Vísir - 24.12.1942, Blaðsíða 9

JÓLABLAÐ VlSIS
9
SnÁ&AUA EFTIR ÞÓRI Hi iUiiSSO\
Halldór Kjartan, útgerðarmaður, átti laglegt hús i útjaðri bæj-
arins. — Konan dó frá honum — og síðan voru mörg ár liðin. En
þó bjuggu gömul hjón í kjallara hússirjs; — það var bjartur og
góður kjallari —, lítt eða ekki grafinn niður. — Húsið var úr
timbri, ein hæð og ris. — Halldór Kjartan hélt áfram að búa í
öllu húsi sinu, nema þessum tveim kjallaraherbergjum; gamla
konan ræsti íbúðina og eftir að hún og maður hennar dóu, tók
dóttur-dóttir þeirra við íbúðinni, — ung kona og ræsti ibúð Hall-
dórs. ‘Hann borðaði í matsöluhúsi en dvaldi mestan hluta dags
í skrifstofu sinni, niðri í bæ. —
Þannig liðu tugir úra og Halldór Kjartan varð aldraður mað-
ur — um sextugt.
Ungu hjónin í kjallaranum áttu einn dreng, lítinn fallegan
snáða, sem nú var nýbyrjaður þriðja árið. —
Halldór Kjartan hafði aldrei eignast barn og börn höfðu ekki
dvalið á heimili hans. í stóra garðinum, sem var kring um húsið
uxu fögur blóm og stór tré. í þennan garð höfðu aldrei fyrr kom-
ið börn, Halldór og gömlu hjónin höfðu varið þennan fagra reit
nauðlega fyrir öllum átroðningi og þá sérstaklega barna. Það
var þvi fyrst í stað, með sárum kvíða, að Halldór varð þess var,
að barn var komið i húsið. — Unga konan vissi vel, hversu annt
lionum var um garðinn og litli drengurinn var stranglega geymd-
ur í kjallaranum. —
Það gat verið, að Halldóri leiddist stundum lífið, fyndist það
autt og snautt, en lengi tókst honum að kæfa þær tilfinningar
með vinnu og athöfnum. Hann þótti ekki harðvítugur í viðskipt-
um, en stefnufastur og réttsýnn. Honum græddist fé og hlaut,
auðvitað, nokkurt ámæli fyrir það, enda þótt hann greiddi þunga
skatta, lögum samkvæmt og enginn gæti með réttu ámælt hon-
um fyrir neitt óheiðarlegt. Á þessum þrjátíu árum, frá þvi kona
hans dó, hafði ahnenningsálitið tekið þeirri breytingu — smátt
og smátt, að það sem áður var talið borgaraleg dyggð, að vinna
og nýta ávöxt iðju sinnar og gáfna, var nú talinn löstur og kúg-
un við almenning. Halldór rejmdi að breyta starfsemi sinni eftir
kröfum tímans og almennings, en hvernig sem hann fór að því,
gat hann aldrei komizt hjá því, að þegar liann gerði upp rekstur
sinn um áramót, þá hafði hann grætt. — Aðrir stóðu í samningum
og þrefi við fólkið, hann borgaði, það sem krafizt var, aðrir þoldu
það ekki og urðu gjaldþrota, liann græddi. Honum fannst hann
ekki vera sérlega sparsamur, sjálfum, og enginn brá honum um
það, að hann væri nirfill. Hann gaf til samskota likt og aðrir með
svipuð efni, hann gekk prýðilega klæddur. Þegar menn litu heim
til hans átti hann ætið glas af víni og góðan vindil, og bókasafn
hans var fagurt og mikið. — 1 frístundum sinum dundaði hann
við æltfræðirannsóknir og vissi meira en flestir í þeim efnum.
Hann brá sér venjulega til útlanda einu sinni á ári og ferðaðist
þá með togara sínum til og frá Englandi, honum leið þar betur,
með sjómönnum sinum, en á farþegaskipunum innan mn ókunn-
ugt fólk.-----
Svo kom litli maðurinn i húsið.
Halldór Kjartan varð hans fyrst var á þann hátt, að hann sá
að Hólmfríður — en svo hét unga konan i kjallaranum, — liafði
látið barnavagninn út i dyrnar á kjallaranum — ekki út fyrir
hurðina, heldur yzt i ganginn, þar sem sólin jxk skein, stundar-
korn, inn fyrir. Halldór gekk fyrst framhjá, staldraði svo við og
snéri aftur. Hann horfði stundarkorn á þetta litla, búsna, fallega
• barnsandlit, — þetta rólega sofandi barn. Svo gekk hann inn fyrir.
Konan varð hans vör, og kom fram fyrir, lúlítið undrandi. Það
var falleg, ung kona í hvítum sloppi. Það var ekki venjulegt að
Halldór kæmi þar inn fyrir, sízt mn þetta leyti dags, um hádegið
— eða rétt eftir.það. — Hólmfríður min, sagði hann. — Látið
þér vagninn út í garðinn þar sem sólin getur skinið á hann —
gerið þér það bæði nú og eftirleiðis þegar sólskin er. Það er holl-
ara fyrir drenginn. — En haldið þér ekki að það verði ónæðí að
því, sagði konan, — hann þegir ekki alltaf litli snáðinn. — Þá
hefði eg ekki sagt það, svaraði maðurinn. — Eg vil að þér gerið
það. — Svo gekk hann leiðar sinnar og konan lét drenginn út i
sólskinið hjá blómunum.
Það sumar var Halldór Kjartan mikið oftar lieima i garði sín-
um, en áður hafði verið. Hann var að vakka þar um og staðnæmd-
ist oft við vagninn, þar sem drengurinn lá. Stundum stóð hann
þar lengi og gerði gælur við drenginn, þegar sá litli var vakandi.
— Stundum sat hann á stóli rétt hjá vagninum og las í bók þegar
di-engurinn svaf, hin háu reynitré skyggðu á götuna. Þeir voru
þar út af fyrir sig i næði*— hinn aldraði maður og barnið. Smátt
og smátt lók hann ástfóstri við drenginn og svo fór brátt, að Hall-
dór varð eirðarlaus þá dagana, sem rigning var og liann sá ekki
vin sinn. En hamingjan var honum hliðholl. Síðla sumars fór
snáðinn að vappa og mikill fögnuður fyllti sál Halldórs Kjartans,
þegar hann , í fyrsta sinni sá drenginn koma skríðandi út úr
dyrunum. Það var einn fagran sólskinsmorgun seint í ágúst, á
sunnudegi. Halldór tók barnið upp á handlegginn og gekk með
hann út í garðinn. — Konan opnaði gluggann. — Nei! sagði hún
brosandi. — Nú ræni eg honum frá yður — sagði Halldór og leit
um öxl. — Svo hurfu þeir inn á milli trjánna og blómanna. —
Svo leið veturinn og annað sumar kom. — Sá vetur vár liinn
stytzti og bjartasti sem Halldór Kjartan hafði lifað um tugi ára.
Það var þó lílill gróði um það nýár, þetta var kreppuár, sögðu
menn, eitt hið versta, sem yfir hafði dunið. — Og um vorið vissi
Halldór það, að hann hafði tapað talsverðu fé á rekstri sínum, —
í fyrsta sinni á ævinni. Verkföll og róstur dundu yfir, aflaleysi og
verðfall á fiski bættist við. -r- Halldór lét sér fátt um finnast.
Hann liafði fundið nýtt verðmæti, sem var lionum meira virði
en gróði á rekstri útgerðarinnar, — í sannleika sagt var hann orð-
inn þreyttur á gróða og reikningum og Iét bróður sinn annast
þennan taprekstur þá um vorið. Hann fór ekki utan þennan vet-
ur. — En hann rannsakaði, af mestu samvizkusemi, ættartölur
litla vinar síns í kjallaranum, allar hans ættir, allt til landnáms-
manna og lengur. Og hann kornst að því, að ættir þeirra komu
saman, að visu ekki fyrr en í áltunda lið — og hann reyndi