Vísir - 24.12.1942, Blaðsíða 27

JÖLABLAÐ VlSIS
27
MINNINGAR
I.
Það liefir verið mælzt til
þess við mig, að eg slcrifaði
nokkur orð um norsku þjóðina
í jólabók „Vísis“. Iivi skyldi eg
ekki verða við þeirri beiðni og
minnast fólksins, sem eg dvaldi
hjá viðkvæmuslu æskuárin
mín og reyndist mér svo vel?
Dvöl mín með norsku sveita-
æskunni og bændafólkinu er
mér minnisstæð og minningin
um hana hugljúf. Sú kynning
skildi eftir eitthvað innra með
mér, sem aldrei þverr, en er
mér samgróið.
Þessvegna líður mér miður
vel, þegar eg veit norsku þjóð-
ina þjást og líða. Sú hugsun
snertir hulda strengi í sál
minni, sem enduróma og seiða
fram hughrífandi endurminn-
ingar samfara hugsun um líð-
andi stundir lævi blandnar.Færð
þú, íslendingur, nokkursstaðar í
veröldinni innilegri og hlýrri
móttökur en hjá norska bænda-
fólkinu og Norðmþnnum yfir-
leitt? „Nú, er það íslendingur?
Komdu sæll og blessaður og
velkominn í bæinn. Það gleður
mig innilega, að þú heimsækir
mig.“ Og móttökurnar eru eng-
in uppgerð. Það sannar þér hið
hlýja handtak konunnar, góð-
gerðirnar og geslrisnin í heild.
En livað þetta fólk minnir
þig á þína eigin þjóð, fasið,
yfirlitið, liugsunarhátlurinn,
hnyttinyrðin. Það er margt
likt með skyldum.
ir.
Gamlar minningar! Hvar á eg
að hyrja? Hvar á eg að enda?
Þetta eiga aðeins að vera noklc-
ur orð.
Eg minnist komunnar til
Arendals, Unglingurinn islenzki,
umkomulítill og auralaus. Þetta
var fyrsti bærinn, sem eg kom
til eftir 30 stunda ferð frá
Höl'n með döxlsku skipi.
Auralaus sagði eg. Það er í
rauninni ekki rétt, en jafngild-
ir að mestu leyti sannleikanum.
Eg hafði að vísu nokkur liundr-
uð krónur af íslandsbankaseðl-
um í vasanum, en þetta var vor-
ið 1921. Bankanum lokað! Eg
orðlengi það ekki. Eg hefði
eins vel getað haft með mér að
heiman nokkur lambaspöi’ð.
Bankamennirnir í Höfn hefðu
naumast sýnt þeim meii’i lítils-
virðingu en seðlunum mínum.
Sagan endurtekur sig. Það
stoðar ekki að liafa fulla vasa
af peningum, ef þeir eru einsk-
is virði, enginn vill eiga þá, eng-
inn fæst maturjnn fyrir þá.
Það fékk eg að reyna vikuna,
sem eg dvaldi í Höfn með fullt
veski af íslandsbankaseðlum.
Eg kom til Arendals með
beiskju í huga, því að eg liafði
liðið fyrir þjóð mína og þjóð-
erni á leiðinni. Ekki meira um
það hér. En þai-na opnaðist
mér nýr heimur. Ef til vill hafa
tollverðirnir norsku séð í liug
mér? Þeir tóku mig tali og
vildu allt fyrir mig gera. Það
var sem þeir liefðu liér endur-
heimt glataðan bróður. íslend-
ingur, ungur Islendingur,
liversu skemmtilegt var það
ekki að mega hjálpa honum,
gleðja liann, sýna honum vina-
hót!
Þeir tóku mig í land með sér,
sýndu nxér bæinn og skemmtu
mér eftir föngum. Liðið var á
kvöldið, þegar eg steig á skips-
fjöl aftur og kvaddi þessa góðu
frændur mína, hjartsýnn og
vonglaður.
III.
Vér erum mætt í fyrirlestrar-
sal Lýðskólans í Voss, um 180
ungmenni. Sögutími er að hefj-
ast. Lai’s Eskeland skólastjóri
stendur í ræðustólnum. Hann
er venju frernur alvarlegur.
Andlilsdrættirnir eru fastir og
skýrir sem meitlaðir i mar-
mara.
, . - .„ ,, V,. •; ./;■ , • ..• ■ „
F
R
Á
hring um stjórnarski-ái’frum-
varpið, stigu á stokk og
strengdu þess heit, að fylgja því
franx til sigurs, berjast fyrir
frelsi Noregs og sigra, eða liggja
dauðir ella. —
Svo hefst baráttan. Ófriður
var óumflýjanlegur milli
frændþjóðanna, Svía og Norð-
manna.
Konurnar fórnuðu mönnum
sínum og sonum til þess að
berjast fyrir frelsi Noregs. En
meira þurfti með. Vopnlaus her
var lítils virði og norski lands-
sjóðurinn tómur. Þá fóniuðu
norsku konurnar hári sínu og
NOREGI
Eftip Þorstein Þ Víglundsson.
LÝÐHÁSKÓLINN I VOSS.
Fyrirlestrarefnið er 17. mai
1814.
Það vitum vér. Einhver sér-
stök alvai-a svífur um salinn og
seytlar inn í hjörtu okkar.
Nokkurir kennai’ar skólans erli
mættir, og frú Martha Eslce-
land situr á stóli gegnt oss við
hornið á ræðustólnum og saum-
ar eða prjónar.
Já þetta er eitthvað meii’a en
venjulega. Það dylst okkur
ekki.
Vér syngjum þetta erindi eftir
Henrik Wergeland:
„Hvor ti’ives noget godt og
storl og skjönt í tvang?
Kvæl pngen — græsset blir
ei grönt!
Bind örnen, dör den paa sin
pynt!
Stans kilden, som med sang
hegyndt har raskt sin gang
og den til giftig sump vil bli!
Natuven hader sterk og fri,
al tvang.“
Svo liefst fyi-ii’lesturinn. Eg
man hann ekki lið fyrir lið,
þótt áhi’ifin vari enn.
Skólastjórinn minnisl fyrst
á ófriðinn rnilli Dana og Svia
og friðarsamningana i Kiel
1814, þegar Danir vildu aflxenda
Svíum Noreg, selja hann. Þá
mótnxæltu Norðmenn einróma
og heimtuðu frelsi sitt fullt og
óskox-að. Nefnd, skipuð 15
mþnnum, semur frumvarp til
stjórnarskrár l'yrir Noreg. Það
er rætt dagana 4.—16. maí og
saniþykkt.
Daginn eftir, 17. mai, var svo
fyrsta eintak stjórnarskrárinn-
ar fullgert og dagsett. Þá tók-
ust forustumenn norsku þjóð-
arinnar í hendur, mynduðu
hringjum til tekna fyrir lands-
sjóðinn, svo að eiginmenn
þeirra, synir og bræður mættu
fá vopn í hönd.
I ófriðnum hitti sænskur
hersliöfðingi gamla norska
konu. Honuni var ljóst, að liún
vissi, livar norskt lierfylki
dvaldi á þeim slóðum, þar sem
liershöfðinginn var staddur og
LARS ESKELAND.
spurði konuiia þess. Hún neit-
aði að ljósta þvi upp. Þá hauð
hann Jienni pcninga. Hún af-
þakkaði og kvaðst aldrei segja
það. „Þá læt eg hengja þig,“
sagði liershöfðinginn. „Lof sé
guði fyrir það,“ sagði gamla
konan, „þá fæ eg að deyja fyrir
frelsi Noregs og finna son
minn, sem féll um daginn.“ Þá
hristi hershöfðinginn höfuðið
og hvarf......
Það er eius og eitthvað hráðni
innra með mér. Eg verð lika
dálítið emkennilegur í hálsin-
um. Ósjálfrátt drúpi eg liöfði.
— Eg hvarfla auga til Sjurs
vinar mins, sem situr við hlið-
ina á mér. Augu hans fljóta í