Morgunblaðið - 16.02.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. FEBRUAR 1975
Þegar risaþoturnar komu fyrst fram sáu forráðamenn ýmissa stærstu flugfélaganna tilvalda leið til að
auka arðsemina í hverri áætlunarferð. Nú eru flugfélögin hins vegar að kikna undan greiðslubyrðinni
sem slík flugvéiakaup hafa haft í för með sér.
laun á síðasta ári um 47,9% og
hjá Flugfélaginu er hækkunin
jafnvel ríflega það. Erlendis
hafa líka afborganir af nýju-
risaþotunum reynzt ýmsum
flugfélögum þung byrði. Sem
kunnugt er höfðu Loftleiðir um
tíma hug á því að festa kaup á
slíkri risaþotu, en við það var
hætt eftir ítarlega athugun og
samkvæmt framangreindu virð-
ist sú ákvörðun hafa verið
viturleg. Ekki liggja fyrir tölur
hjá Flugleiðum um hækkun
rekstrarkostnaðarins á síðasta
ári, en samkvæmt reynslu
erlendu flugfélaganna hefur
kostnaðurinn við rekstur flug-
félags hækkað að meðaltali um
meira en 25%.
Samdráttur í farþega-
ar um pyngju sina eða ræður
hreinlega ekki við fargjöldin
eins og þau eru nú orðin. Eins
hafa leiguflugfélög, sem
spruttu upp eins og gorkúlur
þegar allt lék i lyndi, höggvið
stöðugt í farþegaflutninga
áætlunarflugfélaganna, en
ástandið í farþegafluginu er nú
orðið slíkt, að þessi flugfélög
eiga engu síður við erfiðleika
að etja en stóru flugfélögin.
Sú var tíðin, að flugleiðin yfir
N-Atlantshaf var arðbærust
allra og flugfélögin kepptust
um að setja flugvélar sínar þar
inn. Nú hefur hún aftur á móti
orðið harðast úti. Allan sl. júlí-
mánuð var farþegatalan um 7 %
lægri en í sama mánuði 1973 og
jafnvel er búizt við að samdrátt-
Milljarðahalli í hinu alþjóð
lega áætlunarflugi
Mörg stœrstu flugfélögin
draga saman seglin
FLUGFÉLÖG um heim allan
eiga nú við mikla fjárhags-
örðugleika að stríða og verður
liðins árs vafalaust lengi
minnzt sem hins erfiðasta í
sögu áætlunarflugsins. Eðlilega
hafa flugfélög hinna vestrænu
iðnaðarríkja orðið verst úti, því
að þar eru umsvifin mest og
rekstareiningarnar stærstar. Er
nú svo komið að mörg
þekktustu flugfélög veraldar
eru nú beinlfnis á kúpunni og
leita nú hvert á fætur öðru á
náðir ríkisvaldsins um úriausn.
Erfiðleikar bandarísku flug-
félaganna hafa verið tíundaðir
og hefur verið leitazt við að
leysa þeirra vanda með
samningum við flugmálayfir-
vöid ýmissa Evrópulanda um
fækkun flugferð.a yfir Norður-
Atlantshaf. Enn sem komið er
hefur lítill eða enginn árangur
orðið af þessum viðræðum,
enda hafa Bandaríkjamenn
gert þær kröfur, að ýmis helztu
flugfélög Evrópu fækkuðu
áætlunarferðum sínum yfir N-
Atlantshaf um allt að helming.
A þetta hafa forráðamenn
evrópsku flugfélaganna ekki
getaó fallízt, þar eð afkoma
þeira er engu betri en hinna
bandarísku. Þess vegna fóru
samningaviðræður milli for-
ráðamanna PanAm og SAS um
fækkun ferða skandínavíska
flugfélagsins yfir Atlantshaf út
um þúfur í næstsíðustu viku og
sl. fimmtudag tilkynnti sam-
gönguráðherra Hollands, að
viðræður bandarískra flug-
málayfirvalda við hollenzk
stjórnvöld hefðu runnið út í
sandinn af sömu ástæðu.
Evrópsku flugfélögin sjá
mörg hver fram á stórfelldan
hallarekstur á árinu 1974,
þegar dæmið hefur endanlega
verið gert upp. Svo er til að
mynda um British Airways sem
fyrir fáeinum mánuðum þóttist
sjá fram á umtalsverðan hagn-
að á árinu 1974, en gerir nú ráð
fyrir tæplega 50 milljón dollara
halla á því ári eða sem nemur
tæplega 6 milljörðum Isl.
króna. British Caledonian og
írska flugfélagið Air Lingus
máttu einnig þola verulegt tap
á síðasta ári, og Air France
áætlar um 80 milljón dollara
rekstrarhalla á siðasta ári. Síð-
ustu áætlunartölur Japan Air
Lines bentu einnig til 70
milljón dollara halla og
hollenzka flugfélagið KLM
gerði ráð fyrir að rekstrarhalli
þess myndi tvöfaldast á árinu
1974 — nema samtals 38
milljónum dollara.
Fjárhagsútkoma íslenzku
flugfélaganna litur heldur ekki
glæsilega út fyrir árið 1974,
enda þótt hún kunni að virðast
léttvæg í samanburði við
milljarðatap hinna umsvifa-
miklu flugfélaga sem hér að
framan eru talin. Að vísu liggur
ekki fyrir endanlegt uppgjör
Flugleiða fyrir árið 1974, en
síðustu áætlanir gefa til kynna
að rekstrarhallinn á því ári
muni nema um 300 milljónum
króna — þar af um 50 milljónir
kr. i innanlandsfluginu og um
250 milljónir á N-
Atlantshafsleiðinni.
Ein helzta ástæðan fyrir fjár-
hagserfiðleikum flugfélaganna
eru stórfelldar hækkanir á elds-
neytiskostnaði, sem rokið hefur
upp um 150% frá því að Araba-
ríkin settu á olíusölubannið
veturinn 1973. Sum flugfélög
hafa jafnvel orðið að taka á sig
enn meiri hækkanir allt eftir
því hvernig staðið hefur verið
að olíukaupum viðkomandi
landa. Til dæmis hefur elds-
neytiskostnaður kóreanska
flugfélagsins hækkað um 284%
á þessum tima og hjá Air
France hefur hann fjórfaldazt.
Að sögn Sveins Sæmundssonar,
blaðafulltrúa Flugleiða, hefur
eldsneytishækkunin í milli-
Iandaflugi íslenzku flug-
félaganna numið eitthvað í
kringum 112% á sl. ári einu
saman og í innanlandsfluginu,
þar sem hækkunin kom heldur
seinna fram, varð hún 167,5%
en um 240% frá þvi aó olían
byrjaði fyrst að hækka. Að
meðaltali nemur eldsneytis-
kostnaðurinn nú um 28% af
öllum rekstrarkostnaði flug-
félaganna en fyrir tveimur ár-
um var hlutdeild eldsneytisins í
rekstrarkostnaðinum aðeins
12%.
Þessi mikla hækkun á elds-
neyti er þó engan veginn eina
skýringin á erfiðleikum flug-
félaganna um þessar mundir.
Almenn verðbólga á Vestur-
löndum hefur einnig leikið þau
grátt; vinnulaun, tækja-, vara-
hluta- og flugvélaverð hafa
stöðugt farið hækkandi. Hjá
Loftleiðum hækkuðu t.d. vinnu-
flutningum hefur síðan enn
aukið á vanda flugfélaganna.
Til dæmis urðu mörg brezk
flugfélög og flugfélög á megin-
landinu fyrir þungum áföllum
á flugleiðum sínum til sólar-
landa við Miðjarðarhaf vegna
stjórnmálaókyrrðar á Kýpur, í
Grikklandi og Portúgal. Og
hvað sem stjórnmálum líður þá
er önnur ástæða fyrir þessum
samdrætti einfaldlega sú, að
allur almenningur heldur fast-
ur hafi orðið á þessari flugleið
allt árið — i fyrsta sinn frá
árinu 1947. Allt sem hér að
framan er talið bætist síðan
ofan á vandamál, sem angrað
hefur áætlunarflugfélögin á
þessari leið árum saman; þ.e. of
mikið sætaframboð. Rætur
þessa meins má rekja allt til
þess tíma er farþegaflutningar
í lofti voru í hvað örustum
vexti. Þá brugðust mörg flug-
félög við á þann hátt, að þau
A flugvélasýningunni miklu í Parfs árið 1971 var mikill hugur í forráðamönnum flugmála á Vesturlöndum — og ekki vöktu hljóð-
fráar farþegaþotur þar minnsta athygli. Nú eiga flugfélögin fullt í fangi meö rekstur hinna minni farþegaþotna og ailt er í óvissu um
útgerð hinna hljóðfráu þotna.