Morgunblaðið - 16.02.1975, Blaðsíða 14

14
MÖRGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. FEBRUAR 1975
Gleymastperlur poppsins
fyrr en önnur tónlist?
Gunnar Þórðarson varð
fyrstur fslenzkra popptónlistar-
manna til að hljóta listamanna-
laun, sem kunnugt er, og án efa
hefur hann hlotið þau fyrst og
fremst fyrir tónverk sfn, enda
þótt hann sé einnig einn bezti
gftarleikari landsins. Uthlutun
launanna til hans hefur vakið
mikla athygli og meðal annars
hleypt nokkru Iffi í umræðuna
um það, hvort poppið geti kall-
azt iist eða ekki. En úthlutunar-
nefndin hefur nú komizt að
þeirri niðurstöðu, að poppið sé
listgrein — þótt börn nefndar-
manna hafi kannski átt meiri
þátt í þeirri niðurstöðu en
margan grunar!
En það vakti einnig athygli,
að öðru tónskáldi voru nú veitt
listamannalaun, Jóni Ásgeirs-
syni, sem hafði einu sinni áður
hlotið launin, en neitað að taka
við þeim. Hér verður ekki
gerður neinn samanburður á
verkum þessara tveggja tón-
skálda, Jóns og Gunnars, en
vakin athygli á grein, sem birt-
ist í bandaríska stórblaðinu
New York Times fyrir all-
nokkru, þar sem fjallað er um
spurninguna, hve lengi verk
popphljómsveitanna muni
geymast og hvort þau muni
reynast jafn langlff og verk
gömlu meistaranna, t.d. Moz-
arts og Beethovens.
Höfundur greinarinnar er
Stephen Schwartz, en hann
hefur komið víða við f tónlistar-
heiminum. Hann var samstarfs-
maður Leonard Bernstein við
gerð hins umdeilda tónverks
MASS og Stephen var einnig
höfundur að poppsöngleik um
trúarleg efni, sem Godspell
nefndist.
Stephen bendir í upphafi á
þau vinnubrögð, sem tfðkuðust
allt frá barokkskeiðinu fram á
miðja 20. öld: Tónskáld samdi
tónlistina og skrifaði nóturnar
á nótnablöð og sfðan var þessi
tónlist túlkuð af einleikara eða
hljómsveit. Sérhver sá, sem réð
yfir nótnablöðum, tfma og
hæfileikum, átti með tfð og
tíma að geta náð að flytja þessi
verk með þeim hætti, að hann
gæti verið nokkurn veginn
öruggur um að vera að flytja
frumútgáfuna. Vissulega hafði
einstaklingsbundin túlkun sitt
að segja og þess vegna eru til
mismunandi hljóðritanir á
sömu verkunum, en hiutverk
söngvara og hljóðfæraleikara
eru engu að síður þau sömu í
öllum tilvikunum.
En vinnubrögð popphljóm-
sveitanna eru talsvert frá-
brugðin þessum vinnubrögð-
um, sem að ofan greindi. ÖII
hljómsveitin vinnur að hverju
lagi eða verki og útsetningar á
hljóðfæraleik og söng koma oft
ekki fram fyrr en við æfingar
verksins. Auðvitað er höfundur
eða höfundar að verkinu, en
það er heildarhljómur hljóm-
sveitarinnar sem gefur verkinu
sérkennin og ætlunin er sú, að
einungis þessi ákveðna hljóm-
sveit lelki verkið á plötum eða
opinberlega.
En ef verk hljómsveitarinnar
verða vinsæl og útgefanda
verkanna (enska: publisher;
aðili, sem fyrst og fremst gætir
hagsmuna höfundarins varð-
andi höfundarlaun fyrir flutn-
ing og notkun verksins, sam-
bærilegt við STEF hér á landi.)
lízt svo á, að almenningur
kunni að hafa áhuga á að eign-
ast nótur að þessum verkum, til
að geta leikið þau á hljóðfæri
heima hjá sér, þá er maður
fenginn til að skrifa niður
nótur lagsins, þannig að fyrst
og fremst haldist laglfnan
óbreytt, en undirleikur sé ein-
faldaður mjög. Þessar nótur
eru ætlaðar til píanóleiks, en
einnig stundum fyrir gitar-
leikara. Sárasjaldan gerist það,
að höfundar verksins skrifi
þessar nótur, heldur eru það
einhverjir aðrir, sem sjá um þá
hlið. Og afleiðingin verður sú,
að tengsl nótnanna við upp-
runalega verkið eru afar lítil.
Tilefni hugleiðinga Stephen
Schwartz um þessi mál var út-
gáfa bókar með nótum að
nokkrum vinsælum lögum
hljómsveitarinnar Moody
Blues. Hljómsveitin hefur
orðið kunn fyrir sérlega
íburðarmiklar útsetningar,
hefur m.a. leikið með heilli
sinfóníuhljómsveit inn á plötu.
Þótt allir fimm liðsmenn
hljómsveitarinnar semji hver í
sínu lagi verk fyrir hana, eru
lögin afar svipuð að gerð og
sameiginleg áhrif liðsmann-
anna mun sterkari en áhrif
einstaklinganna.
En þótt Moody Blues séu eins
konar „sígildir 'meistarar"
poppsins, reyndust nóturnar f
bókinni einkennilega fjarlægar
upprunalegu verkunum á
hljómplötum Moody Blues.
Nóturnar voru svo sem allar í
bókinni, allir hljómarnir, öll
taktslögin — en samt reyndust
lögin einhvern veginn ekki
vera í bókinni. Svo virðist sem
komandi kynslóðir muni ekki
geta endurflutt og endurtúlkað
tónlist Moody Blues; þær verði
að gera sér að góðu að hlusta á
gamlar plötur og segulbands-
hljóðritanir verkanna. Kannski
verður þetta til þess, að popp-
tónlist nútímans geymist ekki
um aldur og ævi, eins og verk
Beethovens, Bachs og allra
þeirra virðast ætla að gera.
Hvers vegna? I fyrsta lagi
hefur hljóðfæraskipan breytzt
mjög á undanförnum árum. 1
stað strengjasveitanna og
blásturshljóðfæranna eru kom-
in rafeindahljóðfæri, sem
framleiða hljóð, sem ekki er
unnt að ná fram á píanói eða
gamaldags hljóðfæri. Trommur
og takthljóðfæri skipa einnig
mun stærri sess nú en áður og
nánast ómögulegt er að skrifa
nótur fyrir þennan taktslátt. t
öðru lagi byggir sú aðferð
popphljómsveitanna að semja
verk sín f sameiningu svo mjög
á sérkennum hverrar hljóm-
sveitar — raddblöndun,
persónulegum einkennum liðs-
mannanna, jafnvel tegundum
hljóðfæranna —, að engin
hljómsveit getur náð að líkja
fullkomlega eftir samhljómi
annarrar popphljómsveitar.
Það geta hins vegar sinfóníu-
hljómsveitir gert mæta vel, líkt
hvor eftir annarri. I þriðja lagi
nýtir tónlist nútímans æ meira
þá möguleika, sem hljóðrit-
unartækin sjálf bjóða uppá,
m.a. bergmál, sfun og margt.
fleira. 1 f jórða lagi er enn beitt
frumstæðum aðferðum við rit-
un nótna popptónverkanna á
blöð, aðferðum, sem hentuðu
gömlu popplögunum, sem voru
einföld að allri gerð, en alls
ekki nýju verkunum. Þannig
eru nóturnar skráðar á þann
hátt, að hver einasti byrjandi,
jafnvel með tíu þumalputta,
geti spilað verkun. Hægri hönd-
in er jafnan látin leika laglfn-
una á píanóið, sú vinstri hljóm-
ana, enda þótt popphljómlistar-
mennirnir spili jafnt með báð-
um höndum, eftir því sem
hvert lag gefur tilefni til.
En samt má telja, að allar
þessar hindranir yrði unnt að
yfirstíga, ef höfundar tónverk-
anna skrifuðu sjálfir nóturnar
til útgáfu, þannig að þeir gætu
fyllt þær upprunalegum anda
verkanna. En þvf miður eru
langflestir popphljómlistar-
menn ómenntaðir á sviði tón-
fræði, þeir hafa fyrst og fremst
lært að spila eftir eyranu, og
kunna hvorki að skrifa né lesa
nótur.
Og þá erum við komin aftur
að þeim köppum Gunnari
Þórðarsyni og Jóni Asgeirssyni.
Þótt Gunnar sé fjöihæft tón-
skáld, er hann fyrst og fremst
maður eyrans, ekki nótnablað-
anna, og því er allt útlit fyrir,
að örlög verka hans verði svip-
uð og þeirra verka, sem Moody
Blues hafa samið: Að þau
geymist aðeins á plötum og
segulböndum og komandi kyn-
slóðir geti ekki flutt þau opin-
berlega á sama hátt og verk
sigildu meistaranna tfttnefndu
— og Jóns Ásgeirssonar.
— sh. tók saman.
Gunnar ásamt konu sinnl Björgu Thorberg og dætrunum
Huldu Berglindi og Katrfnu Perlu.
Bjóst við að v
„Mesti ókosturinn við hljóm-
sveitabransann hér heima eru
böllin og allt stressið f sambandi
við þau. Menn slfta sér út við að
spila á böllum fjögur til fimm
kvöld f viku og það er lftil orka
eftir til að vinna að þvf sem mann
langar raunverulega til að gera,
— en fyrir mig er það að geta
einbeitt mér að þvf að semja.
Þetta var m.a. ástæðan fyrir því
að Hljómar hættu...“
Viðmælandi SLAGSIÐUNNAR
er Gunnar Þórðarson hljómlistar-
maður, sem sjálfsagt er óþarfi að
kynna nánar fyrir lesendum.
Hann hefur um árabil verið leið-
andi maður f íslensku popptón-
listarlffi bæði sem meðlimur í
Hljómum og Trúbrot auk þess
sem hann hefur lagt fram drjúg-
an skerf til islenskrar popptón-
listar með tónsmíðum sfnum. Þá
hefur Gunnar víða lagt hönd á
plóginn við gerð hljómplatna
fyrir ýmsa aðila og hann varð
fyrstur fslenskra poppara til að
hljóta listamannalaun, þó ekki
hafi það verið tilefni viðtalsins.
Gunnar sleit barnsskónum vest-
ur á Hólmavfk er fluttist ungur
til Keflavfkur þar sem hann steig
sfn fyrstu spor á tónlistarbraut-
inni. Hann býr nú f Reykjavfk
ásamt konu sinni Björgu Thor-
berg og tveimur dætrum, Huldu
Berglind og Katrfnu Perlu.
„Það var eftir ball í Sjálfstæðis-
húsinu á Akureyri í sumar að við
fórum upp á hótel og lögðum mál-
ið niður fyrir okkur. Við vorum
búnir að fá nóg af ballspila-
mennskunni og okkur fannst að
við mundum geta nýtt krafta okk-
ar betur með því að losna frá því
að vera bundnir í hljómsveit.
Þetta var ekkert persónulegt þvi
að mórallinn i hljómsveitinni var
mjög góður og raunar sá besti sem
ég hef kynnst í hljómsveit. En
ballspilamennskan er mjög þreyt-
andi og leiðinleg til lengdar og
hún fer bæði illa með menn og
tekur of mikinn tíma og orku frá
þeim sem vilja skapa eitthvað.
Það hefur aldrei tekist að byggja
upp hljómleikahald hér á iandi
svo að eina leiðin er að reyna að
koma þessu á plötur. Ég stefni að
því að geta eingöngu einbeitt mér
að því að semja og spila inn á
plötur í framtíðinni."
Slagsiðan spurði Gunnar hvort
einhverjar líkur væru á að honum
yrði að ósk sinni í þessum efnum
eins og málum horfði í dag:
„Já, það má segja að þetta liti
betur út núna en oft áður. Ég er
ekki lengur bundinn í hljómsveit
og hef því meiri tíma. Ég hef nú
lokið við að gera tónlist við leik-
ritið Fjölskyldan eftir Claes
Anderson sem sýnt verður í Iðnó
seinna i vetur. Ég hafði mikla
ánægju af því verki en leikritið
sem fjallar um drykkjuvandamál
er mjög móralskt og ég reyndi að
gera tónlistina í samræmi við það.
1 mars fer ég til Svíþjóðar
vegna Norjazz-hljómleikanna og
strax að þeim loknum fer ég að
vinna við sólóplötu sem ég hef
lengi ætlað mér að gera. Ég er
búinn að semja um 40 lög sem ég
hef úr að spila fyrir þessa plötu.
Los Angeles
„Mig langar til að taka plötuna
upp i Los Angeles og er reyndar
búinn að skrifa upptökustjóra þar
í því skyni. Það er bara svo dýrt
að ég veit ekki enn hvort mér
tekst að kljúfa það, — en maður
vonar það besta.“
— Af hverju endilega Los
„Stefni að þvf að taka plötuna
upp í Los Angeles".
„Að mínum dómi er Los
Angeles háborg popptónlistarinn-
ar. Þar er rjóminn af öllum bestu
spilurunum og þeir hafa náð
lengst í upptökutækni, — með
hinn svokallaða „West Coast-
sound“. Sérstaklega finnst mér
þeir góðir í að taka upp gítara.
Þeir nota einhverja sérstaka
tækni sem maður heyrir ekki
annars staðar."
En ef Los Angeles bregst, —
ferðu þá ef til vill aftur í Shaggy
dog stúdíóið þar sem Hljóma-
platan var tekin upp?
„Nei þangað fer ég ekki aftur.
Bæði er stúdíóið ekki nógu gott og
svo eru þeir svo latir og rólegir að
upptakan mundi taka mun meiri
tíma þar en hún þyrfti að gera.
Hljóma-platan tók um 140 tíma í
upptöku, sem var of langur tími,
bara fyrir hvað þeir voru latir.“
— Þú segir að stúdíóið sé ekki