Morgunblaðið - 16.02.1975, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. FEBRUAR 1975
27
Verðlagning raf-
orku til járnblendi-
verksmiðju
Núting
innlendra
orkugjafa:
ATHUGUN
A VEROLAGNlNGU RAFORKU TIL MÁLMBLENDIVERKSMIPJU.
LÁGMARKSVERD
US MILLS
Forpancrsorkusala 244 GWh/ár
Afpantrsorkusala 244 GWh/ár að meðaltall
6.0
o
o:
Ath.
1) Sigalda a.llnu til
Búrfells kosta 66,5 II.$.
An vaxta á byggingartíma.
2) Hrauneyjafoss kostar
64,0 M.$. án vaxta á
byggingartíraa s
3) Lína Hrauneyjafoss -
Reykjavík kostar 12,0 M.$.
4) Lína ReykjaVÍk -
Hvalfjörður kostar 4 M.$’.
) Flýta verður byggingu
Hrauneyjafoss ura 2,7 ár
vegna sölu til málrablendi-
verksraiðjunnar.
6) Kostnaðarverð afgangs-
orku er sett 0,5 raill/kWh.
7) Flýtingarkostnaður af
llrauneyjafossi og ncstu
virkjun þar á eftir skal
vera að fullu greiddur
árið 1991.
Rafvæðing,
iðnvæðing
og fjölhæfing atvinnulífeins
12% VEXTIR
r
Á þingsíðu Morgunblaðsins, sl. þriðju-
dag, var birt meginefnið í framsögu orku-
ráðherra, Gunnars Thoroddsen, um frum-
varp til laga um járnblendiverksmiðju í
Hvalfirði. Var þar ítarlega fjallað um
væntanlega járnblendiverksmiðju í Hval-
firði, eignarform fyrirtækisins, staðarval,
mengunarvarnir, skatta og tolla, er fyrir-
tækið greiðir til ríkis og viðkomandi
sveitarfélaga, raforkumál og fleiri hliðar
málsins. Hér á e'ftir verða birtir kaflar úr
ræðu ráðherrans, sem sleppt var í fyrri
frásögn. Fjalla þeir um stórvirkjanir og
stóriðju hér á landi og orkumál á Norður-
og Austurlandi.
V________________________________________/
Virkjanir af
ýmissi stærð
Orka íslands er ein dýrmætasta
auðlind þessarar þjóðar.
Virkjunarmöguleikar eru miklir
og aðeins lítill hluti þeirra enn
nýttur. Hér er bæði um að ræða
virkjanir fallvatna og jarðhitans.
Að því er virkjun fallvatna snert-
ir, þá höfum við hina margvís-
legustu möguleika, bæði um stór-
virkjanir meðalstórar og smærri
virkjanir. Stundum hefur það
heyrst, að við ættum eingöngu,
eða nær eingöngu, að byggja á
stórvirkjunum í þessu landi. Það
tel ég ekki rétt vera, heldur meg-
um við á enga lund vanrækja hin-
ar smærri virkjanir, dreifðar um
landið. Slíkar virkjanir heima í
héruðum eða í grennd þeirra
skapa öryggi, þegar heiða- og
fjallalínur bila í ofviðrum, og auk
þess eru hinar smærri virkjanir
heima fyrir eðlilegt metnaðarmál
og sjálfstæðismál héraðsbúa. En
hinar stóru virkjanir skapa okkur
að sjálfsögðu mikla möguleika í
atvinnu- og efnahagslífi landsins.
Þegar ráðist er I stórar virkjan-
ir, þá hefur hingað til þurft, og
mun líklega um alllangan aldur,
að taka til þeirra erlent lánsfé. En
til þess að reisa stórvirkjanir hér
á landi, þarf einnig að tryggja um
leið sölu orkunnar, þvi að þáð
hefur jafnan verið svo og mun
verða á næstunni, að þegar við
ráðumst í meiri háttar virkjanir,
þá er ekki a.m.k. fyrst um sinn til
nægilegur almennur markaður
fyrir þá orku, sem þar verður
framleidd. Þess vegna er það
nauðsyn í sambandi við stórar
virkjanir að fá einnig iðjufyrir-
tæki, sem getur keypt orkuna,
sem þar er umfram almennings-
notkun. Slík stóriðjufyrirtæki,
sem standa þannig að vissu leyti
undir stofn- og reksturskostnaði
stórvirkjana, gera það að verkum,
að orkan verður meö þeim hætti
ódýrari til almenningsnota.
Búrfellsvirkjun
og álverið,
Sigalda
og járnblendið
Þegar ráðist var f fyrstu virkj-
un Þjórsár við Búrfell, kom þetta
sjónarmið að sjálfsögðu til greina.
Niðurstaðan varð þá sú, að samið
var um byggingu álversins i
Straumsvík og samið við það
fyrirtæki um kaup á orku frá Búr-
fellsvirkjun. Þegar kom að næsta
áfanga á Þjórsársvæði, virkjun
við Sigöldu, sem nú er í byggingu,
kom þetta sama vandamál upp,
hvort nægur markaður væri fyrir
þá orku, sem þar yrði framleidd.
Flestir töldu, að í þvi sambandi og
til að nýta þá orku þyrfti einnig
að koma upp stóriðju. Að vísu
heyrðust raddir um það, að slíkt
væri óþarfi, þar sem t.d. rafhitun
húsa mundi skapa nægilegan
markað fyrir það afl og þá orku,
sem Sigalda hefði upp á að bjóða.
En þær raddir hljóðnuðu fljótlega
og nokkru eftir stjórnarskiptin
1971 skipaði þáv. iðnrh., Magnús
KjartanSson, viðræðunefnd um
orkufrekan iðnað, til þess að eiga
viðræður við erlend fyrirtæki um
byggingu stóriðju, sem gæti verið
orkukaupandi frá Sigöldu-
virkjuninni. 1 rauninni eru uni
það bil 4 ár síðan athuganir
AlÞinGI
hófust á þvi, hvernig ætti að nýta
sem best rafmagnið frá Sigöldu
og án þess að ég skuli fara ítar-
lega út i þá sögu, hún er rakin
nokkuð í grg. þessa frv., þá má
taka það fram, að það voru eink-
um tvær tegundir stóriðju, sem
þar komu til greina. Annars vegar
álframleiðsla og hins vegar járn-
blendiframleiðsla. Niðurstaðan
varð sú að mati hinna fróðustu
manna, að æskilegra væri að reisa
járnblendiverksmiðju í sambandi
við Sigölduvirkjun, heldur en
nýja álverksmiðju eða að stækka
þá álverksmiðju, sem fyrir var.
Og ástæðurnar má segja, að séu
aðallega tvær: önnur sú, að æski-
legt væri að auka fjölbreytni um
stóriðju, en byggja ekki að öllu á
álframleiðslu, heldur fá þarna
aðra framleiðslutegund; og í ann-
an stað var sú ástæða, að járn-
blendiverksmiðja getur notað
miklu meira af afgangsorku held-
ur en álframleiðslan.
Járnblendi
— framleiðslu
verdmæti
og hagnaður
Sú framleiðsla, sem gert er ráð
fyrir í þessu frv., sem hér liggur
fyrir, er járnblendi eða
ferrósilikon. Þau hráefni, sem
notuð eru til þessarar fram-
leiðslu, eru kvartz, brotajárn, kol,
spænir og rafskaut. En þetta járn-
blendi eða ferrosilikon, sem þann-
ig verður framieitt, er notað eink-
um með stálframleiðslu og járn-
steypu. Þetta efni hefur þá þýð-
ingu, að það er bæði til hreinsun-
ar i málminum, það eykur viðnám
hans og bætir ýmsa eiginleika
stáls og járns. Er gert ráð fyrir, að
hér sé um að ræða framleiðslu á
svokölluðu 75% járnblendi,
þ.e.a.s. 75% af silikon og 25% af
járni.
Það er talin allöruggur markað-
ur fyrir þessa framleiðslu nú og I
fyrirsjáanlegri framtið. Það er
talið, að að undanförnu hafi ver-
ið og sé enn mikill skortur í
heiminum á þessu efni, mikil
eftirspurn og hin siðustu ár
hefur verið farið hækkandi á
þessari framleiðslu. Sem satnn-
ingsaðili við islensku rikisstj. var
valið bandariska fyrirtækið
Union Carbide og hafa samn-
ingar staðið yfir milli ís-
lenska aðila eða islensku ríkis-
stj. og fulltrúa hennar annars
vegar og þessa bandariska fyrir-
tækis nú í nokkur ár. Ástæðan til
þess að þetta fyrirtæki varð fyrir
valinu var, að það virtist frá byrj-
un hafa verulegan áhuga á þessu
máli, enn fremur að það er braut-
ryðjandi á þessu sviði slikrar
framleiðslu. Þetta er stórt fyrir-
tæki, sem veltir nú um eða yfir
500 milljörðum ísl. kr. á ári eða
4—5 sinnum meira en öll þjóðar-
framleiðsla Islands er nú. Þetta
félag er byggt upp eins og mörg
slík stórfyrirtæki, bæði i Banda-
ríkjunum og viðar, að hluthafar
eru mjög margir. Þetta banda-
riska fyrirtæki má telja sér-
fræðinga á sviði þessarar fram-
leiðslu, járnblendiverksmiðju eða
járnblendiiðnaðar. Það hefur um
margra ára skeið haft með hönd-
um ákaflega víðtækar og fjárfrek-
ar rannsóknir og tilraunir um
ýmiss konar málmblendi, fram-
leiðslu þess og m.a. hefur það
varið stórfé á undanförnum árum
til mengunarvarna, rannsókna og
tilrauna á því sviði. Auk þess er
talið, að þetta fyrirtæki hafi sölu-
skipulag og þjónustu við kaup-
endur, sem sé til fyrirmyndar og
er það að sjálfsögðu mjög mikil-
vægt atriði í sambandi við slíka
samninga.
Stofnkostnáður þessa fyrirtæk-
is er nú áætlaður á 68 millj. dala.
Þegar við það er bætt þeirri
tækniþóknun, sem Union Carbide
fær og verður í formi hlutabréfa
og vaxta á byggingartima, þá er
stofnkostnaður samtals um það
bil 80 millj. dala.
Að því er reksturinn snertir, þá
er gert ráð fyrir að framleiðsla og
sala verksmiðjunnar verði hin
Gunnar Thoroddsen, orku-
ráðherra.
fyrstu ár um það bil 29 ntillj. dala
á ári. Fyrir þessu, bæði stofn-
kostnaði og reksturskostnaði, er
gerð allitarleg grein i aths. við
frv., grg. og' þeim fskj., sem þvi
fylgja. En að þvi er reksturinn
snertir, þá eru áætlanir á bls. 16 í
grg. frv., sem miðaðar eru við
markaðsverð á járnblendi nú og
byggðar á þeim spám, sem gerðar
eru af kunnáttumönnum. Samkv.
þvi er gert ráð fyrir þvi, að hreinn
hagnaður, er allar greiðslur hafa
verið inntar af hendi og m.a.
skattar, ætti að verða hin fyrstu
ár um 3 millj. dala, en síðan fara
hækkandi upp i 4.6 millj. dala á
árunum 1983—1987 og síðar upp í
6.4 millj. Þetta eru þær spár, sem
nú liggja fyrir af þeim, sem þess-
ar rekstraráætlanir hafa gert.
Norður-
og Austurland
Nú kunna menn að spyrja:
hvernig má það vera, að næg orka
sé til sölu til þessarar verksmiðju,
þegar jafn átakanlegur orkuskort-
ur er hér á landi viða, eins og vart
hefur orðið nú á þessum vetri og
síðustu ár? Því er til að svara, að
hér á Suður- og Suðvesturlandi er
ekki orkuskortur, og þegar Sig-
ölduvirkjun tekur til starfa, sem
við vonum, að verði fyrir árslok
1976 þá er nægileg orka til al-
menningsnota, iðnaðar, húshitun-
ar á þessu orkuveitusvæði, þó að
þessi orka sé seld til járnblendi-
verksmiðjunnar. Og þvi til viðbót-
ar er nægileg orka handa Norður-
landi til þess að flytja norður,
þegar norðurlinan er komin. Sá
orkuskortur, sem hér hefur gert
svo vart við sig nú að undanförnu,
er á Norðurlandi og Austurlandi
fyrst og fremst. Og það stafar af
þvi, að þar hefur ekki verið virkj-
að nægilega hratt til þess að full-
nægja þeim markaði og þeirri eft-
irspurn. Á Norðurlandi er, eins og
kunnugt er, mjög mikill orku-
skortur og úr honum verður vænt-
anlega ekki bætt á viðunandi hátt
nema þegar Kröfluvirkjun tekur
til starfa og/eða þegar norðurlin-
an kemur i notkun hvort sem
verður á undan. Varðandi Kröflu-
virkjun er þess að geta, að til
skamms tíma var gert ráð fyrir
því, að hún tæki um 4 ár. Áhersla
hefur verið lögð á að hraða sem
mest mætti verða undirbúningi,
og nú hafa horfur breyst mjög til
batnaðar í þvi efni, þannig að
líkur eru til þess nú, að Kröflu-
virkjun geti tekið til starfa vetur-
inn 1976—1977.
Varðandi Austurland hefur sú
virkjun, sem átti að bæta þar úr
skák, Lagarfossvirkjun, dregist
úr hömlu. Hún átti að vera tilbúin
á s.l. sumri, en vegna dráttar á
afhendingu ýmiss útbúnaðar og
tækja, þá hefur það ekki orðið
enn. Hins vegar hefur Alþ. nú
skömmu fyrir jól samþ. lög um
nýja virkjun, Bessastaðaárvirkj-
un, en að sjálfsögðu tekur það
nokkur ár, að hún komist i notk-
un.
Um þetta mál er grg. nokkur og
ýmsar upplýsingar i aths. um frv.
og sérstaklega í þeirri grg., sent
frá Landsvirkjun er bir't með frv.
á bls. 46—55, En þar kemur m.a.
fram, að á næstu árum verði afl á
Landsvirkjunarsvæðinu 534
megawött, og nægir það til allrar
notkunar hér til járnblendiverk-
smiðjunnar og fyrir Norðurland
til að flytja norður með byggða-
línunni. Þessu til viðbótar gerum
við svo ráð fyrir. að Kröfluvirkj-
un geti kontið í notkun fyrr held-
ur en gert var ráð fyrir. En auk
þessarar spurningar. hvernig —
hvort orka mundi verða nægileg
til þessarar verksmiðju. þá hafa
Framhald á bls. 31