Morgunblaðið - 16.02.1975, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. FEBRUAR 1975
23
leikum. A þessum svióum hefur
þegar veriö leitaó hófanna um
tvíhliða samstarf, og telur ráð-
herranefndin æskilegt, aö gengió
verði frá samningum eins fljótt
og kostur er á.
Ef mér leyfist að víkja sérstak-
lega að stöðu Islands þá hefur
island yfir að ráða mjög mikilli
orku, bæði ónotaðri vatns- og
varmaorku. Við höfum áhuga á
því að nýta þessa orku m.a. eins
og áður er sagt til þess að gera
atvinnulíf okkar f jölbreyttara, en
það mun útheimta mikla fjár-
festingu og við teljum nauðsyn-
legt, að vandaðar rannsóknir fari
áður fram og örugglega sé gætt
ýtrustu krafna um umhverfis-
vernd. Við viljum gjarnan i þess-
um efnum eiga samstarf við aðrar
Norðurlandaþjóðir, en vafalaust
verður einnig á þessu sviði eink-
um um tvíhliða samninga að
ræða.
Á janúarfundi forsætisráðherra
Norðurlanda og samstarfsráð-
herranna var rætt um gildi þess
að hafa samráð um nýtingu auð-
linda Norðurlandaríkja og
áætlanagerð um meiriháttar fjár-
festingarverkefni á því sviði.
Nýting auðlindanna hefur grund-
vallarþýðingu hvort sem á hana
er litið frá sjónarmiði einstakra
Norðurlanda, heimshluta þess, er
Norðurlöndin mynda, eða heims-
ins alls. Samþykkt var, að ráð-
herranefndin léti gera skýrslu um
það hvernig ríki Norðurlanda eru
á vegi stödd, að því er varðar
hráefni og auðlindir, og kanna
möguleika á nánari samvinnu i
því skyni að tryggja sem besta
nýtingu þeirra auðlinda, sem
fyrir hendi eru.
Vió erum i engum vafa um, að
könnun sem þessi hefur ekki ein-
göngu gildi fyrir okkur, sem
Norðurlönd byggjum, heldur get-
um við með þessum hætti og að-
gerðum i kjölfar könnunarinnar
gert það," sém í okkar valdi
stendur til þess að brúa bilið milli
þróunarríkja og iðnvæddra.
En þegar við ræðum um orku-
lindir og aðrar auðlindir, sem
Norðurlönd kunna að hafa yfir að
ráða, þá er þörf á umfangsmikilli
fjárfestingu, bæói af hálfu ein-
staklinga og hins opinbera, ef
hagnýta á þessar auðlindir. Og
væntanlega má gera ráð fyrir, að
fjárfestingaþörfin fari vaxandi á
næstu árum. Mörg þessara verk-
efna hafa beina og óbeina
þýðingu fyrir fleiri ríki Norður-
landa, og eigi mun síður vera þörf
á fjármagni til að standa straum
af kostnaði af útflutningi, sem
getur skipt Norðurlönd miklu. Þá
er ljóst að flest Norðurlandaríki
munu um margra ára skeið þurfa
að taka fé að láni erlendis. Þess
vegna er það skoðun ráðherra-
nefndarinnar, að sameiginleg lán-
taka allra Norðurlandarikja geti
orðið hagstæðari þeim hverju
fyrir sig bæði fjárhagslega og
þannig að lánþegi verói síður háð-
ur lánveitanda, en ef hvert land
fyrir sig stendur að slikri lántöku.
Um þessi mál var fjallað á
janúarfundinum. Menji komust
að þeirri niðurstöðu, að norrænn
fjárfestingarbanki gæti gegnt
mikilvægu hlutverki ásamt þeim
lánastofnunum sem fyrir eru, við
fjármögnun fjárfestingar og út-
flutningsverkefna, sem hafa sam-
norræna þýðingu. Samþykkt var á
fundinum að tillaga um stofnun
norræns fjárfestingarbanka
skyldi samin eins fljótt og kostur
er á til frekari meðferðar i ráð-
herranefndinni. Tillagan skal
m.a. miðuð við, að Norðurlanda-
ríkin leggi fram stofnfé, að fjár-
magns verði að öðru leyti aflað
meó lántökum, og fjárfestingar-
bankinn verði rekinn eftir megin-
reglum bankastarfsemi í sam-
vinnu vió lánastofnanir, sem fyrir
eru í hverju landi, viðkomandi
opinberar stofnanir og einka-
aðila. Það er ætlun ráðherra-
nefndarinnar, að bæði gerð tillög-
unnar og frekari meðferð hennar
verði hraðað eftir föngum.
Þá tel ég rétt fyrir hönd ráð-
herranefndarinnar að víkja aó
enn einum fram-
leiðsluþætti, vinnuaflinu. Sam-
komulagið frá 1954 milli Dan-
merkur, Finnlands, Noregs og
Svíþjóðar um sameiginlegan
vinnumarkað á Norðurlöndum
hefur að mörgu leyti komið al-
menningi i þeim löndum mjög að
gagni. Það hefur haft í för með
sér, að um 880.000 manns hafa
flust búferlum yfir landamærin
á Norðurlöndum. Þessi tala tekur
einnig til þeirra, sem flust hafa til
baka. Þessi fjögur lönd hafa á
liðnum árum öðlast umfangs-
mikla reynslu af sameiginlegum
vinnumarkaði, með hvaða hætti
hann hefur áhrif á og verður fyrir
áhrifum af efnahagslegri og fé-
lagslegri þróun í hinum einstöku
löndum, svo og hver áhrif sameig-
inlegur vinnumarkaður hefur á
kjör launþeganna. Miðað við þá
reynslu, sem fengist hefur, telja
löndin fjögur nú forsendur vera
fyrir því að auka samstarfið varð-
andi hinn sameiginlega vinnu-
markað. Jafnframt hefur þröunin
og breyttar kröfur varðandi
stefnu í atvinnumarkaðsmálum
skapað þörf á nýjum markmiðum
og aðferðum. Við veróum að
stefna að því að tryggja rétt allra
til nytsamlegra starfa og skapa
einstaklingum raunverulegt
frjálsræði til að velja sér vinnu-
stað.
Hið norræna samstarf á sviði
umhverfisverndar hefur á árinu
miðað áleiðis með tilkomu Norð-
urlandasáttmálans um umhverfis-
vernd en Norðurlandaráð átti
frumkvæói að þeim sáttmála.
Hinn norræni sáttmáli er einstæð-
ur á alþjóðlegum vettvangi. Von
okkar er sú, að hliðstæð samvinna
geti einnig hafist milli annarra
landa. Miklu máli skiptir fyrir
áframhaldandi þróun alþjóðasam-
starfs í umhverfismálum, að sú
von rætist. Skaðvaldar þeir, sem
ógna umhverfi okkar láta ekki
staðar numið við stjórnsýsluleg
mörk milli þjóðlanda.
Á sviði samgöngumála er vinnu
að verkefni, sem varðar framtið-
artilhögun, umferðar almennings-
farartækja i þéttbýli á Norður-
löndum, það langt komið, að
fyrsta hlutaskýrsla liggur þegar
fyrir. Niðurstöður þær, sem fást
af þessu verki, hafa vafalaust
verulega þýðingu á sviði efna-
hagsmála, umhverfisverndar og
skipulagsmála. Hér er um að ræða
lausn á alvarlegu vandamáli allra
borga á Norðurlöndum, er snertir
beint, daglegt líf almennings.
Sama máli gegnir um annað um-
fangsmikið verkefni, STINA,
varðandi vegagerðartækni, sem
unnið er að á vegum ráðherra-
nefndarinnar.
i lok október 1973 samþykkti
Norðurlandaráð ályktun, þar sem
beint var til ráðherranefndarinn-
ar tilmælum um að efna til könn-
unar um kosningarétt og kjör-
gengi i sveitarstjórnarkosningum.
Að því er mér er tjáð, hefur
starfshópur sá, sem ráðherra-
nefndin fól þetta verkefni, ekki
fram að þessu fundið nein meiri-
háttar tæknileg vandkvæói á þvi
að lögleiða kosningarétt og kjör-
gengi á Norðurlöndum fyrir norr-
æna rikisborgara þar sem þeir
eru búsettir. Gera má ráð fyrir, að
tímaáætlun um framkvæmd hugs- ■
aniegra lagabreytinga i þessa átt
og tilhögun slíkra reglna verði
með mismunandi móti i hinum
einstöku löndum.
Áður en ég lýk máli minu, vil ég
vikja með nokkrum orðum að
starfsháttum Norðurlandaráðs, og
þá fyrst að samskiptum ráðherra-
nefndarinnar og Norðurlanda-
ráðs. A Álaborgarfundinum í nóv-
ember var af hálfu ráðherra-
nefndarinnar lögð áhersla á mik-
ilvægi þess að vinna í sameiningu
að þvi á grundvelli fenginnar
reynslu, að efla tengsl ráðsins og
ráðherranefndarinnar jafnt og
þétt og laga þau að þróuninni á
sviði norrænnar samvinnu. Ráð-
herranefndin lítur mjög jákvætt á
viðræður, sem framundan eru um
fjárhagsáætlun ársins 1976 og
ættu að gefa tækifæri til ýtar-
legra skoðanaskipta um ráðgerða
starfsemi ráðherranefndarinnar.
Á haustfundi Noróurlandaráðs
í Álaborg var einnig gerð grein
fyrir nokkrum sjónarmióum ráð-
herranefndarinnar varðandi meg-
inreglur um upplýsingaskyldu
norrænna samstarfsstofnana.
Ráðherranefndinni hefur borist
umsögn frá laganefnd Norður-
landaráðs um þetta mál. I um-
sögninni er svo sem kunnugt er
gerð tillaga um nokkru viðtækari
upplýsingaskyldu á tilteknum
sviðum en hinn sameiginlegi
starfshópur ráðherranefndar
Norðurlanda og Norðurlandaráðs
hefur mælt með, en þau meðmæli.
voru samþykkt einróma nema
varðandi eitt atriði. Ráðherra-
nefndin væntir því vióræðna við
fulltrúa Norðurlandaráðs um
þetta mál, sem svo miklu skiptir
okkur öll, áður en hvor aðili um
sig staðfestir formlegar reglur.
Ráðherranefndin telur öðru
fremur mikilvægt, að norræn
samvinna standi traustum rótum
meðal almennings á Norðurlönd-
um. Leggja verður mikia áherslu
á upplýsingastarfsemi um for-
sendur norrænnar samvinnu, ár-
angur hennar og markmið. Sam-
eiginleg skýrsla frá skrifstofun-
um um skipulag og tilhögun norr-
ænnar upplýsingastarfsemi hefur
verið lögð fyrir Norðurlandaráð
og ráðherranefndina. Starfsmenn
þeir i skrifstofum ráðherranefnd-
arinnar, er vinna að upplýsinga-
miólun, hafa stofnað til samstarfs
við skrifstofu >. forsætisnefndar
ráðsins um hina . sameiginlegu
upplýsingastarfsemi. Þá hefur
einnig verið leitað eftir samræm-
ingu og samstarfi við Norrænu
félögin og upplýsingadeildir utan-
ríkisráðuneytanna á Norðurlönd-
um um markmið og verkaskipt-
ingu í norrænu upplýsinga- og
kynningarstarfi. Ráðherranefnd-
in leggur áherslu á að efla upplýs-
ingastarfsemina enn frekar.
Forseti.
Menningarmálin hef ég ekki
gert að umtalsefni, þar sem
starfsbróðir minn mun gera þeim
málum skil i sérstakri framsögu.
Að lokum vil ég leggja áherslu
á, að á vegum ráðherranefndar-
innar er stöðugt unnið að því að
færa út kvíar starfseminnar,
þannig að hún taki til enn fleiri
sviða.
Ég vil láta i ljós það persónu-
lega sjónarmið, að fjölþjóðastofn-
anir, ekki síst þær, sem orðnar
eru rótgrónar, eru oft gagnrýndar
fyrir það, að starfsemi þeirra sé
farin að snúast meira um þær
sjálfar en beina hagsmuni þeirra
rikja, sem eiga aðild að þeim.
Stofnanir Norðurlandaráós eru
ungar að árum, og enginn getur
með réttu' haldið því fram, að
starf þeirra sé á þann veg, að þar
sé ekki lagt höfuðkapp á að greiða
fyrir framgangi þeirra mála, sem
rikisstjórnir og þjóðþing land-
anna eiga frumkvæði að og skipta
almenning á Norðurlöndum máli.
Stuðla ber að því eftir fremsta
megni, að starf þessara stofnana
eins og öll starfsemi Norðurlanda-
ráós sé ávallt i lífrænum tengsl-
um við alla þjóðfélagshópa norr-
ænna ríkja. Norrænu samstarfs-
þáttunum fjölgar stöóugt, en með-
an samvinnan er i svo örum vexti,
verðum við samt að fara fram
með fullri gát, til aó við reisum
okkur ekki hurðarás um öxl.
Sparnaður í umsvifum hins op-
inbera er lykilorð i stjórnmálaum-
ræðu og raunveruleg nauósyn í
öllum rikjum Norðurlanda. Mikil-
vægt er þvi að gera sér grein
fyrir, að einmitt með norrænu
samstarfi höfum við tök á að
koma við raunhæfum sparnaði
fyrir Norðurlönd í heild. Visinda-
rannsóknir, þróunarstarf, kann-
anir og áætlanagerð munu krefj-
ast sifellt meira fjármagns. Við
getum sparað takmarkað fjár-
magn og náð betri árangri meó
því að vinna saman.
Ég vil ljúka máli rnínu með því
að leggja áherslu á, að norræn
samvinna er enn sem fyrr lifandi
raunveruleiki til hagsbóta fyrir
sérhverja þjóð Norðurlanda og
Norðurlönd sem heild — fyrir
einstaklingana og alla hina al-
þjóðlegu þróun og því ber okkur
að vernda og efla slíka samvinnu.
Fróði SH—15.
13. 150 tonna báturinn
á flot hjá Slippstöðinni
FÖSTUDAGINN 14. febrúar var
hleypt af stokkunum hjá Slipp-
stöóinni h.f. 150 lesta fiskiskipi,
sem er 13. skipið sem smíðað
hefur verið hjá fyrirtækinu i svo-
nefndri raðsmíði.
Skipið hlaut nafnið „M/B
FRÓÐI SH—15“ og er eign Vig-
lundar Jónssonar í Ólafsvík.
Skipið er útbúið til línu- neta- og
togveiða.
Aðalvél skipsins er af gerðinni
MANNHEIM og er 765 hestöfl við
850 snúninga á mínútu.
Tvær hjálparvélar eru einnig af
gerðinni MANNHEIM. I skipinu
er háþrýstikerfi af RAPP gerð og
öll fullkomnustu fiskleitartæki og
má þar m.a. nefna höfuðlinumæli.
Skipið er búið tveim radsjám
KELVIN-HUGES sem draga 64 og
36 milur. Einnig má nefna að í
skipinu er miðunarstöó, lóran,
vegmælir, síma- og kallkerfi, út-
varp, segulband og sjónvarp.
Skipstjóri á FRÓÐA verður Pét-
ur Jóhannesson og Sólbjartur
Júlíusson 1. vélstjóri.
Skipið verður afhent innan
skamms og heldur þá strax til
veiða.
Loðnuveiðar bann-
aðar á nóttunni
frá Hrollaugseyjum vestur fyrir lngólfshöfða
LOÐNUVEIÐAR hafa nú verið
bannaðar að næturlagi á svæðinu
frá Hrollaugseyjum og nokkuð
vestur fyrir Ingólfshöfða. Er
þetta gert til þess að vernda síld-
ina, sem heldur sig á þessum slóð-
um, en á nóttinni gengur sfldin á
grynnra vatn en hún heldur sig á
yfir daginn.
I fréttatilkynningu frá sjávar-
útvegsráóuneytinu segir, að i gær
hafi verið sett reglugeró um bann
við loðnuveiðum árið 1975. Er hér
um að ræða bann á loðnuveiðum
fyrir Norður- og Austurlandi á
tímabilinu frá 1. marz til 15. maí,
en frá 15. maí til 1. ágúst eru allar
loðnuveiðar bannaðar. Sams kon-
ar reglur voru í gildi á s.l. ári. Þaó
nýmæli er hins vegar í reglugerð
þessari að frá gildistöku hennar
þar til öðru vísi verður ákveðið
eru allar loðnuveiðar bannaðar
innan fiskveiðilögsögunnar milli
kl. 21.00 og 07.00 á svæði fyrir
suðurströnd lslands, sem tak-
markast að austan af 16° v. lgd. og
að vestan af 17° v. lgd.
I fréttatilkynningunni segir, að
ákvæði þetta um bann við loðnu-
veiðunum að næturlagi frá Hrol-
laugseyjum og vestur fyrir Ing-
ólfshöfða taki þegar gildi, og sé
sett t.l verndar síldarstofninum,
sem haldi sig nú á þessu svæði og
blandist loðnunni á næturnar
þegar síldin gangi á grynnra vatn
en hún heldur sig á yfir daginn.
Verði breytingar á þessum göng-
um sildarinnar verða væntanlega
gerðar samsvarandi breytingar á
reglugerðinni, en þess er vænst af
ráðuneytinu að ef það skyldi
henda skipstjóra loðnubáta þrátt
fyrir allt að fá sild, þá sleppi þeir
slíkum köstum þegar i stað. Verð-
ur fylgst með þvi hversu vel mun
takast til i þessu efni.
Leikfélag Neskaupstaöar
sýnir verk Bertolts Brechts
Leikfélag Neskaupstaðar
gekkst fyrir leiklistarnámskeiði
fyrir félaga leikfélagsins og kenn-
ara í janúars.l. Leiðbeinandi var
Erlingur E. Halldörsson og sóttu
12 manns námskeiðið sem byggð-
ist á margvíslegum æfingum til að
æfa þátttakendur í leikrænni
tjáningu. Einnig var tekið mið af
aðferðum og hugmyndum Bertolt
Brechts, þar sem tilgangur leikfé-
lagsins með námskeiðinu var m.a.
Hætta við að sýna
á Kjarvalsstöðum
MORGUNBLADINU hefur nú
borizt fréttatilkynning frá þeim
Hringi Jóhannessyni og Leifi
Breiðfjörð, þar sem skýrt er frá
þvi, að þeir hafi afturkallað
beiðnir um leigu á vestursal Kjar-
valsstaða til sýninga á þessu ári.
Leifur Breiðfjörð ætlaði að
halda þar í vor sýningu á steind-
um glermyndum og í haust ætlaði
Hringur Jóhannesson að halda
málverkasýningu.
að vinna að dagskrá er byggðist á
verkum Brechts.
Erlingur E. Halldórsson leik-
stýrir þessari dagskrá og þau verk
sem valin hafa verið til flutnings
eru þættirnir „Gyðingakonan",
„Kritarkrossinn" og „spæjarinn",
öll úr „Ótti og eymd i 3ja ríkinu",
sem Brecht samdi um ástandið i
Þýzkalandi nasista. Auk þess
verða fluttir söngvar úr Túskild-
ingsóperunni, sem Þjóðleikhúsið
sýndi fyrir nokkrum árum.
Sem titill þessarar dagskrár
hefur verið valið tilsvar gyðinga-
konunnar: „Þið verðið að finna
ykkur nýja bridgefélaga".
Áfengi stolið
BROTIZT var inn í veitingastað-
inn Silfurtunglið í fyrrinótt og
þaðan stolið áfengi af barnum. I
fljótu bragði varð ekki séð hve
miklu var stolið.