Morgunblaðið - 17.03.1981, Blaðsíða 26

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. MARZ 1981
Þorvaröur Jónsson yfírverkfræðingur:
Skrefmæling
bæjarsímtala
I greininni „Skrefagjaldi mót-
mælt“ í Morgunblaðinu þriðjudag-
inn 10. mars sl. er eftirfarandi
klausa höfð eftir Aðalheiði
Bjarnfreðsdóttur, þegar hún var að
lýsa fundi sem haldinn var á Hótel
Sögu laugardaginn 7. mars sl. til
þess að mótmæla skrefamælingu
bæjarsímtala. „Þorvarður Jónsson
gerði grein fyrir sjónarmiðum
Landssímans, en Guðmundur
Ólafsson símaverkfræðingur talaði
einnig og hrakti fullyrðingar Þor-
varðs."
Vegna þessara heldur neikvæðu
ummæla vil ég hér með skýra frá
fundinum og svara Guðmundi
Óiafssyni.
Eitt af því sem Aðalheiður
gleymdi að skýra Morgunblaðinu
frá þegar hún sagði frá mótmæla-
fundinum var að aðeins örfáir
sóttu þennan fund og mest bar á
tómum stólum í Súlnasal Sögu.
Þetta þótti mér bera vott um að á
bak við öll þau miklu mótmæli, sem
komið hafa fram í fjölmiðlum á
skrefamælingu bæjarsímtala
standi tiltölulega fámennur hópur.
í upphafi var tilkynnt að fundur-
inn gæti aðeins staðið í 2 klst.
vegna þess að þá skyldi Súlnasalur-
inn ruddur. Þegar frummælendur
og undirritaðir höfðu talað voru
aðeins fáar mínútur eftir af fund-
artímanum og hverjum manni
skammtaðar örfáar mínútur. Ég
svaraði í lokin tveimur fyrirspurn-
um, sem var sérstaklega beint til
mín, en til þess að svara máli
Guðmundar Ólafssonar, hefði ég
þurft meiri tíma en mér var heimill
Þorvarður Jónsson
og þess vegna gat ég það ekki á
fundinum og vil ég nú bæta úr því
hér með.
Guðmundur sagði: „Kostnaður
símans fer ekki eftir tímalengd
símtalanna heldur eftir fjölda
þeirra. Eini kostnaðurinn, sem fer
eftir tímalengd er rafmagnseyðsla
símtalanna, en hún er hverfandi
lítil." Síðan reiknaði Guðmundur
út rafmagnseyðsluna og fékk þá
útkomu að það þyrfti geysilega
langt símtal til þess að eyða 1 kwh.
Gísli Jónsson prófessor fullyrti í
fréttaviðtali í hljóðvarpinu eftir
fundinn að álagið væri bara á
meðan verið væri að hringja.
Þessar fullyrðingar Guðmundar
og Gísla eru fjarri sanni. Mestur
fjöldi notenda, sem samtímis geta
verið tengdir í gegn um bæjar-
símstöð er 14 til 18%, háður gerð
stöðvarinnar. Fjöldi þeirra sím-
tala, sem slík stöð getur afgreitt á
ákveðnu tímabili, er því augljós-
lega háður lengd símtalanna.
Löngu símtölin nota valleiðir, sem
styttri símtölin myndu annars geta
notað.
Auk þessa er búnaður í sjálf-
virku bæjarsímstöðvunum, sem
eingöngu er notaður við upphring-
ingu símtalanna og getur tíma-
bundin vöntun á þeim búnaði
skapað víðbótarerfiðleika á nýtni
valleiða í gegn um stöðvarnar.
I grein sem aðalforstjóri Norsku
símastofnunarinnar skrifaði 1975
stendur: „Kostnaður Símastofnun-
arinnar er einnig við bæjarsímtöl
háður lengd símtalanna. Ef þeir
notendur, sem tala löngu bæjar-
símtölin, greiða ekkert í viðbót
fyrir þau, verða allir símnotendur
að taka á sig þann kostnað." Allir,
sem eitthvað þekkja til símamála
vita, að við ianglínusamtöl er
kostnaðurinn háður lengd símtal-
anna, m.a. vegna þess að fyrir
símtalið er notuð dýr langlína. En
aðalforstjórinn fullyrðir í ofan-
nefndri tilvísun að kostnaðurinn sé
einnig við bæjarsímtöl háður lengd
símtalanna, en það er vegna þess
að bæjarsímtalið notar dýra valleið
gegn um bæjarsímstöðina. Að
fjölga þessum dýru valleiðum svo
að fleiri en 14—18% notenda geta
verið tengdir samtímis, er nær
útilokað vegna geysilegs kostnaðar.
Hyggilegra er því að innfæra
gjaldskrárkerfi, sem hvetur til
Viewdata (teledata, datavision) i Sviþjóð. Á myndinni sést m.a.
takkatækið, sem bæði er tengt simaiinunni og sjónvarpsmyndatæki
heimilisins.
flutnings símanotkunar frá virkum
dögum til kvölda (eftir kl. 19) og
helga. Við slíkan flutning símaum-
ferðar aukast möguleikar við val
símtala án þess að nauðsynlegt sé
að fjárfesta í hinum dýru umferð-
artækjum, sem aðeins nýtast fáa
tíma á dag meðan álagið er mest.
Slík fjárfesting yrði að greiðast af
öllum símnotendum í formi hærri
símgjalda. Einnig sagði Guðmund-
ur að „teletex og viewdata" væru
enn á tilraunastigi erlendis og
þessar nýjungar myndu seint eða
aldrei koma til íslands.
í grein minni í Morgunblaðinu 7.
mars sl. um væntanlega skrefmæl-
ingu bæjarsímans, sem Guðmund-
ur var að vitna í, stendur í 3. lið í
lok greinarinnar: „Leiðir til réttlát-
ari gjaldtöku fyrir tal og flutning á
myndum, gögnum fyrir tölvur og
fleira þess háttar (teletex, view-
data o.fl.) ...“ Ég er ekki sammála
spá Guðmundar um framtíðina
hvað „teletex og viewdata"
áhrærir. „Teletex" eða „supertelex"
er kerfi, sem að mörgu leyti svipar
til telex-kerfisins en sendihraði
„teletex" er 48 sinnum hraðari en
telex. Þrátt fyrir þennan hraðamis-
mun verður hægt að senda milli
telex- og „teletex“-kerfanna. „Tele-
tex“ inniheldur tölvu og tölvuminni
og notar bæði stóra og litla bók-
stafi og þar að auki miklu fleiri
merki en telex. Flest Evrópulönd
og þar á meðal öll Norðurlöndin
nema Island eru nú að byrja á
„teletex" og er ég sannfærður um
að innan fárra ára eru fyrirtæki á
höfuðborgarsvæðinu komin með
„teletex". „Viewdata" eða „tele-
data“ eins og það heitir á Norður-
löndum („prestel" í Bretlandi) er
rekið í sambandi við tölvumiðstöð.
Símanotendur gera samning við
tölvumiðstöðina og fá takkatæki
sem tengt er bæði við símalínuna
og sjónvarpstæki heimilisins.
Notandinn getur hringt upp
tölvumiðstöðina og með takkatæk-
inu fengið tölvu hennar til þess að
senda ýmsar upplýsingar inn á
sjónvarpsskerm sinn eins og frétt-
ir, veðurfregnir, íþróttaviðburði,
leikhús, bíó, auglýsingar, bókaupp-
lýsingar, alfræðiorðabækur, gengi
o.fl.
Ég tel ekki ósennilegt að ein-
hverjir aðilar hér á landi leggi út í
að reka svona þjónustu áður en
langt um líður.
Þorvarður Jónsson,
yfirverkfræðingur hjá Póst-
og símamálastofnuninni.
Ólafur M. Jóhannesson:
Á hvern á að
Þorvarður Jónsson yfirverk-
fræðingur hjá Pósti og síma ritar
hér í blaðið grein þann 7. marz
sem hann nefnir: Væntanleg
skrefamæling bæjarsímans. Þar
gerir hann heiðarlega tilraun til
að rét.tlæta væntanlega skrefa-
talningu. Á Þorvarð má líta sem
fulltrúa Pósts og síma í þessu máli
og vekur það vissar grunsemdir að
stofnunin skuli hafa svo mikið við
hér að senda sinn fremsta sér-
fræðing á vettvang. Það á þó ekki
að stytta skrefin við fyrsta tæki-
færi? Fellum allt slíkt tal hið
snarasta, vafalaust er Póstur og
sími hér í góðri trú. En samt er
sjónarmið, sem fram kemur í
grein Þorvarðar Jónssonar, ein-
kennilega kaldranalegt þegar bet-
ur er að gáð. Lítum á röksemdir
hans nánar.
Þorvarður Jónsson segir í einum
stað í greininni: „(Skrefatalning-
in) bætir nýtingu símakerfisins
með því að stytta og fækka
einkasímtölum virka daga og
fjölga og lengja þau á kvöldin eftir
kl. 19 og um helgar. Á þennan hátt
dreifist álag símstöðvanna á
lengri tíma.“ Þetta lítur svo sem
ósköp vel út á pappírnum. Þvinga
skal menn til að stytta einkasam-
töl á virkum dögum og liðka þar
með umferð um símakerfið. Það á
sem sagt að hvíla símakerfið.
Eigum við ekki að vera þakklát ef
þeim stundum fækkar hér að við
búum við „... sónleysi og erfið-
leika á að ná sambandi" þegar
„... eitthvað fer úrskeiðis í bæn-
um t.d. rafmagnið, veðrið o.fl.“
Undirritaður hefir ekki lent í
framangreindum erfiðleikum svo
hann muni sérstaklega eftir. En
vafalaust hafa margir lent í slík-
um smáóþægindum enda ekkert
gert af manna höndum fullkomið.
Nú skulum við staldra ögn við og
Skrefataln-
ingaráform
bæjarsímans
líta á einstaklinga sem að mati
Þorvarðs Jónssonar standa að
hinum löngu einkasamtölum
„... virka daga“ og sjá hver þæg-
indi þeirra verða af skrefatalning-
unni.
Fjöldi kvenna eyðir sínum bestu
árum yfir ungbörnum, meðan
karlinn aflar í hreiðrið. Konur
þessar eru oft mjög bundnar,
karlinn notar heimilisfararskjót-
ann og í okkar misjöfpu veðráttu
er ekki ætíð hægt að skjótast milli
húsa með lítil börn. Þessar konur
gæta fjöreggs þjóðarinnar. Það er
mikilvægt fyrir samband móður
og barns að þau geti notið eðlilegs
félagsskapar „virka daga“ ekki
síður en um helgar og á kvöldin,
þá bóndinn er heima. Oft njóta
þau daglegra samvista við full-
orðna eingöngu gegn um síma, t.d.
í rabbi við aðra einstaklinga sem
líkt stendur á fyrir. Er jíað að
„... bæta nýtingu símakerfisins"
að meina þessum konum að njóta
samvista fyrir þess tilstilli? Er
máski aðeins verið að hugsa um
„nýtingu" í þeim skilningi, að nýta
það sekúndubrot sem tapast í
„rafmagnsleysi og vondu veðri"
þegar „... sónleysi og erfiðleikar á
að ná sambandi," hrjá einhvern
stresskarlinn? Það skyldi þó aldr-
ei vera að framangreint rabb væri
nokkurskonar Iffakkeri tveggja
einstaklinga. Ég held að þeir ættu
að hugsa um það sem vilja bæta
„.. . nýtingu símakerfisins með því
að stytta og fækka einkasímtölum
virka daga“.
stíga?
Annað dæmi um „þægindi"
skrefatalningarinnar. I bakhúsi
hér í bæ býr kona ein. Hún er
einstæðingur og af sérstökum
ástæðum á hún ekki heimangengt
til vina og kunningja nema í góðri
færð. Hana henti nefnilega sú
ógæfa að verða gömul. Kona þessi
hefur af einhverjum ástæðum ekki
talið fært að koma sér upp síma.
Hún hefir hins vegar aðgang að
slíkú tæki að degi til í næstu íbúð
á vinnutíma hjóna sem þar búa.
Þótt svo að skrefatalningin feng-
ist felld niður af símum aldraðra
fengist hún varla felld niður í
tilvikum hliðstæðum þessu. Hér
dæmist því á gömlu konuna að
bæta „... nýtingu símakerfisins
með því að stytta og fækka
einkasímtölum virka daga“.
Þriðja og seinasta dæmið. Við
sjáum fyrir okkur heimili, þar búa
hjón með þrjú börn á aldrinum 11,
14 og 16 ára. Krakkarnir eru að
koma heim úr skólanum. Hvert er
fyrsta verkið? Jú, að rjúka í
símann og hringja í kunningjana.
Nú og svona gengur þetta, síminn
vart þagnar, þar til mamma og
pabbi koma heim úr vinnunni.
Halda menn að þessir krakkar
„stytti og fækki einkasamtölum
virka daga“ við skrefatalninguna?
Kannski fyrst í stað, en varla að
marki þegar fram í sækir. Og hver
borgar brúsann? Ætli það verði
ekki þeir sem þegar eru að sligast
undan rándýrum tískufötum og
öðru glingri unglingaskeiðsins?
Ætli „... sónleysi og erfiðleikar á
að ná sambandi" þegar „eitthvað
fer úrskeiðis í bænum“ sé að sliga
þetta fólk?
Ég rek ekki frekar hér innan
marka stuttrar blaðagreinar
dæmi því til stuðnings hve léttvæg
„nýtingarsjónarmið" Þorvarðs
Jónssonar eru. Hann getur vafa-
ólafur M. Jóhannesson
laust stutt mál sitt frekar með
tölum og línuritum. Ég býst við
því að slíkum táknum verði veifað
af fleirum í nánustu framtíð þegar
riddarar tölvualdar þeysa fram
undir merkjum „bættrar nýt-
ingar". Ef stjórnmálamenn láta
slíka riddara ryðja óhindrað
brautina er ég hræddur um að
undan járnhófum vélfákanna
spretti mörg djúp undin. En tækn-
in er ekki með öllu ill, ég held til
dæmis að það hljóti að finnast
önnur leið en allsherjar skrefa-
talning sem leiði „... til réttlátari
gjaldtöku fyrir tal og flutning á
myndum, gögnum fyrir tölvur og
fleira þess háttar (telex, viewdata
o.fl.).“ Til dæmis skrefatalning
sem takmarkast við fyrrgreinda
starfsemi.
I grein Þorvarðs Jónssonar yfir-
verkfræðings er einn ljós punktur,
rök sem í fljótu bragði virðast
mæla með skrefatalningu þótt þau
réttlæti hana ekki. Hann segir:
„(Skrefatalningin) leiðir til meiri
jafnaðar gjalda milii höfuðborg-
arsvæðisins og dreifbýlisins.“ Ég
þekki þennan ójöfnuð af eigin
reynslu og get því dæmt í málinu
eins og hver annar. Mín reynsla er
þessi: Mjög dýrt er oft að hafa
samband við opinberar stofnanir
frá landsbyggðinni, en þessar
stofnanir eru að meirihluta hér í
Reykjavík. Lausnin er einföld:
frttt á að vera að hringja í númer
hins opinbera. Einnig gætu fyrir-
tæki sem vilja taka upp bætta
þjónustu (og þar með aukin við-
skipti) við landsbyggðina haft
þennan hátt á. Mín reynsla er
einnig að menn talast mun síður
við innbyrðis gegnum síma úti á
landi, til dæmis í kaupstöðum, en
hér suðurfrá vegna minni vega-
lengda. Síminn er ekki eins mörg-
um þar slíkt lífakkeri sem hér á
Stór-Reykjavíkursvæðinu. Fleira
mætti vafalaust tína til varðandi
símamál landsbyggðarinnar en
ekkert er þar að finna sem
réttlætt getur skrefatalningar-
áformin illræmdu. Símamál
þeirra, sem úti á landi búa, má
leiðrétta með hækkun afnota-
gjalda hér á Reykjavíkursvæðinu
og fleiri slíkum bókhaldsaðgerð-
um sem eru réttlátar og í anda
sannrar byggðastefnu. En ekki
stefnu sem kemur niður á þeim
sem hvað minnst mega sín hér á
höfuðborgarsvæðinu. Öldruðum,
langlegusjúklingum, öryrkjum og
barnmörgum fjölskyldum svo eitt-
hvað sé nefnt. Vill einhver stjórn-
málamaður taka á sig þá ábyrgð
að níðast á þessum þjóðfélagshóp-
um meir en orðið er með nýrri
skattheimtu?
Ég efa það ekki að Reykvíkingar
vilji borga sinn skerf af kostnaði
við símakerfi landsmanna. Hins
vegar hafa greinar í blöðum sem í
yfirgnæfandi meirihluta lýsa and-
stöðu við skrefatalningaráformin
(undantekningar eru greinar yfir-
verkfræðings Pósts og síma),
borgarafundur sem að stóðu menn
úr öllum flokkum og víðtæk undir-
skriftasöfnun sýna að borgarbúar
vilja ekki greiða sinn skerf í formi
skrefgjalds. Fyrrgreindar mót-
mælaraddir hafa ekki haft ýkja
hátt en ég spyr: Er það aðeins
rödd embættismanna sem nær
eyrum valdhafans hér í lýðræðis-
ríkinu margrómaða? Það verður
fylgst náið með því hvor röddin
nær eyrum æðsta yfirmanns
símamála í þessu máli.