Morgunblaðið - 12.05.1981, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 1981
ftlttgus Útgefandi iWmliiilr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Sigur Mitterrands
Frakkar eru jafnan sérstæðir meðal Vesturlandaþjóða. Það sannaðist
enn um helgina, þegar þeir kusu jafnaðarmanninn Francois
Mitterrand forseta, en baráttumerki hans er rauð rós jafnaðarmanna.
Kjör hans samræmist ekki fylgisaukningu hægri manna almennt í
lýðræðisríkjunum, en merki um þá þróun mátti sjá í kosningum í
Véstur-Berlín um helgina, þar sem jafnaðarmenn töpuðu áratuga
forystu í málefnum borgarinnar.
í fyrsta sinn síðan Charles de Gaulle hershöfðingi beitti sér fyrir
stjórnarskrárbreytingu í Frakklandi 1958 og tók síðan sjálfur við
stjórnartaumunum sem forseti með úrslitavald í stjórnmálalífi
þjóðarinnar hefur jafnaðarmaður verið kjörinn til sjö ára setu í
Élyseéhöll. Fall Valery Giscard d’Estaings mun hafa í för með sér
söguleg átök í frönskum stjórnmáium. Hinn nýkjörni forseti ætlar að
rjúfa þing og efna til almennra kosninga í því skyni að mynda nýjan
meirihluta á þingi til að hrinda í framkvæmd stefnu sinni. í þeim
átökum mun athyglin ekki síst beinast að kommúnistum. Hættulegasta
afleiðing sigurs Mitterrands er, að kommúnistar verði leiddir til
verulegra áhrifa í frönskum stjórnmálum.
í lýðræðislöndum er það sjaldan eða aldrei til góðs að sami aðilinn
sitji of lengi að völdum. Heilbrigðir stjórnarhættir krefjast umskipta
með vissu árabili. Á þeim 23 árum sem gaullistar og vopnabræður þeirra
hafa ráðið lögum og lofum í Frakklandi hefur verið byggt upp
stjórnkerfi, sem ber mjög svip valdaflokkanna. Það verður því ekki
aðeins á vettvangi stjórnmálanna, sem átök verða í Frakklandi, heldur
einnig innan valdastofnana. Löng seta utan stjórnar getur leitt til
vanhæfni, þegar ábyrgðin er öxluð, dæmi um það blasir við í Svíþjóð, þar
sem borgaraflokkunum þremur tekst ekki að halda saman í starfhæfri
stjórn. Mitterrand á því erfitt verkefni fyrir höndum heima fyrir.
Charles de Gaulle valdi þjóð sinni sérstæða leið innan Atlantshafs-
bandaiagsins. Hann lagði áherslu á að byggja upp eigin kjarnorkuher-
styrk Frakka og að þeir einir tækju allar ákvarðanir um varnir sínar.
Frakkar búa nú við öflugustu eigin varnir allra Vestur-Evrópuþjóða.
Valery Giscard d’Estaing fylgdi fram stefnu de Gaulles en sýndi þó að
ýmsu leyti meiri umhyggju fyrir bandamönnum Frakka í Vestur-
Evrópu en var að skapi áköfustu gaullista. Francois Mitterrand mun
líklega fylgja stefnu, sem fellur betur að sameiginlegum markmiðum
Atlantshafsbandalagsins en jafnvel stefna Giscard d’Estaing. Bæði
Mitterrand og Giscard hafa sætt gagnrýni fyrir það af hálfu
kommúnista, að þeir láti sér ekki nægilega annt um „sjálfstæða
utanríkisstefnu" og séu of hallir undir samvinnu við Bandaríkin,
Vestur-Þýskaland og Atlantshafsbandalagið. Um utanríkisstefnu Mitt-
errands er þó of fljótt að spá nokkru endanlega, fyrr en fyrir liggur með
hverjum honum tekst að mynda meirihluta á þingi. Hitt er ljóst, að
franskir jafnaðarmenn hafa aldrei verið jafn kreddufastir í utanríkis-
málum og gaullistar. Sá munur er merkjanlegur á hægri og vinstri í
Frakklandi, að þjóðernishyggjan má sín meira á hægri kantinum en
alþjóðahvggjan vinstra megin — þar með er þó ekki átt við kommúnista,
því að enginn treystir þeim í utanríkis- og varnarmálum vegna
þjónkunar þeirra við húsbændurna í Kreml.
Skýr stjórnarandstaða
Sú árátta stjórnarmálgagna er einkennileg að láta sem svo, að
sjálfstæðismenn almennt styðji núverandi ríkisstjórn. Um helgina
voru haldnir tveir fundir, sem sýndu hið gagnstæða. Margrét
Einarsdóttir, formaður Landssambands sjálfstæðiskvenna, skýrði hvað
fyrir stjórnarmálgögnunum vakir með þessari iðju sinni í setningar-
ræðu á 13. þingi landssambandsins á laugardag. Margrét sagði:
„Myndun núverandi ríkisstjórnar byggðist fyrst og fremst á þei'm vilja
vinstri flokkanna að veikja stærsta stjórnmálaflokk þjóðarinnar og því
gripu þeir það tækifæri sem gafst til að reka fleyg í hann.“ Á fundinum
var samþykkt stjórnmálaályktun, sem ótvírætt er í andstöðu við
ríkisstjórnina og stefnu hennar, og segir þar meðal annars: „Landsþing
sjáifstæðiskvenna varar við þeirri hættu, sem frjálsu atvinnulífi er búin
af stefnu núverandi ríkisstjómar." Og á öðrum stað: „Landsþing
sjálfstæðiskvenna átelur harðlega þá lýðræðissinna, sem leiða kommún-
ista til slíkra áhrifa í málefnum þjóðarinnar, ekki síst í öryggis- og
varnarmálum, sem raun ber vitni og eru í engu samræmi við kjörfylgi
þeirra.“
Sögulegur aðalfundur var haldinn í Heimdalli, félagi ungra
sjálfstæðismanna í Reykjavík, á sunnudaginn. Víst er, að enginn annar
stjórnmálaflokkur en Sjálfstæðisflokkurinn hefur svo mikið afl, að um
600 manna lið ungs fólks kemur saman síðdegis á sunnudegi til að kjósa
formann í flokksfélagi sínu. Tveir menn buðu sig fram til formennsku í
Heimdalli. Árni Sigfússon, sigurvegarinn á sunnudag, sagði hér í
blaðinu á laugardag: „Ég er stjórnarandstæðingur eins og þorri
sjálfstæðismanna." Björn Hermannsson, hinn frambjóðandinn, sagði í
sama blaði: „Ég hafði aldrei trú á því að sú ríkisstjórn sem nú situr
myndi taka af festu á þessum vanda og það hefur komið á daginn. Stjórn
sem nýtur stuðnings lýðræðisflokkanna tel ég líklegri til þess að geta
náð árangri í dag.“ í stjórnmálaályktun aðalfundar Heimdallar, sem
samþykkt var samhljóða, er komist svo að orði „... íslenskt þjóðlíf er á
heljarþröm, og fullreynt að ekki verður bót á til hins betra fyrr en skipt
hefur verið um stjórn í landinu, þar sem stefna Sjálfstæðisflokksir.s
verður höfð að leiðarljósi ...“
_____________Næstu vii
Hrauneyjafoss, Kvísla1
Blanda, Fljótsdalur, Si
tangi og Villinganesvii
RARIK verði virkjunaraðili takist ekki samkomulag við
í GREINARGERÐ með
frumvarpi því um raforku-
ver, sem lagt var fram á
Alþingi í gær, er meðal
annars að finna stutta
lýsingu á þeim virkjunum
og veitum, sem frumvarp-
ið gerir ráð fyrir. Lýsing-
in er svohljóðandi:
Ilrauneyjafossvirkjun
Framkvæmdir við Hrauneyja-
fossvirkjun, sem hófust í byrjun
sumars 1978, hafa miðast við þær
þrjár vélasamstæður, 70MW að
afli hver. Er gert ráð fyrir að 1.
vélasamstæðan komist í gagnið
haustið 1981 og 2. vélasamstæðan
á fyrri hluta árs 1982. Aðstæður í
raforkukerfinu benda til að þörf
verði á 3. aflvélinni í rekstur á
árinu 1983, og er þá m.a. haft í
huga nauðsynlegt vélahald á vél-
um Búrfellsvirkjunar: Áður en
framkvæmdir hefjast þarf að afla
lagaheimildar fyrir stækkun raf-
orkuversins við Hrauneyjafoss
umfram það sem lög nr. 37/1971
gera ráð fyrir, en með 3 vélum yrði
virkjunin með 210 MW afl.
Kvíslaveita
Undanfarið hafa verið uppi hug-
myndir um veitu af vatnasviði
Efri-Þjórsár í Þórisvatn, einkum
til að tryggja betur fyllingu miðl-
unargeymisins í siæmum vatnsár-
um. Nú hafa áætlanir sýnt að slfk
veita, sem nefnd hefur verið
Kvíslaveita, sé álitlegur þáttur í
heildarnýtingu orku á vatnasviði
Þjórsár.
Með Kvíslaveitu er ráðgert að
veita úr Þjórsá, þar sem hún er í
nálægt 610 m hæð y.s. austan
undir Hofsjökli og kvíslum, sem
falla í Þjórsá að austan, Hreys-
iskvísl, Eyvindarkvísl, Þúfu-
verskvísl, Svartá og Grjótakvísl.
Hluti veitunnar hefur þegar verið
gerður, þ.e. veita úr syðri grein
Svartár og Grjótakvísl í Illuga-
verskvísl, sem fellur í Köldukvísl
ofan við Sauðafell.
Til þess að veitan komi að
fullum notum, er nauðsynlegt að
auka miðlunarrými í Þórisvatni
mjög verulega eða úr 1000 G1 í
1765 G1 með stífluhækkun og
dýpkun á útrennsli úr vatninu í
Vatnsfellskurði.
í framhaldi af því kemur tií
álita að bæta við vélarafl í Sig-
ölduvirkjun og Hrauneyjafoss-
virkjun um samtals 120 MW, en
ekki er á þessu stigi talin ástæða
til að afla heimilda í því skyni.
Með nefndum framkvæmdum er
talið að orkuvinnsluaukning eftir
Hrauneyjafossvirkjun og stíflu-
gerð við Sultartanga geti numið
760 GWh/ári.
Hugmyndir um Kvíslaveitu
hafa verið lagðar fyrir Náttúru-
verndarráð og hefur það ekki lagst
gegn framkvæmdunum, enda er
með þeim tryggð veruleg nýting á
rennsli Efri-Þjórsár, þrátt fyrir
friðlýsingu Þjórsárvera sem nú
hefur verið ákveðin.
Blönduvirkjun
Með virkjun Blöndu við Eiðs-
staði er ráðgert að nýta 277 m
raunfallhæð frá stíflu í Gilsá
skammt neðan við Gilsvatn niður í
125 m hæð y.s. í Blöndudal.
Ráðgert er að stífla Blöndu við
Reftjarnabungu, þar sem hún er í
439 m hæð y.s. Samkvæmt þeirri
tilhögun yrði hjástífla í Lamba-
steinsdragi og grafið fyrir yfirfalli
á ásnum þar á milli. Þá er
fyrirhugað að stífla Kolkukvísl
milli Kolkuhóls og Áfangafells.
Yfirfallshæð yrði 478 m y.s. og
með niðurdrætti í 465 m hæð y.s.
væri nýtanleg miðlun 400 Gl.
Frá miðlunarlóninu yrði vatni
veitt um 25 km leið að inntaki
fallganga. Fyrst um skurð með
lokuvirkjum gegnum hálsinn milli
Kolkuflóa og Þrístikluvatns. Það-
an liggur veitan um Smalatjörn,
en útrennsli hennar (Fannlækur)
verður stíflað, og um skurð í
Stuttalæk, sem fellur í Austara-
Friðmundarvatn. Frá Austara-
Friðmundarvatni liggur veitan um
Fiskilæk, Gilsvatn og Gilsá í
inntakslónið á Eldjárnsstaðaflá.
Inntakslón virkjunarinnar
myndast með stíflu í Gilsá 2,5 km
neðan við Gilsvatn. Stíflað yrði
upp í 410 m hæð y.s. og með 5 m
niðurdrætti er gert ráð fyrir 20 G1
miðlun í lóninu.
Frá inntakslóni verður um 1300
m langur aðrennslisskurður að
inntaki í lóðrétt stálfóðruð fall-
göng. Fallgöngin greinast í tvenn
lárétt göng að vatnshverflum.
Stöðvarhús er neðanjarðar með
tveimur 80 MW vélasamstæðum,
og aðkoma að því verður um 1000
m löng göng. Tengibúnaður verður
neðanjarðar í sérstökum helli
samsíða stöðvarhellinum. Spennar
eru einnig neðanjarðar.
Frárennsli verður um 2100 m
löng göng úr í Blöndu þar sem hún
er í 125 m hæð y.s. skammt ofan
ármóta við Gilsá.
Samkvæmt þessu yrði orku-
vinnslugeta virkjunarinnar í sam-
rekstri við núverandi landskerfi
að viðbættri Hrauneyjafossvirkj-
un og stíflu á Sultartanga nálægt
790 GWh/ári. Uppsett afl er
þannig áætlað 2X80 MW eða
samtals 160 MW. Svarar það til
tæplega 5000 nýtingarstunda á
ári.
Stofnkostnaður virkjunar
Blöndu samkvæmt þessu hefur
verið áætlaður 774,3 m.kr. miðað
við verðlag í desember 1980.
Undirbúningsrannsóknum fyrir
ofangreinda virkjunartilhögun er
lokið.
Náttúruverndarráð hefur gefið
umsögn um virkjunina og leggst
það ekki gegn virkjuninni.
Samningar við heimamenn
vegna virkjunarinnar standa nú
yfir, og hefur í því sambandi verið
rætt um aðra virkjunartilhögun.
m.a. með byggingu aðalstíflu v'
Sandárhöfða.
Fljótsdalsvirkjun
Áætlun um virkjun Jökulsár í
Fljótsdal er í stórum dráttum
þannig að áin yrði stífluð við
Eyjabakka upp í 667,5 m hæð y.s.
Þar er ráðgert miðlunarlón, 615 G1
að stærð. Frá Eyjabakkalóni er
vatninu veitt eftir 25 km löngum
skurði, sem liggur undir Hafurs-
felli og Laugarfelli og norður
heiðina til Gilsárvatna.
Gilsárlón yrði myndað með
stíflum við Gilsárvötn og Eyrar-
seisvatn. í lóninu er ráðgert að
miðla 192 Gl. Frá Gilsárlóni er
vatninu veitt um rúmlega kíló-
metra langan skurð, Grjótháls-
skurð, inntakslón virkjunarinnar,
Hólmalón. Hólmalón myndast þar
sem nú er Hólmavatn og Garða-
vatn. Ráðgerð miðiun í inntaks-
lóni er 18 Gl.
Frá Hólmalóni yrði vatninu
veitt um opinn skurð, 2 km langan,
að stöðvarinntaki á fjallsbrúninni.
Þaðan liggja um 630 m löng
stálfóðruð hallandi þrýstigöng að
greiningu til vatnsvéla virkjunar-
innar. Stöðvarhús verður neðan-
jarðar með fjórum vélasamstæð-
um, og sprengd verða um 950 m
löng frárennslisgöng frá því að
560 m löngum skurði út í Jökulsá.
Tengivirki og spennar verða
neðanjarðar, í og við stöðvarhúsið.
Aðkomugöng að stöðvarhúsinu
verða um 750 m löng.
Gert er ráð fyrir að auka
aðrennsli til virkjunarinnar með
veitum af öðrum vatnsviðum. Með
Sauðárveitu á Hraunum er ráð-
gert að veita af vatnasviði Sauðár,
Grjótár og Kelduár vestur í Eyja-
bakkalón, en af Fljótsdalsheiði að
vestan kæmi veita af vatnasviði
Hölknár og Þórisstaðakvíslar.
Ofan við stíflu í Hölkná er ráðgert
að miðla 10 Gl.
Verg fallhæð við fullt inntaks-
lón verður 572 m, en raunfallhæð
við fullt álag 563 m.
Orkuvinnslugerð Fljótsdals-
virkjunar er talin 1450 GWh/ári
með áður nefndum miðlunum, sem
samtals nema 745 Gl.
Uppsett afl er fyrirhugað 290
MW miðað við 5000 nýtingar-
stundir á ári.
Stofnkostnaður Fljótsdalsvirkj-
unar hefur verið áætlaður 1761,6
m.kr. miðað við verðlag í desem-
ber 1980.
Aðgengilegt er að byggja Fljóts-
dalsvirkjun í tveimur áföngum.
Með fyrri áfanga yrði miðlun á
Eyjahökkum 475 Gl, en hún yrði
síðar aukin í 615 Gl. Miðlun í
Gilsárlóni yrði 50 Gl, en 101 G1
eftir síðari áfanga. Veitur úr
Hölkná og Þórisstaðakvísl kæmu
með síðari áfanga og einnig veita
af Hraunum (Sauðárveita).
Með fyrri áfanga yrðu væntan-
lega settar upp þrjár af fjórum
vélasamstæðum, samtals 217,5
MW. Orkuvinnslugeta þessa
áfanga er talin um 1150 GWh/ári,
þannig að uppsett afl jafngildir
5300 nýtingarstundum á ári.
Stofnkostnaður fyrri áfanga er
áætlaður 1406 m.kr. og síðari
áfanga 384 m.kr. Heildarkostnað-
ur við fyrri og síðari áfanga er
áætlaður 1790 m.kr., sem er 28
m.kr. hærra en áætun um fuil-
virkjun í einum áfanga, einkum
vegna kostnaðar við yfirföll og
hækkun á stíflum.
Undirbúningsrannsóknum fyrir
verkhönnun er langt komið og
liggja allir megindrættir virkjun-
arinnar ljóst fyrir. Áætlað er að
ljúka þessum rannsóknum sumar-
ið 1981.
Náttúruverndarráð hefur gefið
umsögn um virkjunina og leggst
ekki gegn henni.
Samningum við heimamenn
vegna virkjunarinnar er að mestu
lokið, sbr. fylgiskjal 2.2.4.
Sultartan>?avirkjun
Tilhögun Sultartangavirkjunar
er í stórum dráttum sú, að Þjórsá
verði stífluð austan undir Sanda-
felli, um það bil 1 km ofan ármóta