Morgunblaðið - 12.05.1981, Qupperneq 24

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MAI 1981
Qlafur Jóhannesson:
Höfuðatriðið aðildin að
Atlantshafsbandalaginu
35 styrjaldir á 30 árum utan
okkar heimshluta, sagði Geir
Hallgrímsson
Gildir neitunarvaldið, ef til tíð-
inda dregur, spurði Benedikt
Gröndal________________________
Keflavíkurstöðin tengist kjarn-
orkuvopnakerfi, sagði Svavar
Gestsson
Ólalur Jóhannesson. utanríkis-
málaráóherra. mælti í gær fyrir
skýrslu sinn til Alþingis um utan-
ríkismál, sem drcift var til þin«-
manna um mánaðamótin marz —
april/sl. Lýðra'ðið er svo sjálÍKefió i
huKum marKra íslendinKa. saKÓi
utanríkisráóherra. aó þeir huKa
ekki aó þvi aó þaó þarf varna vió.
Dókkar hlikur eru á alþjóóahimni,
shkóí hann. «k horfurnar alvarleKri
nú en verið hefur um lanKt skeiö.
EnKU aö síður verður aö halda
áfram á hraut slökunar. halda
öllum leióum opnum til sátta, sem
veróa aó fcla í scr KaKnkva'mni í
afvopnun i>k eftirKjóf. Einhliöa
eftirKjöf hyKKÍst hvorki á raunsa-i
né réttu mati á aðsta'ðum i veröld-
i.nni.
Ilöfuóatriðið þátttaka
í AtlantshafshandalaKÍnu
Utanríkisráðherra ræddi fyrst um
slökunarstefnuna, Madrid-ráðstefn-
una, afvopnunarmál, Austurlönd
nær, samskipti ríkra þjóða og
snauðra, Sameinuð þjóðirnar, Norð-
urlandasamvinnu og Evrópuráðiö.
Hann minnti á þau orð Kurt Wald-
heim, framkvæmdastjóra Samein-
uðu þjóðanna, að 800 milljónir
manna byggju nú við allsleysi í
veröldinni og áætlað hafi verið að
aðeins á árinu 1978 hafi meira en 12
milljónir barna undir 5 ára aldri
dáið úr hungri. Hinn nakti raun-
veruleiki sem endurspeglist í þessum
tölum fái allt tal um framfarir
mannkyns til að hljóma sem háð.
Hér hafi þjóðirnar verk að vinna,
hættu að fyrirbyggja, sem snúizt
geti upp í vá fyrir velmegunarríkin.
Hafi verið gild rök fyrir inngöngu
Islands í Atlantshafsbandalagið á
sinni tíð þá tel ég þau rök enn gildari
nú, ég tel það höfuðatriði í öryggis-
málum okkar að við tökum þátt í
starfsemi Atlantshafsbandalagsins
og leggjum þar með fram okkar
skerf til að komið verði í veg fyrir að
styrjöld geti nokkru sinni brotizt út
í okkar heimshluta.
Síðan fjallaði ráðherra um haf-
réttarmál, Grænland og EBE, af-
stöðu til Grænlands og Færeyja,
þróunarsamvinnu, og loks um utan-
ríkisviðskipti okkar og hagsmuna-
gæzlu út á við. Ráðherra kvað
utanríkisþjónustu okkar skila ár-
angursríku starfi en eiga undir högg
að sækja hjá fjárveitingavaldinu,
sem héldi þennan þátt opinberrar
þjónustu sem olnbogabarn. Það hef-
ur sínar góðu hliðar, sagði ráðherra,
að hafa meiri áhuga á innanlands-
málum en utarlríkismálum, en vita
verðum við, að það getur skipt
sköpum um framtíð okkar, frelsi og
hag, hvern veg mál þróast í umheim-
inum, og hvern veg við tryggjum
stöðu okkar út á við, hæði viðskipta-
lega og á sviði öryggis og stjórnar-
farslegs sjálfstæðis.
Islonzkir hajjs-
munir í öndvegi
Geir Ilallgrímsson. formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði það meg-
inþætti þessa málaflokks, að tryggja
öryggi og sjálfstæði þjóðarinnar út á
við, að tryggja yfirráð okkar yfir
auðlindum lands og sjávar, að fram-
fylgja íslenzkri hagsmunagæzlu
gagnvart umheiminum og stuðla að
friöi og heilbrigðum samskiptum
þjóða og einstaklinga á sviði menn-
ingar, viðskipta og annarra þátta í
sambúð mannkyns.
Þegar við íslendingar tókum utan-
ríkismál okkar í eigin hendur, í
byrjun síðari heimstyrjaldarinnar,
hafði haldleysi hlutleysis bitnað á
fjölda þjóða, þ.á m. þremur Norður-
landaþjóðum, sem allar eru nú aðilar
að Atlantshafsbandalaginu. Þegar
Íslendingum var fyrst boðin aðild að
Sameinuðu þjóðunum með því skil-
yrði að þeir segðu Öxulveldunum
stríð á hendur þá vóru orð eins og
hlutleysi og friður ekki töm á tungu
sósíalista, sem vildu sæta þessum
kostum, þó þeir telji varnarleysi
henta okkur nú.
A þeim 30 árum sem liðin eru frá
því að varnarsamningur við Banda-
ríkin kom til framkvæmda, innan
vamarkeðju vestrænna ríkja, hefur
ríkt friður í okkar heimshluta, þrátt
fyrir að geisað hafi 35 tíma- og
svæðisbundnar styrjaldir í veröld-
inni, sem urðu um það bil 6 milljón-
um manna að aldurtila, auk þeirra
þjáninga annarra, sem ekki verða
mældar á neina mælikvarða. Allar
götur frá upphafi þessar varnarsam-
starfs hefur ríkt samstaða lýðræðis-
flokkanna þriggja hér á landi um
helztu þætti utanríkismálastefnunn-
ar og öryggisstefnunnar. Þó hafa
komið ský á þann himinn þegar
Alþýðubandalagið hefur fengið aðild
að ríkisstjórnum, eins og 1971—73,
og má minna á viðbrögð meirihluta
kosningabærra manna í landinu
undir kjörorðinu „Varið land“ til að
hamla gegn áhrifum þeirra á sinni
tíð. Samstjórn Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks 1974—78 rétti
síðan af þá skekkju sem komin var í
varnarmálastefnuna.
Geir vék síðan að svokölluðum
leynisamningi milli aðila núverandi
ríkisstjórnar, sem Alþýðubandalagið
túlkaði þann veg að það hefði
neitunarvald í ágreiningsefnum,
m.a. á sviði öryggis— og utanríkis-
mála. Þetta neitunarvald væri bókað
í stjórnarsáttmála varðandi flug-
stöðvarbyggingu, en utanríkisráð-
herra teldi sig hafa ákvörðunarvald
varðandi flugskýli og eldsneytis-
geyma í Helguvík. Rakti hann hvern
veg Framsóknarflokkurinn á Al-
þingi hefði snúizt gegn eigin mið-
stjórnarsamþykkt í því máli, með
einni undantekningu, utanríkisráð-
herranum. Ég lýsi yfir stuðningi við
skilning utanríkisráðherra á vald-
sviði hans hér að lútandi, hvað sem
líður leynisamningi þeim sem
kommúnistar flagga nú með.
Geir Hallgrímsson sagði Alþýðu-
bandalagið halda fast við meira en
30 ára skoðanir í öryggismálum en
ekki hafa, lagað afstöðu sína að
þróun alþjóðamála. Áróður þeirra
gegn varnarsamstarfi byggist nú á
staðlausum fullyrðingum um kjarn-
orkuvopn á Keflavíkurflugvelli, enda
tali þeir sjálfir um nauðsyn
„hræðsluáróðurs" í stað þeirrar bar-
áttuaðferðar, sem svo litlum árangri
hafi skilað í 30 ára andstöðu. Sam-
staða lýðræðisflokkanna sé hinsveg-
ar söm og áður í öryggismálum og
las hann upp því til staðfestingar
ályktun stjórnar Samtaka um vest-
ræna samvinnu, sem skipuð er aðil-
um úr Alþýðuflokki, Framsóknar-
flokki og Sjálfstæðisflokki.
Þá ræddi Geir Hallgrímsson í
ítarlegu máli um hafréttarmál, ís-
lenzka hagsmuni er tengjast annars-
vegar fiskistofnum en hinsvegar
hafsbotnsréttindum og samstarf við
Grænlendinga og Færeyinga um þau
efni. í því sambandi ræddi hann og
um nauðsyn þess að efla landhelgis-
gæzluna, sem enn hefði veigamiklu
hlutverki að gegna. Hann ræddi og
almennt um viðskiptahagsmuni
okkar út á við og nauðsyn þess að
vera vel á verði í þeim efnum, enda
hefðu viðskiptakjör, með og ásamt
eflingu þjóðarframleiðslunnar, mest
að segja um lífskjör okkar sem
heildar og einstaklinga. Hann gagn-
rýndi hve dregizt hefði að ísland
gerðist aðili að Alþjóðaorkustofnun-
inni, sem tryggði betur öryggi okkar
í olíumálum, sem og hve klaufalega
iðnaðarráðherra hefði haldið á mál-
um gagnvart Alusuisse með því að
opinbera ásakanir áður en hann
hefði sannreynt sannleiksgildi
þeirra.
„Kommúnískt siðleysi
ok sífelld svik við eÍRÍn
stjórn or samstarfsmenn“
Benedikt Gröndal (A) sagði Al-
þýðubandalagið hafa síðustu mánuði
hafið nýja áróðurssókn gegn yfir-
lýstri utanríkis- og öryggisstefnu
þeirrar ríkisstjórnar, sem það sæti
sjálft í. „Þannig er þessum flokki
aldrei að treysta," sagði Benedikt,
„þar ríkir kommúnískt siðleysi og
sífelld svik við sína eigin stjórn og
samstarfsmenn." Þessi áróðurssókn
er til komin vegna innri óánægju í
eigin herbúðum þeirra vegna þess að
heitstrengingin um brottför varnar-
liðsins hefur í þriðja sinni verið
urðuð fyrir ráðherrastóla. En áróður
skal fólkið fá þó málstaðurinn sé
svikinn sérhvert sinn sem sést í
ráðherrastól.
Benedikt vék að þingskjölum frá
landsfundi Alþýðubandalagsins,
varðandi öryggismál. Þar hafi staðið
á þingskjali nr. 3: „Nauðsynlegt er
að hefja eins konar hræðsluáróður
gegn stöðinni," þ.e. er varnarstöð-
inni, en staðhæfingar um kjarnorku-
vopn og árásarstöð séu liður í slíkum
skipulögðum „hræðsluáróðri". Það
leynir sér ekki, sagði Benedikt, að
allur undirtónn í hinni nýju áróðurs-
herferð Alþýðubandalagsins, er
stuðningur við Sovétríkin og sjón-
armið þeirra á alþjóðavettvangi.
Benedikt vitnaði í annað þingskjal
landsfundar Alþýðubandalagsins,
sem samið hefði verið af Svavari
Gestssyni. Þar stæði: „Fram kom ...
að flokkar ríkisstjórnarinnar hefðu
neitunarvald í þeim málum, sem þeir
teldu mikilvægt að væru ekki sam-
þykkt. Hugsanlegt er að beita þessu
neitunarvaldi í því máli,“ þ.e. birgða-
stöðinni í Helguvík. Af þessu tilefni
spurði ræðumaður, efnislega: komi
til alvarlegra tíðinda í veröldinni,
þann veg að efla þurfi varnarliðið á
Keflavíkurflugvelli með nokkurra
klukkustunda fyrirvara, sem gerast
yrði með samþykki íslenzkra stjórn-
valda, nægir þá leyfi utanríkisráð-
herra eins — eða þarf til samþykki
ríkisstjórnarinnai: , alltar,
stjórnar, þar sem Alþýðubandalagið
hefur neitunarvald?
Benedikt vitnaði til bókar rússn-
eska aðmírálsins Gorshkvovs, sem
kallaður hefði verið faðir sovézka
flotans, er hann fjallaði um hina
miklu og alhliða uppbyggingu sov-
ézka flotans á norðurhveli jarðar. I
flokksþingskjölum Alþýðubanda-
lagsins væri þessi flotauppbygging
talin nauðsynleg fyrir Sovétríkins
svo þau mættu verja fiskiskip sínl!
Aðmírállinn væri hreinskilnari.
Hann segði: „Sæveldi ríkisins er
voldugt afl til að skapa hagstæð
skilyrði til að koma á sósíalisma og
kommúnisma ...“ Benedikt tíundaði
síðan í ítarlegu máli í hverju þessi
flotauppbygging væri fólgin, sem og
þau viðbrögð, sem Vesturveldin
hefðu gripið til, sem andsvars, svo
sem ratsjárflugvéla og Sosus—
hlustunarkerfis á hafsbotni.
Benedikt Gröndal fjallaði síðan
um friðlýsingu Norður-Atlantshafs-
ins. Kommúnistar á Norðurlöndum
töluðu nú um einhliða friðlýsingu,
sem fjallaði um að leggja niður allar
stöðvar NATO, en þessi friðlýsing
ætti hinsvegar ekki í neinu að ná til
mótaðilans, Sovétríkjanna, hvorki
herbúrsins á Kolaskaga né Eystra-
saltsríkja, þar sem mikill viðbúnað-
ur væri. Jafnaðarmenn á Noéður-
löndum eru reiðubúnir að ræða
þessa hugmynd í víðara samhengi, í
gagnkvæmri slökun, en i þeim bún-
ingi sem kommúnistar setja hana
fram, og Alþýðubandalagið bergmál-
ar, er hún barnaleg og algerlega
óraunhæf.
Það eru hættutímar í veröldinni,
sagði ræðumaður að lokum, og við
FJÓRIR rútuhílar með gestum
sjálfstæðisfélaKsins Hvatar fóru um
Reykjavíkurborg frá klukkan eitt
c.h. á sunnudaK <»k fram undir kl. 5
en Hvöt hafði hoðið upp á skoðunar-
ferð um borKÍna undir leiðsögn
horKarfulltrúa Sjálfstæðisflokks-
ins. Ragnhildur Pálsdóttir undirbjó
og stjórnaði þessari ferð, sem var
að þessu sinni hin hefðhundna
vorferð félagsins.
Var farið um nýrri hverfin, í
Sundahöfn og um Breiðhoit, þar sem
margir Reykvíkingar eru enn ókunn-
ugir og síðan um Austurbæinn og út
á Granda, þar sem skoðað var
fullkomnasta frystihús landsins hjá
ísbirninum. Ingvar Vilhjálmsson,
hinn aldni eigandi og framkvæmda-
stjóri fyrirtækisins tók á móti gest-
verðum að sýna það raunsæi og þann
manndóm að haga okkur eftir því.
Varnarsamningurinn
stjórnarskrárbrot
Svavar Gestsson, félagsmálaráð-
herra. rakti aðdragandann að inn-
göngu í NATO og varnarsamstarfi
við Bandaríkin og taldi að sá samn-
ingur hefði verið stjórnarskrárbrot á
sínum tíma, þó Alþingi samþykkti
hann eftirá. Hann vitnaði til leyni-
skjala frá þessum tíma, sem nú væru
opinber í Bretlandi og Bandaríkjun-
um, og taldi þau sýná að erlent vald,
þjónustað af hérlendum stjórnmála-
mönnum, hafi þröngvað varnarlið-
inu upp á Islendinga. Tilgangurinn
með valdbeitingu, m.a. um viðskipta-
þrýsting, hafi meðfram verið sá að
koma í veg fyrir stjórnaraðild sósíal-
ista á þeirri tíð.
Hann taldi erlendum þrýstingi
einkum hafa verið beitt við fram-
sóknarmenn, m.a. fyrir milligöngu
Vilhjálms Þór, er þeir hefðu verið
þyngstir í taumi svokallaðra lýðræð-
isflokka.
Svavar sagði stefnu sósíalista um
friðlýst ísland jafn rétta nú og fyrir
30 árum. Hann sagði að þrátt fyrir
að hægt hafi miðað hjá Þjóðviljan-
um, Alþýðubandalaginu og Samtök-
um herstöðvaandstæðinga að vinna
að brottför hersins og úrsögn úr
NATO hafi engu að síður tekizt að
koma í veg fyrir að Bandaríkjamenn
næðu hér „frekari fótfestu eftir
1951“, þótt ýmsir hefðu hagnazt vel á
hermanginu. Þannig hefði lokun
herstöðvarsjónvarpsins verið mikil-
vægur sigur á sinni tíð.
Þá vék Svavar að því sem hann
kailaði eðlisbreytingu herstöðvar-
innar hin síðari árin. Keflavíkur-
stöðin væri nú önnur en áður, orðin
mikilvæg stjórnstöð í kjarnorku-
vopnakerfi Bandarikjanna, árásar-
stöð en ekki varnarstöð, sem byði
hættunni heim. Vitnaði hann til
viðtals sem Þjóðviljinn hefði birt við
norskan hernaðarsérfræðing, sem
teldi að Evrópa þyrfti að fá nýjan
valkost í öryggismálum, og að sú
eðlisbreyting, sem orðin væri á
Keflavíkurstöðinni, raskaði „jafn-
vægi óttans“.
Er gert var hlé á fundum Alþingis
síðdegis í gær, vegna þingflokka-
funda, hafði Svavar ekki lokið ræðu
sinni, og þrír aðrir vóru á mælenda-
skrá.
Það vakti athygli, að er utanríkis-
ráðherra, Ólafur Jóhannesson, flutti
framsögu sína, var lengst af enginn
þingmaður Alþýðubandalags í sæti
sínu, Guðrún Helgadóttir sat þó
undir síðari hluta ræðunnar og tveir
ráðherrar, Ragnar Arnalds og Svav-
ar Gestsson, gengu í salinn þegar
utanríkisráðherra átti ósagðar ör-
fáar setningar.
sýndu gestum frystihúsið. Síðan var
boðið upp á kaffi í vistlegri kaffistof-
unni með útsýni yfir höfnina. Þar
ávarpaði þátttakendur Davíð
Oddsson borgarfulltrúi. Björg Ein-
arsdóttir formaður Hvatar sagði
nokkur orð. Síðari áfangi skoðunar-
ferðarinnar var Vesturbær og hluti
Austurbæjar og var komið í Valhöll
laust fyrir kl. 5. Borgarfulltrúar
skiptu sér á bílana og Birgir Isl.
Gunnarsson, Magnús L. Sveinsson,
Páll Gíslason og Elín Pálmadóttir
sögðu frá því í hljóðnema sem fyrir
augun bar.
I skoðunarferðinni voru bæði
Reykvíkingar og aðkomufólk. T.d.
notuðu nokkrir fulltrúar á lands-
þingi sjálfstæðiskvenna daginn áður
tækifærið til að skoða höfuðborgina
undirJeiðsöKn kunnugsa..
ríkis- unum, ásamt verkstjorum sem
Nokkrir þátttakendur I ferð Hvatar skoda hinn fullkomna úthúnað í
frystihúsinu ísbirninum.
Skoðuðu borgina í
f jórum rútubílum