Morgunblaðið - 23.05.1981, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. MAÍ1981
Sögulegt hlutverk
Sjálfetæðisflokksins
að veita nú forystu
Hér fer á eftir í heild ræða
Þorvalds Garðars Kristjáns-
sonar í eldhúsdaKsumræðum sl.
þriðjudaxskvöld:
Engin mál ber hærra um þessar
mundir ert orkumálin. Það er af
því að meRÍnverkefnið nú er að
hagnýta hin gífurlegu verðmæti,
sem fólgin eru í orkulindum
landsins. En leiðin til þess eru
m.a. stórvirkjanir í fallvötnum
landsins.
Þess vegna lögðum við sjálf-
stæðismenn fram á þessu þingi
frumvarp um ný orkuver í Fljóts-
dal, í Blöndu, við Sultartanga og
stækkun Hrauneyjafossvirkjunar.
Hér eru meir en tvöfaldað virkjað
vatnsafl í landinu. Með þessum
framkvæmdum, sem við sjálf-
stæðismenn leggjum til, verður
hægt að fullnægja orkuþörfinni
samkv. orkuspá hvað varðar
heimilisnotkun, húshitun og al-
mennan iðnað. En auk þess skap-
ar þetta möguleika til nýrrar
stóriðju, sem nemur í lok fram-
kvæmdatímabilsins árlegri notk-
un, sem er allmiklu meiri en öll
núverandi stóriðja notar á ári.
Stefna sjálf-
stæðismanna
Samkvæmt frumvarpi okkar
sjálfstæðismanna eru gefin fyrir-
mæli um að reisa og reka þau
raforkuver, sem þar greinir. Jafn-
framt eru sett viss skilyrði fyrir
því, að þetta megi verða. Mælt er
svo fyrir, að taka verði ákvörðun
um stóriðju á Austurlandi jafn-
hliða ákvörðun um Fljótsdals-
virkjun. Leiðir þetta af þeirri
staðreynd, að hagkvæmni þessar-
ar stórvirkjunar er beinlínis háð
stóriðju. Enn fremur er kveðið á
um, að ekki komi til ákvörðunar
um byggingu Blönduvirkjunar
fyrr en tryggð hafa verið nauð-
synleg réttindi vegna virkjunar-
innar.
Við sjálfstæðismenn leggjum
til, að Landsvirkjun eða lands-
hlutafyrirtækjum sé falið að reisa
og reka orkuver þau, sem hér um
ræðir. Ef engin landshlutafyrir-
tæki yrðu stofnuð í þessum til-
gangi utan núverandi veitusvæðis
Landsvirkjunar, bæri að fela
Landsvirkjun að reisa og reka
þessar virkjanir.
Þessi ákvæði frumvarpsins um
virkjunaraðila eru í samræmi við
tillögur okkar sjálfstæðismanna
um skipulag orkumála. Við sjálf-
stæðismenn bárum fram snemma
á þessu þingi frumvarp til orku-
laga. Er þar um að ræða
fjölbreytileg og róttæk nýmæli,
sem miða að því að svara kröfum
tímans um skipulag þessara
mikilvægu mála. Margháttaðar
tillögur er að finna um nýmæli er
varða skipan og starfsemi Orku-
ráðs, Orkustofnunar og Orku-
sjóðs, jöfnun orkuverðs og gerð
orkumálaáætlana til langs tíma.
í frv. okkar sjálfstæðismanna
um ný orkuver er gert ráð fyrir,
að framkvæmdum verði lokið á 10
árum og kveðið er á í frv., að
undirbúningi að byggingu orku-
veranna, svo og framkvæmdunum
sjálfum, skuli hraðað svo sem
kostur er.
Til þess að þetta megi verða er
nauðsynlegt að hefjast þegar
handa og hvar sem við verður
komið. Með tilliti til þess kveður
frv. ekki á um forgang fram-
kvæmda, áfangaskipti eða röðun
orkuvera, sem reisa skal. Það er
gert ráð fyrir, að hagkvæmnis- og
öryggissjónarmið ráði gangi
framkvæmda og þau vinnubrögð
verði viðhöfð, að þeim verði öllum
lokið á framkvæmdatímabili
heildaráætlunar um byggingu
allra virkjananna. Það gæti verið
beiniínis til þess að tefja og
torvelda framkvæmd þessarar
áætlunar um virkjunarfram-
kvæmdir, ef í lögum væri kveðið á
um röðun framkvæmda. Þetta
leiðir af því að nú liggur ekki Ijóst
fyrir í öllum tilfellum hvenær
verður lokið undirbúningi fram-
kvæmda eða forsendum fyrir
framkvæmd verði fullnægt. Þess
vegna verður að vinna að þessum
verkefnum eftir því, sem í ljós
kemur, hvernig þau liggja fyrir til
úrlausnar. Slík vinnubrögð eru
bezta tryggingin fyrir því að ljúka
megi framkvæmdunum öllum á
hinum tiltekna tíma.
Hvad er ad frétta
af ríkisstjórninni?
En hvað er að frétta af ríkis-
stjórninni í þessum málum? Það
var ekkert að frétta þaðan lengi
vel. En iðnaðarráðherra hefur
legið þversum eins og þvara í
gangvegi allra aðgerða. Ekkert
hefur mátt gera í skipulagi
orkumálanna vegna þess, að ráð-
herrann hefur ekki fundið út,
hvernig hann getur komið i veg
fyrir þá þróun, að fólkið í hinum
einstöku landshlutum taki
orkumálin í sínar hendur, svo sem
raun hefur orðið á með Orkubú
Vestfjarða og þróunin stefnir í
með Hitaveitu Suðurnesja. Ekk-
ert má gerast í byggingu orkuvera
meðan ráðherrann bjástrar við að
leysa þá óleysanlegu þraut að
stofna til stórvirkjunar á Aust-
fjörðum án stóriðju. En nú loks á
lokadögum þingsins er drattast til
að bera fram frumvarp til laga
um raforkuver.
Og hvað felur nú þetta frum-
varp ríkisstjórnarinnar í sér? Að
svo miklu leyti sem frumvarpið
markar nokkra stefnu er þar
tekinn versti kosturinn. Þar er
ekki um að ræða framkvæmdir,
sem er einungis sniðinn stakkur
að þörfum heimilisnotkunar, hús-
hitunar og almenns iðnaðar. Þar
er heldur ekki gert ráð fyrir
stóriðju, sem er grundvöllur fyrir
stórátaki í virkjunarmálunum.
Valinn er versti kosturinn, sem
eru stórvirkjanir án nauðsynlegs
orkumarkaðar, sem stóriðjan ein
getur skapað. Slík stefna, eða
réttara sagt stefnuleysi, leiðir til
sjálfheldu í orkumálum þjóðar-
innar.
Frumvarp ríkisstjórnarinnar
ber vott um ráðleysi í skipulags-
málum orkuframleiðslunnar. Gef-
ist er upp við að lögfesta hlutverk
Landsvirkjunar um allt land sem
aðalorkufyrirtækis. Heldur skal
fara bónarveg eða samningaleið
til að /reista þess að fá Lands-
virkjun til þess að reisa og reka
orkuver utan núverandi veitu-
svæðis fyrirtækisins. Því eru
gerðir skórnir, að þessar fyrirætl-
anir takist ekki og skal þá styðj-
ast við Rafmagnsveitur ríkisins
sem virkjunaraðila. Útilokað er,
að fólkinu i hinum einstöku lands-
hlutum heimilist, ef það óskar, að
taka virkjunarmál í eigin hendur í
formi landshlutafyrirtækja.
í frumvarpi ríkisstjórnarinnar
er þess ekki gætt, að hraðað verði
öllum undirbúningi og fram-
kvæmdum að virkjunum. Heldur
eru vangaveltur um röðun virkj-
unarframkvæmda. Lögfesting á
framkvæmdaröð verður hinsveg-
ar til trafala, ef hugur fylgir máli
um þær stórvirkjanir, sem frum-
varpið tiltekur á framkvæmda-
tímabilinu.
Frumvarpið er þannig í fleiru
sannköiluð vansmíð, sem ber vott
um vingulshátt og sýndar-
mennsku í orkumálunum.
Undirmál Iðnaðar-
ráðherra
Staðan í orkumálunum í dag
blasir við þannig, að undirmál
iðnaðarráðherra hindra virkjun
Blöndu. Bein andstaða ráðherra
við stóriðju kemur í veg fyrir
Fljótsdalsvirkjun. Stjórnarsátt-
málinn bannar Sultartangavirkj-
un. Frumvarp ríkisstjórnarinnar
um raforkuver boðar lögfestingu
á aðgerðarleysinu.
Frumvarp okkar sjálfstæð-
ismanna um ný orkuver markar
stærsta sporið, sem tekið hefur
verið i virkjunarmálum lands-
manna. Hér er um að ræða
stærsta átakið, sem enn hefir
verið gert til þess að nýta orku-
lindir landsins til verðmætasköp-
unar fyrir þjóðarbúið. Stefna þess
í framkvæmd þýðir þáttaskil í
íslenzkri hagsögu. Hér er á ferð
mál, sem ætti að vera hafið yfir
hversdagsleika og dægurþras. Hér
er mál fyrir þjóðina til að samein-
ast um. En því miður er því ekki
að heilsa. Það er við dragbíta að
fást, sem stjórna orkumálunum í
dag.
En megum við þá ekki vænta
þess, að allir sjálfstæðismenn
standi saman um stefnu flokksins
í orkumálum?
Að frumvarpi okkar sjálfstæð-
ismanna um ný orkuver, sem ég
hefi gert hér að umtalsefni,
standa allir þingmenn flokksins,
hvort sem þeir eru í stjórnar-
andstöðu eða hafa stutt ríkis-
stjórnina. Þetta er ekki tilviljun.
Stefna sú, sem þar er mörkuð, er
svo ótvíræð og eindregin í anda
sjálfstæðisstefnunnar, stefnumót-
unar flokksins í orku- og stóriðju-
málum fyrr og síðar. í trú á land
og lýð er nú kallað á menn til
dáða. Flokkurinn vill marka
stefnu til grundvallar bættum
lífskjörum og atvinnuöryggis. Það
er í anda sjálfstæðisstefnunnar,
sem leitt hefur þjóðina á undan-
förnum áratugum frá fátækt til
bjargálna. Valið stendur milli
stefnuleysis orkumálaráðherrans,
Hjörleifs Guttormssonar, og stór-
huga stefnu Sjálfstæðisflokksins.
Enginn sannur sjálfstæðismaður
getur lotið vilja kommúnista í svo
örlagaríku máli fyrir hina ís-
lenzku þjóð. í afstöðunni til
orkumálanna í dag skilur á milli
feigs og ófeigs.
Ekkert annaö
en ótíðindi
En ekki er ein báran stök. í
vindmylluslag ríkisstjórnarinnar
við verðbólguna er ekki annað en
ótíðindi að hafa. Forsenda fyrir
gjaldmiðilsbreytingunni um síð-
ustu áramót var sú, að hún væri
liður í víðtækri stefnumótun til
þess að koma á jafnvægi í efna-
hagsmálunum. Gjaldmiðilsbreyt-
ing er ráðstöfun þess eðlis, að hún
getur orðið til þess að skvetta olíu
á verðbólgubálið, ef forsendur
hennar eru ekki fyrir hendi.
Ríkisstjórnin . þverskallaðist í
þingbyrjun við kröfu okkar sjálf-
— Ræða
Þorvaldar
Garðars
Kristjáns-
sonar í
eldhúsdags-
umræðum
stæðismanna um að móta og
leggja fram efnahagsstefnu, sem
gæti orðið grundvöllur fyrir
gjaldmiðilsbreytingunni. Hún
sagðist mundu leggja fram efna-
hagsmálastefnu sína um leið og
gjaldmiðilsbreytingin færi fram.
Þannig voru tilkomin bráða-
birgðalögin, sællar minningar,
sem ríkisstjórnin setti á gamlárs-
dag. Þannig var ekkert gert til
þess að skapa fyrirfram það
traust á gjaldmiðilsbreytingunni,
sem nauðsynlegt var. En verra
var þó hitt, að þegar bráðabirgða-
lögin litu dagsins ljós var þar ekki
um að ræða neina stefnumörkun,
sem hafði nokkurt gildi til þess að
koma á jafnvægi í efnahagsmál-
unum, hvort sem gjaldmiðils-
breytingu hefði verið fyrir að fara
eða ekki. En verst er það, að
glatað er það tækifæri, sem hefði
getað orðið til styrktar og stuðn-
ings við raunhæf úrræði til við-
náms gegn verðbólgunni, því
að gjaldmiðilsbreyting er ein-
stæður atburður en ekki hvers-
dagslegar aðgerðir.
Engin heildarstefna
Meginávirðingar núverandi rík-
isstjórnar í meðferð efnahags-
mála eru þær, að ekki er um neina
heildarstefnu að ræða. Skamm-
tímaráðstafanir til svokallaðs við-
náms gegn verðbólgu, sem ríkis-
stjórnin vaknar upp til á þriggja
mánaða fresti, og nú síðast að
loknu páskaleyfi, eru þess vegna
þegar bezt lætur vottur úrræða-
leysis og fálmið eitt. Sér til
huggunar gamnar ríkisstjórnin
sér svo við hugleiðingar sínar um
verðbólguhorfurnar. Spár eru
birtar um það, hvað verðbólgan
færi hátt, annars vegar, ef ríkis-
stjórnin héldi að sér höndum, og
hins vegar, ef eitthvað væri að
gert. Þykir þá þakkarvert, ef ekki
má einu gilda. Það þykja mikil
tákn og furður, þegar menn þykj-
ast geta spáð í t.d. 5 stiga lækkun
á verðbólgunni rétt eins og slíkt
skipti sköpum við verðbólgustig,
sem nemur 50% eða meiru, hvað
þá heldur þegar slíkt byggist á
föslun vísitölunnar.
Meðan þessu fer fram finnur
almenningur æ meir fyrir
hrammi verðbólgunnar, sem stöð-
ugt skerðir hag heimilanna og
þrengir stöðu atvinnuveganna.
Ekki skal ríkisstjórnin vænd um
það, að hún vilji ekki ráða bót á
verðbólgunni. En um Ieið og hún
ber sig til við það kyndir hún
undir verðbólguþróunina. Fram-
ferði og æði ríkisstjórnarinnar
má líkja við ökumann, sem stígur
á hemla bifreiðar sinnar um leið
og hann gefur inn meira benzín.
En svo er sýndarmennskan mikil,
að haldið er að þjóðinni, að þetta
sé harla góð aðferð og vænleg til
árangurs í viðnámi gegn verð-
bólgu. Það væri ósanngjarnt
gagnvart núverandi ríkisstjórn að
halda því fram, að ekki hafi
stundum áður verið brotinn pott-
ur í þessu efni. En það er
áhyggjuefni, að nú skuli menn
vera hættir að fyrirverða sig fyrir
ávirðingar sínar, heldur þykja
menn að meiri, eins og ríkis-
stjórnin gerir.
Glundroöi og óvissa
Af þessum ástæðum er þess
ekki að vænta, að ríkisstjórnin sé
í raun fær um að gera nokkrar
ráðstafanir til viðnáms gegn verð-
bólgu. Þvert á móti munu aðgerð-
ir ríkisstjórnarinnar, þegar til
lengdar lætur, auka á glundroöa
og óvissu í efnahagsmálunum.
Það er nauðsyn að höggva að
rótum verðbólguvandans með
kerfisbreytingum. Það er ekki
nægilegt að hafa fögur markmið í
augsýn, ef menn vilja ekki fara
leiðir, sem nauðsynlegar eru til
þess að ná þeim. Þykjustunni og
sýndarmennskunni verður að
linna. Ef til dæmis það á að lækka
skatta, þarf að skapa skilyrði
fyrir því, að það sé hægt, með því
að endurskipuleggja ríkisfjármál-
in á þann veg, að færð séu
verkefni frá ríkinu til sveitarfé-
laga og einstaklinga. Ef menn
vilja losna við víxláhrif kaup-
gjalds og verðlags, verður að
breyta fyrirkomulagi vísitölu-
greiðslna þannig, að verðbætur á
laun verði miðaðar við þjóðartekj-
ur. Ef menn vilja koma í veg fyrir
gengissig og gengislækkanir sem
óhjákvæmilega fylgifiska fisk-
verðsákvarðana, verður að hætta
að taka ákvörðun um fiskverð án
tillits til markaðsverðs erlendis.
Þannig verður að ráðast að
orsakavöldum verðbólguhraðans
einum af öðrum. Það ætti að vera
hægt að ná víðtækari samstöðu
um ýmsar slíkar grundvallarað-
gerðir, sem höfða til rökréttrar
afstöðu, ef mönnum er alvara að
veita verðbólgunni viðnám.
Sögulegt hlutverk
En til slíks þarf forustu, for-
ustu umfram allt. Þjóðin er orðin
þreytt á vingulshætti og vettl-
ingatökum. Og þjóðin á ekki skilið
að vera á fölskum forsendum
hlaðin böggum hildar vegna hald-
lausra aðgerða gegn verðbólgu.
En þjóðin hefur ekki um að taka á
sig byrðar, ef þeim er réttlátlega
skipt og þær skila árangri í
bættum lífskjörum til frambúðar.
Það er sögulegt hlutverk Sjálf-
stæðisflokksins að veita nú for-
ustu. Stjórnmálaflokkar eru
grundvöllur þess lýðræðis og
þingræðis, sem við búum við og
viljum búa við í framtíðinni. Það
verður ekki framhjá þessu gengið.
Og okkur sjálfstæðismönnum ætti
ekki að vera þetta síst ljóst vegna
þess, að við höfum þá sannfær-
ingu, að einmitt okkar flokkur sé
burðarásinn í þeirri stjórnmála-
skipan, sem er hér á landi. Ef
burðarásin brestur, þá fellur hús-
ið og við vitum ekkert, hvað rís úr
rústunum. ísland verður annað
land heldur en það hefur verið, ef
Sjálfstæðisflokkurinn heldur ekki
sihni stöðu í þjóðfélaginu og
mótar þjóðlífið eins og hann hefur
gert í hálfa öld.
Góðir sjálfstæðismenn um land
allt. Við höfum skyldum að gegna
við þjóð okkar og flokk. Við
stöndum nú í ströngu. Enn er ekki
of seint að taka höndum saman.
Enn er tími til stefnu. Enn faila
ekki öll vötn til Dýrafjarðar. Við
skulum ekki æðrast. Við skulum
hafa það hugfast, að málstaður
okkar, hugsjón okkar, er gædd
þeim eiginleika, að hún felur í sér
mátt til þess að breyta erfiðleik-
um og andstreymi í nýjar vonir,
nýjan kraft.