Morgunblaðið - 23.05.1981, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. MAÍ1981
31
Svar tll Bjarna, Inga og co:
Spennið beltin og lifið heilir
lausum yfir axlirnar án þess að
setja þau í læsingu, og litia trú hef
ég á, að landinn verði eftirbátur í
þessum efnum. Ég hygg að hin
stóru og tíðu umferðarslys stafi
fyrst og fremst vegna umferðar-
lagabrota í einni eða annarri
mynd. Ef svo er, hvað munar þá
þessa sömu menn um að brjóta
eina regluna til viðbótar með því
að spenna ekki beltin?
Bjargast án bílbelta
15. maí er viðtal við Jón Svav-
arsson, þar segist hann aldrei
stíga upp í bíl án þess að spenna á
sig belti. Varðandi þessa yfirlýs-
ingu, þá myndi ég fagna því að
sem flestir tækju hann sér til
fyrirmyndar af frjálsum vilja, en
vegna hinna, sem stafar hætta af
lögleiðingunni, þá er ég andvígur
henni.
Þá spyr Jón, hvort við andmæl-
endur lögleiðingarinnar gætum
sannað að slys hafi orðið af
völdum notkunar á beltum. Stórt
var spurt, en lítið svar. í fjöida
tilfella hafa menn bjargast lítt
sem ekkert slasaðir vegna þess að
þeir voru ekki festir við bílinn.
Vart þarf að svara Jóni þessu
frekar, því svo vill til að á sömu
opnu í Morgunblaðinu og viðtal
hans er eru frásagnir tveggja
aðiia, auk fjölda annarra sem ekki
eru hér tilgreindir, sem hafa lent í
lífsreynslu-umferðaróhappi en
sluppu blessunarlega vel, að
beggja áliti vegna þess að þeir
voru óbundnir við bílinn.
Ég vil undirstrika að gefnu
tilefni að því fer fjarri að ég amist
við því að bílbelti séu notuð af
þeim sem þess óska af frjálsum og
fúsum vilja, og svo held ég að sé
einnig með aðra sem eru andvígir
lögleiðingunni.
Ég lít svo á eins og áður hefur
komið fram hjá mér að lögleiðing
á notkun beltanna sé það stór
ábyrgðarhluti að það svari til
tortímingar á óákveðnum hópi í
tilnefndum tilfellum.
I þann mund sem ég er að skrifa
þetta heyri ég í sjónvarpsfréttum
að allsherjarnefnd Alþingis hefi
samþykkt að skyldunotkun bíl-
belta verði upptekin á komandi
hausti. Svo allt bendir til að þið
lögleiðingarmenn getið farið að
gleðjast.
En „að kvöldi skal dag lofa“. Ég
vona það eitt að verði þetta
frumvarp að lögum megi það til
góðs verða, og eru það mín lokaorð
í þessu máli.
15. mai 1981.
eftir
Ómar Ragnarsson
Ég er pennalatur maður, en
ætla samt að kvitta fyrir orðsend-
ingar tii mín á síðum dagblaða
síðustu vikuna, vegna bílbelta.
Mönnum verður enn tíðrætt um,
að skyldunotkun bílbelta séu
þvingunarlög og líkja þessum lög-
um við áfengisbann. Hér er ólíku
saman að jafna, því að áfengis-
bann hefur alls staðar mistekist,
bæði hér á landi og erlendis, en
skyldunotkun bilbclta hefur hins
vegar alls staðar gefist vel, enda
ólíkt einfaldara mál og fær betri
hljómgrunn, svona álíka og
stöðvunarskylda á vissum gatna-
mótum.
Skyldunotkun bílbelta er nefni-
lega ákaflega eðlislík skyldustöðv-
un bíla við ákveðin gatnamót á
þann veg, að í stað þess, að
hverjum og einum sé það í sjálfs-
vald sett að meta það, hvort hann
þurfi að stöðva við gatnamótin, er
hann skilyrðislaust skyldur að
stöðva bílinn, jafnvel, þótt engin
önnur umferð sé. Þetta er auðvit-
að skerðing á frelsi og tímatöf, en
þó nauðsynleg i ljósi reynslunnar
og virt, eins og önnur skynsamleg
umferðarlög, t.d. um umferðar-
ljós.
Ingi Bergmann segir, að ég
afneiti því, að bílbelti geti verið til
óþurftar. Þetta er ekki rétt. Ég
sagði í grein minni um daginn, að
þau gætu verið til óþurftar í
einstaka tilfellum, líkt og lyf,
uppskurðir og margir góðir hlutir
gætu verið. Það væri hins vegar
miklu sjaldnar, sem slíkar undan-
tekningar ættu sér stað heldur en
menn hylltust stundum til að
halda.
Bjarni, vinur minn, Pálmason
tekur sem dæmi um að öryggis-
belti geti verið til óþurftar, að
nokkrir leikmenn Manchester Un-
ited, sem sátu aftast í flugvélinni,
sem fórst í Munchen 1958 hafi
kastast út úr vélinni og lifað af,
einir farþega. Ekki sýnist mér
þetta iiggja ljóst fyrir, því að
staðreynd er, að allir þessir menn
voru með beltín spennt. En ég
hringdi í Bjarna og spurði hann,
hvort hann væri með þessu dæmi
að segja, að verra væri að nota
belti í flugvélum og betra að gera
það ekki. Nei, sagði Bjarni, beltin
eru nauðsynleg í flugvélum svo að
fólk kastist ekki til og frá, þegar
vélin lendir í ókyrrð.
Ég bið menn að hugleiða, hvað
þetta svar þýðir. Það þýðir það,
að vegna þess. hve beltin veita
mikla slysavörn, eins og reynsla
hefur ljóslega sannað, þá ber að
nota þau, jafnvel þótt i einhverj-
um örfáum undantekningartil-
fellum geti það verið til óþurftar.
Bjarni niinn: Það er þetta, sem
við erum að segja, sem viljum
lögleiða skyldunotkun bílbelta.
Við teljum skyldunotkun bil-
belta ekki meiri frelsisskerðingu
og jafn sjálfsagðan hlut og þá
skyldunotkun öryggisbelta i
fiugvéium sem komin er á raun.
Munurinn er aðeins sá, að marg-
falt fleiri mannslíf bjargast og
fleiri meiðslum er afstýrt með
notkun bilbelta en notkun örygg-
isbelta i flugvélum.
Dæmin, sem nefnd eru um það,
að fólk hafi bjargast betur án
beltanna, finnst mér ekki sann-
færandi, og ömurlegt er að sjá
gamlan og úreltan misskilning,
sem óð uppi í nágrannalöndum
okkar fyrir mörgum árum um það,
hve bílbeltin væru hættuleg,
blómstra nú hér á síðum
blaðanna.
Góð reynsla af lögleiðingu belt-
anna hefur fyrir löngu þaggað
þessa gagnrýni niður erlendis,
enda gera menn sér ljóst, að
meiðsli, sem menn hafa viljað
kenna bílbeltunum, hafa oftast
orðið þrátt fyrir þau en ekki
vegna þeirra, og að mun verr hefði
farið, ef þeirra hefði ekki notið
við.
I lúsaleit sinni að undantekn-
ingartilfellum, sem sanni ógagn
bílbelta, nefnir Bjarni Pálmason
það álit bandariskra lækna, að
slæmt sé fyrir ófrískar konur að
nota þau, en það stangast á við
niðurstöður lækna i öðrum lönd-
um.
Ómar Ragnarsson
Hér er ég hræddur um, að
alhæft sé meira en stoð eigi í
veruleikanum. Ég vitna í álit
bandarísku samtakanna „The Am-
erican Association for Automotive
Medicine", sem mælir með því að
barnshafandi konur noti bílbelti
og leggst gegn undanþágum þeim
til handa. Samtökin leggja einnig
til, að læknar, sem ráðleggi barns-
hafandi konum að nota ekki belti,
geri það á eigin ábyrgð, sem þýðir
hættu á skaðabótamáli á banda-
ríska vísu.
Og hvers vegna? vegna niður-
staðna rannsókna, sem sýna, m.a.
að sexfalt meiri líkur eru til þess,
að ófrísk kona slasist við að
hendast út úr bíl við óhapp heldur
en ef hún er í bílnum, og að í meiri
háttar árekstrum eru tvöíalt
meiri líkur á að hún deyi, ef hún
notar ekki bílbelti. Svipað gildir
um hættu á fósturláti.
Bjarni bendir á, að á meira en
níutíu kílómetra hraða verði bíl-
beitin gagnslaus. Þetta er eflaust
rétt, ef biílinn skellur á öðru
farartæki, kletti eða húsi á svona
miklum hraða. Þá eru menn í
hættu, þrátt fyrir beltið. en ekki
vegna þess. Oftast er þó um það að
ræða, ef óhöpp verða á þessum
hraða, að stórlega hefur dregið úr
hraðanum, þegar og ef bíllinn fær
á sig mikið högg, og í þeim
tilfellum og einnig, ef biilinn
veltur, gerir beltið gagn.
Bjarni minn: Hér notar þú enn
undantekningartilfelli til alhæf-
ingar, eða hvað heldur þú, að mörg
prósent íslenzkra bíla séu á þess-
um hraða á hverjum tíma? Og
veistu ekki, að nær öll banaslysin
verða á minni hraða en þessum,
allt niður í 30 km hraða? Og hvað
heldur þú að mörg prósent ís-
lenzkra séu hverju sinni á ferð á
þeim stöðum, þar sem „séríslenzk-
ar aðstæður" eru, á vegum í
bröttum skriðum?
Ætli það sé ekki vel innan við
eitt prósent. Á það að koma í veg
fyrir, að hin 90 prósentin noti
beltin?
Ég reikna með, að tilslökunin í
frumvarpinu um bílbeltin, sem
gerir ráð fyrir undantekningum
frá skyldunni við þessar aðstæður,
sé gerð til þess að skapa samstöðu
um þessi mál, og ég tek það fram,
að undantekningarákvæðið verður
ekki bundið við þrjá eða fjóra
slíka vegi, eins og ég hafði fregn-
að, heldur er það almennt orðað.
Það er ýmislegt skondið í for-
dómum gagnvart bílbeltunum.
Menn tala um að vera „fjötraðir"
niður, en samt eru bílar almennt
framleiddir nú með rúllubeltum,
sem gera afreksömmum kleift að
færa sig til í rólegheitunum og
sinna öðrum farþegum, ef á þarf
að halda. Og ýmist segjast menn
bara spenna beltin utanbæjar, eða
þá að sagt er, að vegna „sérís-
lenzkra aðstæðna" eigi alls ekki að
nota þau utanbæjar, heldur frekar
í bæjarumferð!
En bréfaskriftir ykkar, Bjarni
minn, ísólfur, Ingi og co. eru
þakkarverðar; umræða um þessi
mál er gagnleg, því að tómlæti er
versti óvinur framfaranna.
Látið ykkur nú segjast, spennið
beltin og lifið heilir!
fyrir sér. Ég fyrir mig er sann-
færður um það af rökstuddum
grundvallarástæðum, sem ég hef
gert grein fyrir í annarri grein.
Hvað er rétt og hvað er rangt
verður alltaf afstætt og fer eftir
einstaklingum, hópum og heilum
þjóðum. Ef einn á að apa eftir
öðrum í þeim efnum er hægt að
sleppa allri hugsun um rétt eða
rangt, eða bara yfirleitt að hugsa.
Með bilbeltafrumvarpinu er verið
að reyna að flytja inn slíkt staðlað
mat. Ég leyfi mér að ætla, þó ég
hafi enga sérfræðinga eða tölur
mér til fulltingis, að það sé
hlutfallslega miklu meiri and-
staða gegn skyidunotkun beltanna
hér en var í þeim löndum þar sem
lögleiðingu hefur verið komið á,
Sviss ekki undanskilið (51,6%
með, 48,4% á móti). Og er þessi
andstaða einhver tilviljun? Ég
held ekki, af ástæðum, sem of
langt mál yrði að rekja hér. Ég gef
lítið fyrir sannfæringu Eiðs Guð-
nasonar „um að þeir (sem skrifað
hafa gegn lögleiðingu) hafi ekki
kynnt sér málið nægilega vel“.
Eiði væri velkomið að glugga í þá
stafla af skýrslum, ritum og úr-
klippum, sem eru hérna í kringum
mig.
4. Ágætur fyrrverandi „kollega"
þinn sagði eitthvað á þá leið, að
þegar hagræða þyrfti sannleikan-
um eða fá æskilegar niðurstöður
þá væri vitnað í tölur og sérfræð-
inga.
Ingi Bergmann
Þú vitnar í niðurstöðutölur, sem
byggjast á líkindaspá. Hverjum
leyfist ekki að efast um þær sem
góða og gilda 4. „staðreynd" eða
rök — frá tölulegu eða „prinsip"-
sjónarmiði — fyrir lögleiðingu.
5. Ég hef lesið nýja bæklinginn
og þann eldri um bílbelti o.fl. frá
embætti landlæknis. Það fer ekki
hjá því, að þar er ýmsan fróðleik
að finna. En það breytir engu um
þá staðreynd að þar er um ein-
hliða túlkun (áróður) að ræða um
ágæti bílbeltanotkunar, en þagað
yfir ýmsum óþægilegum stað-
reyndum, til þess að afla lögleið-
ingu beltanna fylgis. Síðan vitn-
arðu í bæklinginn. „Árið 1980
létust 25 manns i umferðinni, 711
slösuðust." Umferðarráð spáði að
30 mundu farast það árið (frávik
16%). Svo við sjáum að talnaspám
verður að taka með varúð. Hvar
koma beltin inn í töluna 25? Við
gætum frætt almenning á því að
af þessum 25 látnu voru 9 gang-
andi vegfarendur, 2 á vélhjóli, 11
ökumenn og 3 farþegar. Hvar og
hvernig koma bílbeltin inn í töl-
una 14? Það vitum við hvorugur
eða aðrir með neinni vissu. Um
töluna 711 slasaðir gegnir sama
máli. Ég kem því miður ekki auga
á þá staðreynd bæklingsins, að út
frá þessu megi „lækka þessar
tölur um fjórðung með þessari
einu aðgerð (lögleiðingu) og því
beri að vinna að henni með öllum
tiltækum ráðum".
6. Ég segi aðeins: Líttu þér nær
maður. Innlendar staðreyndir
blasa við þér. Bjarni Pálmason
segist hafa sent bréf til allsherjar-
nefndar efri deildar Alþingis,
hvar þú ert formaður, með á
annan tug rökstuddra dæma þar
sem beltin verkuðu sem slysa- og
dauðagildrur (Mbl. 16/5). Auk
þess veit ég að sannverðugt fólk
hefur sagt þér frá persónulegri
umferðarslysareynslu, þar sem
ekki lék vafi á, að það bjargaðist
vegna þess að það var ekki spennt
beltum.
Jafnast engin innlend rök eða
staðreyndir á við það, sem þú
nefnir „staðreyndir frá erlendum
rannsóknum"?
7. Vissulega er það skerðing á
persónufrelsi að skylda menn til
að nota beltin. Sjálfsákvörðunar-
rétturinn er tekinn af þeim og um
leið ábyrgðin.
Og í þessu tilfelli yrði það ekki
gert til þess að vernda einn eða
neinn gegn hugsanlegu hættulegu
athæfi annarra. Þú talar um
heilbrigðiskostnað og möguleik-
ann að ná honum niður. Af hverju
beitir þingmaðurinn sér ekki fyrir
slíku með lögleiðingu í sambandi
við áfengi, tóbak, offitu o.fl. þar
sem læknisfræðilegi þátturinn er
óyggjandi og einnig sá sparnaðar-
legi, að ætla mætti. „Svo skulum
við ekki gleyma því tjóni, sem
verður í umferðarslysum og engir
fjármunir geta bætt — ekki öll
heimsins auðæfi." Ég tek ofan
fyrir Eiði Guðnasyni fyrir þessi
orð og furða mig jafnframt á því
að við skulum vera á öndverðum
meiði í málinu. Það sem okkur er
dýrmætast, heilsa, limir, lífið, það
verður ekki og má ekki meta til
fjár. Þess vegna er það smekk-
leysa og hámark óvirðingar við
sérhvern einstakling og lands-
menn alla, þegar er verið að meta
þetta til fjár (þeirra) og segja, að
þessir hlutir séu ekki lengur
einkamál þeirra.
Þess vegna eigi í skjóli valds að
ráðskast með einstaklingana eins
og skynlausar skepnur eða farm
sem reyra á við farartæki (laus
farmur getur þó valdið tjóni á
öðrum). Er eitthvert fyrirmyndar-
siðgæði í þessu?
8. Þú segir: „Bílbeltin eru
áhrifaríkasta líftrygging, sem
ökumenn og farþegar eiga völ á.“
Það mætti alveg eins segja: Bíl-
beltin eru áhrifaríkasta aftakan,
sem ökumenn eða farþegar kunna
að eiga völ á. í næstu málsgrein er
ég Eiði Guðnasyni alveg sammála
... „að koma í veg fyrir mannlegar
þjáningar, meiðsl og dauða", en vil
bæta við, án þess að valda öðrum
hugsanlega þjáningum, meiðslum
eða dauða. „Notkun bílbelta er
ódýrasta og einfaldasta leiðin ...“
Eflaust, en eins og allar ódýrar og
einfaldar leiðir („patentlausnir") í
flóknum og alvarlegum vandamál-
um gagnar hún ekki aðeins lítið
eða ekki heldur er hún í þessu
tilfelli vafasöm og hættuleg.
Reykjavík, 20. maí 1981,
P.S.
Skukasti Baldvins Þ. Krist-
jánssonar í Mbl. 19/5 sl. leiði ég
ekki hugann að, hvað þá ég svari
því, enda hittir það engan nema
hann sjálfan. Ef maðurinn ekur í
samræmi við orðbragðið, er ekki
von á góðu í umferðinni.
I.B.