Morgunblaðið - 14.02.1982, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1982
Útgefandi uHiifcife hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 6 kr. eintakið.
Líklega gæti það hvergi
gerst nema hér á landi,
að í nokkra daga rífist mál-
gögn þriggja stjórnmála-
flokka um það, hvort ritstjóri
eins þeirra sé Glistrup, ann-
ars afdankaður Stalínisti og
þó ekki frelsaður og hins
þriðja Mikojan íslenskra
stjórnmála. Þau blöð, sem
hér ræðir, eru Alþýðublaðið,
Tíminn og Þjóðviljinn, og
uppnefnin má rekja til þess,
að í Alþýðublaðinu birtist
forystugrein laugardaginn 6.
febrúar þar sem sagði meðal
annars: „Framtíðargengi ís-
lenskra jafnaðarmanna er
ekki hvað síst undir því kom-
ið, hvort þeir hafa vit á að
láta víti hins danska sósíal-
demókratís sér til varnaðar
verða.“ Vegna þessara orða
segir Þjóðviljinn, að aðeins
„villtustu hægri menn“ taki
undir með ritstjóra Alþýðu-
blaðsins. Og í Tímanum seg-
ir: „Það er eins rangt og
verða má, að skrifa atvinnu-
leysið í Danmörku á reikning
hinnar sósíaldemókratísku
stefnu.“ Og í Þjóðviljanum
stendur: „Það er munur að
eiga vísa bandamenn á rétt-
um stöðum. En við spyrjum:
Sé alþýðan fátæk á Norður-
löndum, hvar má hún þá
kallast rík?“ Og í Tímanum
segir, að Norðurlöndin séu
„eins konar paradís í sam-
anburði við flest lönd önnur.
Þegar allt kemur til alls, geta
sósíaldemókratar og aðrir
frjálslyndir menn á Norður-
löndum borið höfuðið hátt.“ í
sömu andránni velja svo rit-
stjórar Tímans og Þjóðvilj-
ans starfsbróður sínum á Al-
þýðublaðinu hin verstu nöfn
og þykir víst sem ekki verði
honum gerð meiri skömm en
kenna hann við Thatcher og
Reagan. Ritstjóri Alþýðu-
blaðsins snýst til varnar með
þessum hætti: „Islenskir
jafnaðarmenn eiga það sam-
merkt með skoðanabræðrum
sínum 1 Evrópu eftir stríð, að
þeir gjalda í vaxandi mæli
varhug við sívaxandi mið-
stjórnarvaldi, skrifræði og
ríkisforsjá."
Hér skal efni þessarar nýj-
ustu deilu vinstri manna á
Islandi ekki frekar rakið.
Hún er athyglisverð fyrir
margra hluta sakir. I fyrsta
lagi er það furðuleg árátta
hjá þessum flokkum að geta
ekki fótað sig í umræðum um
hugsjónir sínar án þeirrar
alhæfingar, sem felst í því að
skipta lýðræðisríkjum í góð
þjóðfélög eða vond, eftir því
hver stjórnar þeim hverju
sinni. Anker er góður en
Thatcher er vond — þú ert
með Thatcher og þú ert vond-
ur og svo leyfirðu þér að hall-
mæla Anker — og hvað með
þig og Mitterrand eða Tony
Benn — þú ert bara Glistrup!
I öðru lagi breytist deilan í
einskonar þjóðrembing gagn-
vart öðrum löndum en Norð-
urlöndum. í þriðja lagi er
forðast að ræða það, sem var
þó meginatriðið í upphaflegri
hugleiðingu ritstjóra Al-
þýðublaðsins: „Hin opinbera
umræða (í Skandinavíu,
innsk. Mbl.) einkennist af
hugmyndafræðilegu volæði,
ráðleysi og uppgjöf...
Gömlu ráðin, hærri skattar
og meiri ríkisforsjá, duga
ekki lengur."
Raunar er engin furða þótt
bæði Tíminn og Þjóðviljinn
vilji draga athyglina frá
þessum grundvallaratriðum,
bæði eru blöðin heltekin af
þeirri hugmyndafræðilegu
uppdráttarsýki, sem herjar á
hnignandi stjórnmálaöfl á
Norðurlöndum, bæði verja
blöðin stjórnmálastefnu, sem
byggist á því, að öllu sé borg-
ið með hærri sköttum og
meiri ríkisforsjá. Nýjasta
dæmið um þetta eru síðustu
„úrræði“ ríkisstjórnarinnar,
fjármagni er dælt úr vasa
skattborgaranna í gegnum
ríkishítina til að borga niður
verðbætur á laun og lækka
laun skattgreiðenda um
næstu mánaðamót. Einstakl-
ingar eru lattir til að ráðast í
að koma sér þaki yfir höfuð-
ið, heppilegra er talið að hið
opinbera sjái þeim fyrir hús-
næði, helst sem leigusali.
Markmiðið er, að atvinnurek-
endur þurfi að lúta forsjá
ríkisins í stóru og smáu, og
þannig mætti lengi telja.
En hvað um eiganda Al-
þýðublaðsins, sem út er gefið
á kostnað skattgreiðenda til
að forystugreinar þess séu
lesnar í hinu ríkisrekna út-
varpi? Fyrir hvers munn í
Alþýðuflokknum talar rit-
stjóri Alþýðublaðsins, þegar
hann hvetur til fráhvarfs frá
gjaldþrotastefnu hins skand-
inavíska sósíaldemókratís?
Ráðast skrif ritstjórans af
því, að Alþýðuflokkurinn sé
búinn að taka ákvörðun um
nýja stefnu? Eða má rekja
þau til pólitísks næmleika
ritstjórans, sem skynjar, að
íslenskir kjósendur eru orðn-
ir leiðir á öllu vafstrinu í
vinstri mönnum, hvort held-
ur þeir sitja í landstjórninni
eða borgarstjórn Reykjavík-
ur? Tíminn og Þjóðviljinn
skynja, að með því að slá
hinn nýja tón er Alþýðublað-
ið að reyna að skrifa í takt
við þau viðhorf, sem mestan
áhuga vekja í íslensku
stjófnmálalífi og víða um
lönd. Tíminn og Þjóðviljinn
reyna að draga athyglina frá
þessu grundvallaratriði með
því að fara í mannjöfnuð
milli erlendra stjórnmála-
manna og þenja sig út með
ástarjátningum í garð Norð-
urlanda.
Alþýðuflokkurinn segist
vera grein á þeim meiði jafn-
aðarmennskunnar, sem teyg-
ir sig víða um lönd og þeir
eru málsvarar fyrir Palme,
Brandt, Kreisky, Anker, Foot
og Mitterrand. Ekki er ár lið-
ið síðan kratar sigruðu
komma í keppninni um eign-
arhald á Mitterrand, sem nú
stefnir að þjóðnýtingu, mið-
stjórn, skrifræði og ríkis-
forsjá í Frakklandi. Það þarf
meira en eina forystugrein í
sjálfu Alþýðublaðinu til að
Alþýðuflokkurinn hætti að
vera flokkur ríkisforsjár,
sem telur að fjármunir borg-
aranna séu betur komnir í
ríkishítinni en vösum þeirra
sjálfra, flokkur, sem trúir
því, að ríkið fari betur með fé
borgaranna en þeir sjálfir.
Ritstjóri Alþýðublaðsins á þó
hrós skilið fyrir viðleitni sína
og það hugrekki að ganga á
hólm við hina helgu fordóma
vinstri manna á íslandi.
Vinstri menn rífast
i Reykiavíkiirbréf
Laugardagur 13. febrúar
Pétur
Sæmundsen
Pétur Sæmundsen, bankastjóri,
er fallinn frá í blóma lífsins. Hann
er vinum sínum harmdauði, enda
eftirminnilegur samferðamaður,
sérstæður persónuleiki, fastur
fyrir og ákveðinn var hann, en í
brjósti hans sló hlýtt hjarta. Þeír,
sem fylgdust með veikindum Pét-
urs, undruðust og dáðust að æðru-
leysi hans. Þó að hann hafi átt við
eðlislæga bjartsýni að styðjast,
duldist honum ekki að hverju fór.
Hann var þrekmikill baráttu-
maður og kom það ekki einungis
fram í þeirri síðustu hildi, sem
heyja þurfti, heldur í öllu lífi hans
og starfi. Hann blés yngri sam-
herjum í brjóst baráttugleði og
þeim anda, sem ræður úrslitum
um framvindu hugsjónamála.
Pétur Sæmundsen tók ungur
mikinn þátt í stjórnmálabarátt-
unni og haslaði sér völl á vegum
Sjálfstæðisflokksins. Þar var
hann snemma kallaður til forystu
og gegndi um ævina margvísleg-
um trúnaðarstörfum fyrir flokk
sinn. Á yngri árum var hann vak-
inn og sofinn í stjórnmálastörfum
og minnast gamlir vinir hans og
samherjar þeirrar baráttu með
gleði og nokkurri eftirsjá. Þegar
Pétur veitti skrifstofu iðnrekenda
forstöðu eftir háskólanám í við-
skiptafræðum, blés hann í her-
lúðra og kallaði unga menn til
starfa fyrir sjálfstæðisstefnuna.
Honum varð vel ágengt í þeirri
baráttu og hafði náið samstarf við
forystu flokksins, enda þótt hann
færi ekki alltaf eftir þeirri fyrir-
sögn, sem þangað var að sækja.
Hann var sjálfstæður baráttu-
maður og einarður, en þegar á
hólminn kom, var hann í senn
mótandi og miðlandi drengskapar-
maður, sem sótti afl og andlegan
styrk í hugsjón sína og leiðtoga.
Hann fékk það arfalóð úr um-
hverfi sínu í Húnavatnssýslu að
fylgja fast fram sannfæringu
sinni og lét sér þá ekki fyrir
brjósti brenna, þó að á móti blési í
bili. Og úr hverjum leik kom hann
tvíefldur, bjártsýnn og vígreifur.
Samt urðu stjórnmál ekki hlut-
skipti Péturs í lífinu, nema öðrum
þræði eins og verða vill, því að
hann tók að sér mikilvægt emb-
ætti bankastjóra Iðnaðarbanka ís-
lands og gegndi því unz yfir lauk.
Honum voru falin ýmis trúnað-
arstörf í sambandi við ævistarf
hans og gegndi hann þeim öllum
með sóma. Hann vann íslenzkum
iðnaði allt það, sem hann mátti.
Samstarf hans við forystumenn
þessa unga undirstöðuatvinnuveg-
ar var ómetanlegt. Pétur Sæ-
mundsen var eftirsóttur félags-
málamaður og þannig af guði
gerður, að hann valdist oftast til
einhverrar forystu. Nýkominn úr
háskóla gegndi hann forystuhlut-
verki í Verzlunarmannafélagi
Reykjavíkur og átti ekki hvað
minnstan þátt í því, að það félag
efldist svo að með ólíkindum var,
og loks var stofnað Landssamband
verzlunarmanna, með aðild að Al-
þýðusambandi lslands. En þessi
þróun í sögu verkalýðsmála á ís-
landi hefur orðið örlagaríkur þátt-
ur í stjórnmálabaráttunni. Þeir,
sem við merkinu tóku, hafa haldið
því á loft með miklum sóma og nú
eru samtök verzlunarmanna um
allt land einn öflugasti þáttur
launþegabaráttunnar. Það voru
ungir hugsjónaríkir sjálfstæðis-
menn, sem mörkuðu þessa stefnu
og komu henni í heila höfn, stund-
um gegn harðri andstöðu vinstri
manna.
Pétri Sæmundsen hefði ekki
þótt verra, að á sögu væri minnzt í
nokkrum eftirmælaorðum um
hann látinn, svo mjög sem hann
unni þjóðlegum fróðleik og sagn-
fræði og lét hana sitja í fyrirrúmi
fyrir áhugamálum sínum öðrum.
Fullyrða má, að síðustu árin hafi
söguáhugi Péturs Sæmundsen
verið sá þáttur í lífi hans, sem
honum þótti skemmtilegast að
tala um í hópi vina og kunningja,
enda ræktaði hann þennan áhuga
af mikilli kostgæfni. íslenzkar
sagnfræðibókmenntir áttu huga
hans allan og var sá áhugi í fullu
samræmi við þá hneigð, sem hann
hafði til þjóðfélagsmála og af-
skipti hans af pólitík að öðru leyti.
Eldhuginn og hugsjónamaður-
inn Pétur Sæmundsen varð ekki
langlífur, en því minnisstæðari
verður hann þeim, sem áttu því
láni að fagna að kynnast honum,
starfa með honum og eignast hann
að hreinskiptum vini.
Aflahlutur á
þjóðarskútunni
Við erum fámenn þjóð í stóru og
strjálbýlu landi. Fámenni okkar
veldur því, að ýmislegur sameigin-
legur kostnaður, sem fylgir því að
halda uppi sjálfstæðu þjóðfélagi
— með sambærileg lífskjör og
sambærilega þjónustu (fræðslu-
kerfi, heilbrigðiskerfi, samgöngur
o.s.frv.) og milljónaþjóðir —
leggst þyngra á hvern og einn en
ella. Stærð landsins og strjálbýli
veldur og því, að samgöngur á
landi verða stærra og kostnaðar-
samara fyrirbæri en t.d. hjá Dön-
um, sem eru mun fjölmennari þjóð
á verulega færri fermetrum, ef svo
má að orði komast. Við byggjum
eyland, fjarri hinni gömlu og
hinni nýju álfu, svo samgöngur á
sjó og í lofti, sem nauðsynlegt er
að halda uppi, verða okkur kostn-
aðarsamari fyrir vikið. Mjög fáar
þjóðir, ef nokkur, er jafn háð
milliríkjaverzlun og við, þ.e. flytj-
um út jafn stóran hlut af verð-
mætasköpun í landi eða inn jafn
hátt hlutfall af fjárfestingar- og
neyzluvörum. Allt þetta skapar
okkur sérstöðu, kostnaðarsama
sérstöðu, sem vinna þarf upp á
þeim sviðum, þar sem við höfum
ávinninga umfram aðra.
Möguleikar okkar liggja í auð-
lindum lands og lagar, hinu ytra
„lífbelti": fiskveiðilandhelginni og
nytjafiskum hennar; og í hinu
innra „lífbelti": landinu, þ.e. gróð-
urmoldinni, vatnsföllunum og
jarðvarmanum. Hér er og bæði
rétt og skylt að bæta við starfs-
hæfni þjóðarinnar, menntun og
dugnaði, sem virkja þarf engu síð-
ur en fossa og jarðhita. Arðsam-
asti virkjunarkostur hins síðast-
talda er*ð skapa einstaklingunum
frjálsræði og aðra eðlilega hvata
til framtaks í atvinnulífinu. Um
þann virkjunarkost hefur lítt ver-
ið hirt í tíð núverandi ríkisstjórn-
ar, eins og raunar aðra virkjun-
arkosti og annnarrar tegundar.
Tvennt er það sem ræður lífs-
kjörum okkar, öðru fremur, þ.e.
verðmætasköpunin í þjóðarbú-
skapnum og viðskiptakjör gagn-
vart umheiminum, en þjóðartekj-
urnar ráðast af þessu tvennu.
Þetta gildir ekkert síður um svok-
allaða samneyzlu en einkaneyzlu,
hvort tveggja byggist á og ræðst
af kaupmætti þess sem þjóðin afl-
ar. Aflahlutur skipshafnarinnar á
þjóðarskútunni er háður afla-
brögðum, rétt eins og hjá öðrum
úthöldum. Þess vegna eru þau tvö
meginmarkmið, sem flestir telja
rétt að þjóðarskútan taki stefnu á:
framtíðaratvinnuöryggi og fram-
tíðarlífskjör til jafns við aðrar
þjóðir, hvergi að finna nema í fjöl-
þættara og afkastameira atvinnu-
lífi, aukinni verðmætasköpun,
vaxandi þjóðartekjum, stærri
skiptahlut.
Sjálfgefið er að nýta gróður-
mold og fiskistofna að því marki,
sem nýtingarþol leyfir, en forðast
að ganga á höfuðstóla. Vélvæðing
og tækniþróun veldur því, að sí-
fellt verður auðveldara að ná þess-
um nýtingarmörkum, sem ekki má