Morgunblaðið - 14.02.1982, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1982
25
Þaö hefur stórkostlega örv-
andi áhrif á einbeitingu hugans,
ef maður veit aö á aö hengja
hann innan tveggja vikna, er haft
eftir dr. Samuel Johnson.
Kannski er það þessháttar ein-
beiting í neyö, sem fékk mann-
kynið til aö bregöa skjótt viö eft-
ir að vísindamenn Rómarklúbbs-
ins birtu sþár sínar í bókinni
Endimörk vaxtar, um aö mann-
kyniö sigldi í strand með mann-
fjölgun, hagvexti, bruöli á gæö-
um jarðar o.fl.
Maöurinn hefur svo sem fyrr
brugöiö viö, þegar í ógöngur
stefndi og fundið tækni til að
sveigja frá ófærunni. Nú erum
viö því aö taka eina kollsteypuna
enn í lifnaöarháttum í heiminum.
Þriðja aldan aö ríöa yfir, örtölvu-
byltingin, sem spáö er aö muni
taka margfalt skemmri tíma en
hinar afdrifaríku fyrri byltingar,
landbúnaöarbyltingin fyrir þús-
undum ára, sem tók aldir, og
iðnbyltingin fyrir 300 árum, sem
tók áratugi. Þessi veröi fremur
talin í árum en öldum, en muni
ekki síöur en hinar lífháttabylt-
ingarnar tvær, gerbreyta lifnaö-
arháttum á jöröinni. Enginn veit
nákvæmlega hvernig áhrif hún
muni hafa. En sjá má þó að hún
muni og sé þegar farin aö breyta
þessu vitlausa lífsmynstri okkar í
þéttbýli og borgum, þar sem allir
aka á sama tíma í vinnu sína í
miöborgum, til að sitja í stórum
skrifstofubyggingum viö bréfa-
skriftir og síma eöa hrúgast aö
langri framleiðslukeöju í verk-
smiöjum. Örtölvubyltingin muni
losa borgarbúa undan því aö
sitja í umferðaröngþveiti tímun-
um saman á hverjum degi og
stjórnendur frá því aö eyöa
óheyrilegum upphæöum í sam-
gönguæðar og farartæki, spara
mengunarvarnir og fjárfestingar
í dýru miðbæjarhúsnæði. I staö-
inn muni menn í gegnum tölvu-
tæknina geta unnið í hreinlegum
smákjörnum úti í hverfunum eöa
jafnvel heima hjá sér í dreiTbýli
eða þéttbýli, safna þar upplýs-
ingum og senda fyrirmæli öll um
aðgerðir gegn um þessa nýju
tækni. Þótt ekki sé annað en sí-
hækkandi olíuverð — sem viö
finnum hér og nú rækilega fyrir á
eigin skrokki — þá muni mann-
fólkiö taka þessu fegins hendi og
hætta þessu brjálaöa stórborg-
arfyrirkomulagi á lífinu, sem viö
hér viröumst enn vera aö undir-
búa.
Litum í kring um okkur. Verö-
iö á örtölvum og öllum slíkum
tæknibúnaöi fer hraðlækkandi
meöan olíuverö og allt sem lýtur
aö flutningi hraöhækkar. Sam-
kvæmt svonefndri Nilles-könnun
í Bandaríkjunum notar meöal-
úthverfisbúi þar 64,6 kílóvött af
orku á dag til og frá vinnu, en í
meðaltölvustöö aðeins 100 til
125 vött og 1 vatt í síma.
Orkusparnaður meö tölvuvinnu
á staönum í staö gamla vinnu-
lagsins sé i hlutföllunum 29:1, ef
einkabíll er notaöur, en 11:1
þegar venjuleg hópflutningstæki
eru notuö. Aö sjálfsögöu kemur
verömunurinn fram í samkeppn-
isveröi á allri framleiðslu og þaö
ræður svo eflaust úrslitum.
Þessi þriöja bylting, örtölvu-
byltingin, kemur engu síöur en
þær fyrri, landbúnaöarbyltingin
og iðnbyltingin, til með aö hafa í
för með sér miklar breytingar á
lífsstíl, fjölskyldulífi, verömæta-
mati og öllum daglegum lífs-
háttum, er þegar farin aö hafa
þaö. Massaþjóðfélagiö, sem
varö til meö iðnbyltingunni og
krafðist þess aö fólk hrúgaðist
saman á litlum bletti í borgum í
nánd viö stórar verksmiöjur og
vinnustaöi á sama tíma, getur nú
dreifst aftur. Fjarlægðir skiþta
ekki svo miklu máli lengur, þegar
bæöi störfin og afþreyingu eöa
fræöslu má meö nýrri tækni
flytja heim á heimilin eöa út í
héruö og úthverfi. Því síðast-
nefnda sjáum viö hér hatta fyrir
meö myndbandi og gervihnött-
um. Og þaö krefst þess aö vikið
sé frá eldgömlum heföum og
stjórnarháttum. Viö sjáum t.d.
miöstýrt einkaleyfisútvarp vera
aö veröa aö steinbarni, sem erf-
itt verður aö ganga meö í mag-
anum.
Þaö sem kannski er mikilvæg-
ast fyrir manneskjuna, er aö hin
hefðbundna fjölskylda, eins og
hún hefur þróast allt tímabil
iönbyltingarinnar, er greinilega
aö sigla félagslega í strand.
Hratt vaxandi eru kröfur um aö
eitthvað veröi gert til aö líma
hana saman aftur. En fyrr á tim-
um voru þaö einmitt samskiptin í
störfum, sem treystu fjölskyldu-
böndin eftir landbúnaðarbylting-
una, þar til iðnbyltingin tók aö
tæta fólkiö allan daginn sitt í
hverja áttina. Nú veitir tölvu-
tæknibyltingin aftur tækifæri til
meiri samskipta og nálægðar í
daglegu lífi. Auk þess sem fljót-
unnari störfum verður að skipta
á fleiri hendur og stytta þar meö
vinnutíma. Og um leiö og fólk fer
aö vinna heima og eiga lengri
frítima, krefst þaö greinilega
meira svigrúms til tómstunda-
athafna, útivistar, hreyfingar og
leikja í nánd viö heimilin.
Dálítiö er því dapurlegt, með
slíkar horfur viö sjóndeildarhring
og þegar fariö að gæta, aö þá
skuli stjórnendur Reykjavíkur-
borgar allt í einu rjúka til og vilja
malbika og steypa yfir frátekin
útivistarsvæöi borgarbúa fram-
tíðarinnar. Hafa að hugsjón aö
búa til þétta húsaborg, útrýma
grænu blettunum í hverfunum,
og ganga á afþreyingarsvæöin,
jafnvel Laugardalinn og Elliöaár-
svæðiö. Eru þeir ekki dálítil
tímaskekkja?
Borgarbúar eru sýnilega ekki
hrifnir. Jafnvel almennir alþýöu-
bandalagsmenn, sem þó eiga
frumkvöölana er beita sér af al-
efli aö þessu, virðast ekki vilja
meira af svo góðu. Létu þaö í
Ijós í vali manna á lista sinn til
næstu borgarstjórnarkosninga.
Aðeins 21 vildi í forvalinu aö Sig-
urður Haröarson, formaöur
skipulagsnefndar, sem haröast
gengur fram í þessari stefnu,
yrði þar á lista og gæti fengið
tækifæri til aö hafa áhrif á
stjórnun borgarinnar næsta
kjörtímabil. Eftir seinni umferö-
ina er hann í Þjóðviljanum ekki
nefndur, þar sem getið er 10 í
efstu sætum, þ.e. þeirra sem viö
sömu aðstæður og nú, yröu aö-
al- og varafulltrúar. Stefna for-
manns skipulagsnefndar fær
ekki einu sinni hljómgrunn í hans
eigin flokki. Samt ætla núver-
andi kollegar hans þar á bæ, svo
og meöreiðarsveinar úr hinum
tveimur meirihlutaflokkunum, aö
keyra þetta af þvílíkum krafti
ofan í mannskapinn, aö allt kapp
er lagt á aö úthluta byggingar-
lóöum á viökvæmum útivistar-
svæöum — þótt þau séu ekki
tilbúin — fyrir kosningar, svo
ekki sé hægt aö endurskoöa
málið þótt borgarbúar kjósi. Var
ekki einhver keisari sem lék á
fiölu meðan borgin hans brann?
yfir fara, með minni og minni
mannafla. Frekari vinnsla hrá-
efna í búvöru og sjávarútvegi felur
í sér einhver atvinnutækifæri, en
ljóst er öllum sjáandi og hugsandi
mönnum, að nýiðnaður, smár og
stór, verður að taka við bróður-
parti vinnuaflsaukningar hér á
landi á komandi árum og áratug-
um. Stórvirkjanir með tilheyrandi
orkuiðnaði kunna að vega þar
þyngst, þó rangt sé að gera lítið úr
meðalstórum og smærri iðnaðar-
tækifærum. Það er seinlætið og
framtaksleysið á þessum vett-
vangi, bæði á sviði stórvirkjana,
en ekkert síður á vettvangi
orkuafsetningar, er tryggi arð-
semi slíkra virkjana, sem stærstu
brigð stjórnvalda felast í. Víða
liggja víxlspor núverandi ríkis-
stjórnar, en fall hennar felst í al-
mannavonbrigðum með hin van-
nýttu tækifærin í orku- og iðnað-
armálum.
Hvar er stjórn-
arandstaðan
Þegar varpað er ljósi á vanefnd-
ir ríkisstjórnarinnar á hinum
margvíslegustu sviðum eru við-
brögðin gjarnan þessi: hvað hefur
stjórnarandstaðan lagt til mála,
hver eru hennar úrræði? Já,
hverjar eru tillögur Sjálfstæðis-
flokksins á sviði iðnaðar, iðju og
virkjunarmála? Hér skulu nefnd
nokkur þingmál, frumvörp og
þingsályktunartillögur, sem þing-
menn Sjálfstæðisflokks hafa flutt
á yfirstandandi þingi í þessum
málaflokki:
• 1. Krumvarp til orkulaga, sem
fjallar um yfirstjórn og stefnu-
mótun, orkuráð, orkustofnun,
orkusjóð, orkuveitur, orku-
vinnslu, orkudreifingu o.fl.
Frumvarp þetta felur í sér
stefnumótun um skipulag
orkumála, langtímaáætlun um
orkubúskap og aðrar meginlín-
ur í þessum þýðingarmikla
málaflokki.
• 2. Hliðarfrumvarp með fram-
angreindu frumvarpi, sem
fjallar um Jarðboranir ríkisins,
þ.e. framtíðarstarfssvið þessar-
ar stofnunar.
• 3. Tillaga til þingsályktunar um
iðnaðarstefnu, sem felur í sér
meginmarkmið, sem stefna beri
að, leiðir að þessum markmið-
um og einstaka framkvæmda-
þætti. í greinargerð með þess-
ari tillögu er m.a. fjallað um
starfsskilyrði íslenzks iðnaðar
og nauðsyn þess að skapa
greininni jafnstöðu við aðrar
atvinnugreinar.
• 4. Tillaga til þingsályktunar um
hagnýtingu orkulinda landsins til
stóriðju, sem felur í sér hug-
myndir um nýjan orkuiðnað,
uppbyggingu stóriðju og kosn-
ingu sérstakrar stóriðjunefnd-
ar, sem hafi forgöngu um hag-
nýtingu orkulinda landsins til
orkuiðnaðar.
• 5. Tillaga um staðarval stóriðju á
Norðurlandi (sem þingmenn
flokksins úr Norðurlandskjör-
dæmi eystra flytja), sem felur í
sér könnun á kostum þess að
staðsetja orkuiðnað í þessum
landshluta, í grennd við Akur-
eyri eða Húsavík.
• 6. Krumvarp um niðurfellingu að-
flutningsgjalda á aðfóng sam-
keppnisiðnaðar, sem nú á í vök
að verjast, en meðflutnings-
menn eru úr Alþýðu- og Fram-
sóknarflokki.
• 7. Krumvarp til laga um skipan
olíuleitarmála og hagnýtra hafs-
botnsrannsókna á íslenzku yfir
ráðasvæði, sem e.t.v. tengist
ekki beint þessum málaflokki,
fljótt á litið, en gæti þó gert
það, ef mál þróuðust þann veg.
Hér er engan veginn um tæm-
andi lista að ræða þeirra þing-
mála, er þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins standa að í umræddum
málaflokki, og hvergi nærri farið
ofan í hvert mál eins og æskilegt
hefði verið. Öll þessi þingskjöl eru
tiltæk þeim (hjá Alþingi), sem
hefðu hug á að glugga í þau frek-
ar, en að baki þeirra og greinar-
gerða sem fylgja, liggur mikil
vinna — og þar er að finna mikinn
fróðleik.
Hagnýting
orkulinda til
orkuiðnaðar
Rétt þykir að enda þetta bréf á
tillögu sjálfstæðismanna um hag-
nýtingu orkulinda til stóriðju.
„Alþingi ályktar að:
1. hagnýta skuli orkulindir lands-
ins til stóriðju svo að auka megi
atvinnu um land allt og bæta
lífskjörum þjóðarinnar;
2. í því skyni verði stefnt að því að
koma á fót a.m.k. 3—4 nýjum
stóriðjuverum á næstu 15 árum
á þeim stöðum á landinu þar
sem þess er þörf og staðhættir
og aðrar aðstæður henta, enda
sé hægt að flytja þangað nægi-
lega orku á hagkvæman og ör-
uggan hátt. Auk þess skal
stefnt að því að stóriðjuverin,
sem fyrir eru í landinu, verði
stækkuð sem fyrst;
3. við uppbyggingu stóriðju verði
haft samstarf við innlend og
erlend fyrirtæki, sem hafa yfir
að ráða nauðsynlegri tækni-
þekkingu, markaðsaðstöðu og
fjármagni. í samstarfssamn-
ingum við þau og samningum
um eignaraðild að stóriðjuver-
um skal fara eftir eðli hvers
máls og aðstæðum á hverjum
tíma. í öllum slíkum samning-
um skal að því stefnt, að inn-
lendir aðilar, sem þess óska.
geti þegar í upphafi átt hlut í
stóriðjufyrirtækjum og geti,
þegar fram líði stundir, keypt
hlut hinna erlendu aðila í þeim;
4. forgöngu um hagnýtingu orku-
linda landsins til stóriðju skuli
hafa sérstök nefnd, stóriðju-
nefnd, skipuð 7 mönnum, sem
kjörnir séu hlutfallskosningu á
Alþingi til fjögurra ára í senn.
Varamenn skulu kosnir á sama
hátt. Nefndin kýs sér formann
úr hópi nefndarmanna; -
5. stóriðjunefnd skuli eiga frum-
kvæði að og samræma samn-
ingaviðræður milli virkjunar-
aðila og annarra innlendra að-
ila annars vegar og stóriðjufyr-
irtækja hins vegar um eignar-
aðild, orkusölu, staðsetningu
stóriðjuvera o.fl og gera á
grundvelli þeirra tillögur til
ríkisstjórnar um framkvæmdir,
sem hún telur rétt að stofna til;
6. stóriðjunefnd skuli hafa sam-
starf við stjórnvöld, stofnanir
orkukerfisins, umhverfismála,
efnahags- og fjármála svo og
rannsóknastofnanir. Skal hún
notfæra sér þjónustu þessara
aðila, eftir því sem við verður
komið. A vegum hennar skal að
jafnaði hvorki stunda rann-
sókna- og þróunarstarfsemi á
sviði iðnaðar- og orkumála né
aðra starfsemi, sem aðrir
opinberir aðilar hafa með
höndum. Heimilt er nefndinni
að leita samstarfs við hvern
þann aðila, sem hefur sérþekk-
ingu á málum er varða störf
hennar. Opinberum aðilum er
skylt að veita nefndinni hverjar
þær upplýkingar, sem hún
óskar;
7. stóriðjunefnd ráði sér fram-
kvæmdastjóra. Framkvæmda-
stjóri ræður aðra starfsmenn
að fengnu samþykki nefndar-
innar;
8. kostnaður af starfi stóriðju-
nefndar greiðist úr ríkissjóði;
9. stóriðjunefnd skuli skila árlega
skýrslu til Alþingis um störf
sín.“