Morgunblaðið - 15.05.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. MAÍ1982
13
vinna, sem liggur að baki þessa
málatilbúnaðar.
Nefna má sem dæmi þingmál,
sem þingflokkur sjálfstæð-
ismanna hefur lagt fram á þessu
nýliðna þingi, s.s. frumvarp til
orkulaga (um skipulag þess mik-
ilvæga málaflokks), frumvarp um
jarðboranir ríkisins (hliðarfrum-
varp við orkulagafrumvarpið), til-
lögur til þingsályktunar um nýt-
ingu innlendra orkulinda til
orkuiðnaðar, verðlagningu á orku,
staðarval fyrir stóriðju á Norður-
landi, frumvarp um skipan olíu-
leitarmála og hagnýtar hafs-
botnsrannsóknir, frumvarp um
lækkun opinberrar skattheimtu
sem hlutfalls af þjóðartekjum,
frumvarp um viðskiptabanka,
þingsályktun um stefnu í málefn-
um landbúnaðar, frumvarp um að
nýta hluta söluskatts ofan á benz-
ínverð til vegagerðar o.m.fl.
Ekkert af þessum málum náði
fram að ganga, en sú vinna, sem
að baki liggur, og sú stefnu-
mörkun, er í þeim felst, gagnast
þó síðar verði. Á sl. þingi fluttu
sjálfstæðismenn þingsályktunar-
tillögu um stefnu í vegamálum. í
kjölfar hennar kom síðan stjórn-
artillaga um sama efni. Þessar til-
lögur vóru síðan sameinaðar í
þingsályktun, sem spannaði að
drjúgum hluta sjónarmið sjálf-
stæðismanna. Sama gerðist nú um
iðnaðarstefnu. Stjórnarliðið flutti
tillögu um þetta efni á hæla
sjálfstæðismönnum, sem náðu síð-
an ýmsum meginatriðum fram í
sameiginlegri þingsályktun. Til-
laga frá Matthíasi Bjarnasyni o.fl.
um aðgerðir til að efla innlendan
iðnað og auka markaðshlutdeild
innlendrar framleiðslu náði og
samþykki. Ennfremur tillaga frá
Birgi ísleifi Gunnarssyni o.fl. um
eflingu listiðnaðar og listhönnun.
Þingflokkar stjórnarandstöðu,
bæði sjálfstæðismanna og alþýðu-
flokksmanna, hafa verið mjög
starfssamir í málatilbúnaði. Þing-
flokkar stjórnarliða fá hinsvegar,
nú sem fyrr, þingmál frá ríkis-
stjórn og einstökum ráðherrum,
oft frumunnin af embættis-
mönnum, þó einstakir þingmenn í
þeirra hópi stundi jafnframt
sjálfstæðan málatilbúnað.
Staða stjórnarinnar
Þess var vandlega gætt fyrstu
tvö ár stjórnarsamstarfsins að
ágreiningur, sem upp kom á
stjórnarheimilinu, væri innan-
hússmál, sem ekki ætti erindi til
fólks og fjölmiðla. Þetta megin-
atriði er fokið út í veður og vind.
Það er og álit flestra, sem þekkja
baksvið þingstarfa og þjóðmála-
hræringa, að trúnaðarbrestur sé
orðinn i stjórnarliðinu, bæði með
ráðherrum og stjórnarþing-
mönnum. Nú er ágreiningurinn
borinn á torg — og gagnkvæmar
ásakanir í blaðaviðtölum eru eng-
in nýjung lengur.
Það er sýnt að ríkisstjórn, sem
þann veg er gengin upp af klakkn-
um, vinnur engin stórvirki hér eft-
ir. Raunar virðist engin samstaða
í stjórnarliðinu um aðgerðir, sem
gera verður, ef á að ná þeim verð-
bólgumarkmiðum fyrir lok ársins,
sem ríkisstjórnin hefur túlkað
sem forgangsverkefni.
Stjórnarsáttmálinn frá í febrú-
ar 1980 hét sömu verðþróun á ís-
landi og í helztu viðskiptalöndum
okkar þegar árið 1982, þ.e. um og
undir 10% verðbólguvöxt á ári.
Stjórnarliðar vitna ógjarnan í
þetta höfuðákvæði samstarfs-
sáttmálans nú. Síðar á stjórnar-
timabilinu var þessu marki breytt
í 35% verðbólguvöxt frá upphafi
til loka árs 1982 og 30% á síðari
hluta ársins. Þó að kjaraviðræður,
sem nú eiga sér stað, leiði ekki tií
neinna kauphækkana, næst þetta
mark ekki, að dómi hlutlausra
fagaðila, nema til komi viðbótar
efnahagsráðstafanir af hálfu
stjórnvalda. Engin samstaða virð-
ist í sjónmáli hjá samstarfsaðilum
i ríkisstjórn um slíkar aðgerðir.
Staða og styrkur einstakra ráð-
herra virðist og mjög mismun-
andi. Einkum virðist staða Hjör-
leifs Guttormssonar, iðnaðarráð-
herra, hafa veikzt, ef marka má
vaxandi gagnrýni, ekkert síður úr
stjórnarliði en stjórnarandstöðu.
Ummæli Páls Péturssonar (F) og
Garðars Sigurðssonar (Abl) í
þingræðum og víðar spegla þessa
gagnrýni. Steingrímur Her-
mannsson, sjávarútvegsráðherra,
stendur og í ýmsum málum, sem
ekki hafa styrkt stöðu hans — og
vakið tortryggni, að ekki sé
sterkara að orði kveðið.
Ólafur Jóhannesson, utanríkis-
ráðherra, nýtur hins vegar víð-
tæks trausts í þinginu, ef Alþýðu-
bandalagið eitt er undanskilið.
Hann hefur lítið látið til sin taka í
ríkisstjórninni, utan eigin verka-
hrings, en ber höfuð og herðar yfir
aðra þingmenn Framsóknar-
flokksins, að þeim þó ólöstuðum.
Síðustu vikur og starfsdagar
þingsins vörpuðu ljósi á ýmsar
„rauðavatnssprungur" í stjórnar-
samstarfinu. Þar sem áður sýndist
samstarfsvilji blasir nú trúnað-
arbrestur við. Upphafið að enda-
lokum þessa stjórnarsamstarfs er
hafið. Ráðherrar Alþýðubanda-
lags og Framsóknarflokks munu
þó telja áframhaldandi stjórnars-
etu réttlætanlega, skemmri eða
lengri tíma, meða þeir freista að
skapa sér skárri stöðu fyrir kom-
andi Alþingiskosningar.
Stefán Friðbjarnarson,
þingfréttamaður.
„fæðast“ inn í. Er augljóst að það
verður mikið verk og vandasamt
að breyta matvælaiðnaðinum til
betri vegar.
Hvað er matvælafræði?
Enda þótt matvælavinnsla sé
ein elsta atvinnugrein mannkyns-
ins er matvælafræðin sem vís-
indagrein aðeins um það bil 40 ára
gömul. Hefur vegur hennar farið
mjög vaxandi að undanförnu.
Matvælafræðin fjallar fyrst og
fremst um það hvernig á að breyta
afurðum úr landbúnaði og sjávarút-
vegi í hollar og næringarríkar mat-
vörur fyrir manninn.
Fyrir fáeinum árum var hafin
kennsla í matvælafræðum við Há-
skóla íslands. Hafa nú nærri 50
matvælafræðingar útskrifast og
starfa þeir m.a. í matvælaiðnaðin-
um og heilbrigðiskerfinu.
Matvælafræðin er sérlega vandasöm
vísindagrein m.a. vegna þess að
hún byggir á mörgum og ólíkum
undirstöðugreinum, þ.á m. á efna-
fræði og efnaverkfræði, líffræði
og læknisfræði.
Hitt er þó erfiðara hvað mat-
vælin sjálf eru margvísleg að gerð
og venjulega flókin að samsetn-
ingu. Geta efnisþættir skipt a.m.k.
tugum þúsunda og eru fæstir full-
þekktir.
Enda þótt matvælafræðin sé
•með yngstu vísindagreinum og
enn séu ekki veitt Nóbelsverðlaun
fyrir rannsóknir á þessu sviði
bendir allt til að virðing hennar
muni vaxa mjög á komandi árum.
Eftir því sem fæðuvandamál
jarðarbúa verða erfiðari viðfangs
og áhugi stjórnmálamanna á
fæðuöflun, hollustu og heilsu
eykst munu matvælafræðingar
gegna mikilvægara hlutverki.
Æ fleiri gera sér grein fyrir
mikilvægi þess að sem flestir eigi
kost á fjölbreyttu fæði úr öllum
fæðuflokkum. Sú bábylja að fram-
tíðarfólk muni lifa á pillum eða
allsherjarkássum er sem betur fer
að hverfa úr sögunni.
Fæðan og íslendingar
Fáar þjóðir eiga eins mikið undir
matvælaframleiðslu sinni og tslend-
ingar. Öldum saman var matar-
skorturinn brýnasta vandamálið.
Nú lifum við einkum á því að selja
útlendingum matvæli.
Hitt vill oft gleymast að um 90%
af þeim mat sem íslendingar neyta
kemur úr landbúnaði. Þar af er nær
helmingur innlendar afurðir. Af-
gangurinn — um 10% — kemur úr
sjávarútvegi.
Þrátt fyrir þetta eru íslendingar
ein af fáum þjóðum heims sem enn
hafa ekki komið á fót sérstakri há-
skóladeild er tengir saman frum-
framleiðslu matvæla (landbúnað,
sjávarútveg) og matvælafræði.
Á undanförnum árum hafa íslend-
ingum orðið á hver mistökin á fætur
öðrum á sviði vöruþróunar og gæða-
eftirlits í matvælaiðnaði. Hafa þessi
mistök kostað þjóðarbúið ærið fé.
Hvenær ætla íslensk stjórnvöld
að gera sér ljóst að matvælafræð-
ingar eiga að gegna sama hlut-
verki hér á landi eins og olíu-
verkfræðingar í oliuframleiðslu-
löndum, svo dæmi sé tekið.
Það er mikið happ fyrir íslendinga
að matvælafræðin er svo ung að ár-
um að við eigum þess ennþá kost að
komast í röð fremstu þjóða á þessu
sviði. Verður það þó erfiðara með
hverju ári.
Nú þegar samkeppni við inn-
lendan matvælaiðnað vex jafnt og
þétt bæði innanlands og á okkar
útflutningsmörkuðum er það orðið
brýnna en nokkru sinni fyrr að við
tökum þessi mál föstum tökum.
Lokaorð
Meðalmaður borðar að jafnaði
600—700 kíló af matvælum á ári
hverju eða um það bil 50 tonn á
meðalævi. í 100.000 manna borg
þarf t.d. að útvega nær 200 tonn af
matvælum á dag.
Þessar tölur minna okkur enn
frekar á mikilvægi þess að tryggja
ekki aðeins næga fæðu heldur og
að sjá til þess að hún sé nógu fjöl-
breytt og hafi rétta samsetningu.
Þrátt fyrir allar framfarir í
samgöngum og vöruflutningum
milli landa eru sú gullna regla enn
í fullu gildi að því meira sem við
framleiðum sjálf af okkar mat-
vælum því betra.
Timinn einn mun síðan leiða i Ijós
hvort íslendingar ná því takmarki
að gegna forystuhlutverki á þessu
sviði eða hvort þeir verða þiggjendur
héðan í frá sera hingað til.
&e^ec/- Or
leðurfatnaöur
sem yekur
Fallegar ullarfóöraðar leð-
urkapur og jakkar, leöurbux-
ur og leðurpils.
Ath:
Greiðsluskilmálar við allra
hæfi.
Ný sending frá Beged-Or
í miklu úrvali.
Pelsinn
Kirkjuhvoli gengt
Dómkirkjunni,
sími 20160.
Opið í dag til kl. 4.