Morgunblaðið - 26.02.1984, Blaðsíða 24

72
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1984
Hitler Stalín Maó
Við dauöa Júrís Andrópófs fyrir skömmu hafa menn víða um lönd rifjað upp
ýmislegt úr sögu Sovétríkjanna, ekki síst dauöa Leníns og Stalíns. Endalok
þeirra beggja ollu straumhvörfum í Sovétríkjunum og alþjóða stjórnmálum. í
þessari grein er ekki ætlunin að rekja þá sögu, heldur að segja frá því,
hvernig íslenskir sósíalistar brugðust við fráfalli Stalíns, en í mars á sl. ári
var minnst þrítugustu ártíðar hans.
Jósef Stalín er talinn hafa orðið
fleiri mönnum að bana en nokkur
annar einstaklingur í veraldarsög-
unni að frátöldum Maó Tse Tung.
Á þeim tuttugu og fimm árum,
sem Stalín var einvaldur Sovét-
ríkjanna og alþjóðasamtaka
kommúnista, er álitið að hann
hafi verið valdur að dauða 15—20
milljóna manna.
Glæpaferil Stalíns þekkja ef-
laust flestir þeirra lesenda, sem
honum voru samtíða, en fyrir
hina, sem yngri eru, skulu höfuð-
atriðin rakin. Ógnarstjórn Stalíns
hófst fyrir alvöru með „fimm ára
áætluninni" svonefndu 1928—32.
Þá sveik ráðstjórnin loforð sín frá
dögum byltingarinnar um að gefa
bændum jarðnæði og hneppti þá
þess í stað í ánauð á samyrkju-
búum. í þessari umbyltingu voru
þúsundir bænda teknar af lífi eða I
sendar í þrælabúðir þaðan sem
þeir áttu fæstir afturkvæmt. |
Hungursneyð skall yfir og millj- j
ónir manna sultu til bana. Hefur
sovéskur landbúnaður aldrei borið
sitt barr upp frá þessu.
Þegar ósköpunum linnti, hófust |
hinar illræmdu „hreinsanir" Stal- j
íns. Forleikur þeirra voru sýnd- !
arréttarhöld yfir flestum helstu
forystumönnum Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna og Rauða
hersins. Með andlegum og líkam-
legum pyntingum voru sakborn- !
ingarnir látnir játa á sig ótrúleg-
ustu glæpi; 70% af öllum mið-
stjórnarmönnum Kommúnista-
flokksins voru tekin af lífi og auk
þess -fjöldi erlendra kommúnista,
sem leitað hafði skjóls í Sovétríkj-
unum. Á þennan hátt náði Stalín
öllum völdum í Kreml og alþjóða-
samtökum kommúnista, Komint-
ern, sem höfðu aðalbækistöðvar í
Moskvu.
„Hreinsanir" á kommúnistum
voru sem dropi í hafið. Milljónum
saklausra sovétborgara, körlum,
konum og börnum, var smalað
saman í þræla- og útrýmingarbúð-
ir einvaldsins. Eftir að Þjóðverjar
réðust á Sovétríkin 1941, varð
Stalín að gera nokkurt hlé á þess-
um ofsóknum, en eftir stríð byrj-
uðu þær á nýjan leik og náðu til
allra „alþýðulýðveldanna", sem |
Rauði herinn hafði komið á fót í
Austur-Evrópu. Þá hófust einnig
fjöldamorð og stórfelldir nauð-
ungarflutningar á þjóðum og
þjóðabrotum, sem nýlega höfðu
verið innlimaðar í sovéska heims-
veldið eða voru talin hafa brugðið
trúnaði við Stalín í styrjöldinni.
Enn deila fræðimenn um það,
hvaða tilgangi „hreinsanirnar"
hafi átt að þjóna. Nikíta Krúsjefl,
eftirmaður einvaldsins, færði
fram þá skýringu á glæpaverkun-
um, að Stalín hafi verið haldinn
brjálsemi, sem náði að lokum al-
gjörum tökum á sálarlífi hans.
Aðrir telja múgmorð og þrælahald
óaðskiljanlega þætti alræðissósí-
alismans. Benda þeir á, að allar
þjóðir, sem hafa lent undir oki
kommúnista, hafi orðið fyrir svip-
uðum hörmungum. Nýjustu dæm-
in eru helfarir þjóðanna í Afgan-
istan, Kampútseu, S-Víetnam og
Laos.
Samfara ógnaræðinu lét Stalín
hefja taumlausa dýrkun á sjálfum
sér, og var hún upp tekin af
kommúnistum um heim allan.
Kommúnistar á íslandi voru þar
engir eftirbátar annarra. Mál-
flutningur þeirra gekk einnig
mjög út á það, að lofa og prísa
ógnaræði einvaldsins í Sovétríkj-
unum og Austur-Evrópu. Engin
lygasök, hversu furðuleg sem hún
vur, fékk misboðið trúgirni ís-
lenskra kommúnistaleiðtoga.
Því verður ekki haldið fram, að
kommúnistar hafi enga aðstöðu
haft til að fylgjast með því, sem
raunverulega fór fram í Sovétríkj-
unum. Flestir viti bornir menn á
Vesturlöndum sáu í gegnum mála-
tilbúnaðinn í sýndarréttarhöldun-
um, og mörg vitni af helförinni
sovésku komust vestur yfir tjaldið
og sögðu þar sögu sína. Forystu-
menn kommúnista hér skelltu
skollaeyrum við öllum slíkum
frásögnum, svívirtu þá, sem
sannleikann sögðu um hryðju-
verkin og hertu dýrðaróð sinn um
goðið mikla í Kreml.
Ný fjöldamorð
í undirbúningi
Árið 1953 var einvaldurinn far-
inn að reskjast, en ekki varð það
til að milda skap hans. Sam-
starfsmenn hans segja, að
grimmdin og tortryggnin yxu eftir
því sem máttur hans þvarr. Gam-
almennið í Kremlarkastala þyrsti
í nýtt blóð og í janúar 1953 flutti
Þjóðviljinn þá frétt, að nokkrir
best metnu læknar Sovétríkjanna
hefðu verið handteknir og játað á
sig verstu glæpi. Þeir hefðu gert
samsæri um að ráða Stalín og
aðra leiðtoga sovétstjórnarinnar
af dögum að undirlagi bandarísku
leyniþjónustunnar. Eins og Krú-
sjeff skýrði síðar frá, hafði Stalín
sjálfur gefið rannsóknardómaran-
um fyrirmæli um, hvaða aðferðum
ætti að beita við læknana. Þær
voru einfaldar: „að berja, berja og
berja".
Nú er ljóst, að „læknasamsærið"
svokallaða átti að verða upphafið
að nýjum ofsóknum gegn gyðing-
um í Sovétríkjunum, enda voru
læknarnir ásakaðir um síonisma
(þjóðernisstefnu gyðinga). Einnig
er talið víst, að Stalín hafi verið að
undirbúa enn eina „hreinsunina"
meðal nánustu samverkamanna
sinna og hafi þeir Krúsjeff
flokksritari, Bería innanríkisráð-
herra (höfuðböðull Stalíns) og
Malénkoff varaforsætisráðherra
allir verið í hættu. Hafa ýmsir
fræðimenn haldið því fram, að
þessi hirð Stalíns hafi ákveðið að
verða nú fyrri til og ráða hinn
geðsjúka einvald af dögum, áður
en hann fengi færi á þeim.
Meðan sovésk dagblöð gáfu
merki um það, hverjir væru fallnir
í ónáð Stalíns meðal Kremlverja,
tóku íslenskir sósíalistar að undir-
búa sinn þátt í sorgarleiknum eft-
ir venju vestrænna kommúnista.
Jón Óskar skáld, sem var stuðn-
ingsmaður Sósíalistaflokksins
(arftaka Kommúnistaflokksins),
segir svo frá þessum undirbúningi
í endurminningum sínum, Týndir
snillingar:
Þetta (frétt Þjóðviljans um
„læknasamsærið“ innskot
Mbl.) kunni dómgreind mín
ekki að meta á nógu marxískan
hátt... Ég hafði orð á því við
Kristin E. Andrésson (for-
stjóra Máls og menningar og
Itn.j6m.tnl og ílnakMtjórn- i
Itmt til tryffjm fullt »»">■
Iwnft I .tjémmrmtftrfiun
I Vilt for»»ti«riíh»rrmrmb«U-
linu. trm Stmlin frfDdt ttl
IfcuAadmft. trkur Oorfi Mml-
Imkofr UUnrlWi.r*«hrrr» *rr«
I., Vjmtmfmlmv Molotoff a\
limdrri Vlmhin.lti vrr«ur fyrmti
ImbtoAmr uUnrlktmr**Orr« of
Ifimtur fulltrúl SoWtri.jmnnm
ls» Sf> fundvmm«r*»hrrr«
I -r«-ir NlWolmj Búlf.nin mmr I

MINN
Kvikmyndasýning
MIR
brrytt I mkurlönd. vmr frlld ni«-
ur I fmrkvold. »n myitdin v ■
ur mýnd *«ur mjOf Imnft li
IJÓSEF STAUN LATIWl
I Milljón manna helur streymt
fram hjá líkbörum hans
i Jó_f VUunonoviUj SUliit, for^túrMhrrrm :Sovitríkj™. ™ I
ríl.rí lcommúni»t»flokk.in.. ^.íut . Mo»kv. ■ fyrr.toMJ ktoklmn
d 21.50 eftú ,l.5.rtim.. Hno h.f»i )>i roe»v.Woú.rí.u. i f)o,.
, hmí» streymt frmm h)á llkböninum er morfnmOI
Helztu aeviatriöi
I vmrd vmrt m« hjmru« vmi
I .6 IIU mlf h»fur * dmftnn l»l«
■ hjmrualðfin hrm«mn Of
_ ...rí.n of mndmrdiátturtnn 6-
I rrflulrfrt unm yflr l«“W
vö böm Sullnm. L__
. VamiU of Svrtlmnm.
JWI VlMmil.n.rttm) SUllm
Otvmrptð I MomWv* tllWytmti
muraum Of HWvmflt flottl IIW
SUIlnm I opinhi WUtu yftr torf
18 til húu vrrW«lý«of*l.ff.nnm
KluWWutimm .i«.r vmr .úlnmaml-
tnn I húwnu opnmftur of f*IW
W .8 rtrvymm fr.m hj* llh-
IMalenkeff forsœtisró8herra Sovéfríkianna
|Mo/ofo(/ utonrikisróðh., Voroshiloff forseti
Jöavf Vtmmmrtotwvtt.j Djúf»-
«vtU fnddnt l OOrl I Gni.ni
21 drtrmhrr lSfff Fo«lr h«n»
rar f*t»Wur »Wómnt«ur Hmnn
vmr uttur tll n*m, I prvmta-
mWAl. I Tlflt. »n rvWinn |m8.n
«flir þrtff J« *r« n*m fyrtr »«
raSdluhrtnf i mmnt-
Sósíalistaflokkur-1
inn vottar samú6
sína
| Forsetinn sendir
samúðarkveðir
urmtMur þ»««r boremr umdii
m« rin. Of l«f .tmnda td
Grorft Mm»imUi«u»vrt«| Mmi-
Mi8»tJ«m 88mimil.unokW.ii
vottmSI I f»r rú««n«aWa »r<
hrrrmnum «amú« .Inm l tilífni I
«f frtf.lll Sulina fometlmr** |
. _ 88«l»llrt*noWWunnn '
rlnnif Mmú«mrWv»«)ur I
Móttaka í Sovét-
sendiráðinu í dag
og i morgun
8ov*Uendir*8i« h»
RryWjmvlW trkur I d.f of
morfun T of I mmrs. * "
þrlm »r votU vtljm amifl .lr* |
vpfna frifall* SUlin.. for»tl«
r*«h»rra SovétAkjmhnm V»r«ur
«»nd.r*«ifl opi« fr* hl. 10 f *■
b*fl» daf.na
Forsíöa Þjóðviljans er sagt var frá láti Stalíns. Neðst eru myndir af Malén-
koff, Voroshilov, Molotov og Bería.
forvígismann Menningar-
tengsla íslands og Ráðstjórn-
arríkjanna, MÍR, og íslensku
friðarnefndarinnar), að Stalín
mundi vera orðinn elliær eða
hefði bilast á geði.
Kristinn varð eitthvað hugs-
andi... en svaraði því til, að
ekki bentu síðustu dagskipanir
Stalíns til þess, þær væru svo
skýrar. Ég lét þá talið niður
falla, en fann að Kristinn var í
vandræðum að skýra þessa at-
burði...
Skömmu síðar birtist grein í
Þjóðviljanum sem hét „Hvað
er Zíonismi ?“ Hún var þýdd úr
breska kommúnistablaðinu
Daily Worker. Aldrei fyrr
höfðu þeir sem stjórnuðu Þjóð-
viljanum eða skrifuðu í það
blað látið sig þetta fyrirbæri
neinu skipta og fáir munu hafa
heyrt þess getið hérlendis.
Hversvegna datt mönnum nú
skyndilega í hug að upplýsa fs-
lendinga um það? Var það til-
viljun ?... Ónei. Svo undarlega
vildi til, að læknar þeir, sem
handteknir höfðu veríð í Ráð-
stjórnarríkjunum sakaðir um
skelfilega glæpi, voru flestir
gyðingar ... Þarna var grein
úr erlendu blaði sem lýsti fyrir
okkur hvílíkt voðafyrirbæri
samsæri gyðinga væri, Zíon-
isminn.
Það leyndi sér ekki, að þjóðvilj-
inn var tilbúinn að hefja sinn
venjulega fagnaðarsöng, jafn-
skjótt og læknarnir og önnur
væntanleg fórnarlömb Stalíns
fengu sína „verðskulduðu refs-
ingu“ eins og það var kallað á
þeim bæ.
Upphaf ógæfunnar
En þá dundi reiðarslagið yfir
sósíalista og málgagn þeirra:
„Stalín liggur þungt haldinn. Fékk
heilablóðfall, er meðvitundarlaus
og lömuð hægri hliðin. ‘Skarð
fyrir skildi ef hans nýtur ekki við’.
Svo hljóðuðu forsíðufyrirsagnir
Þjóðviljans 5. mars 1953. Undir
þeim birti blaðið þessa tilkynn-
ingu frá miðstjórn Kommúnista-
flokks og ríkisstjórn Sovét-
ríkjanna:
Flokkur okkar og öll sovét-
þjóðin hefur orðið fyrir þeirri
miklu ógæfu, að félagi Stalín
hefur tekið þungan sjúk-
dóm ... Færustu læknar Sovét-
ríkjanna stunda Stalín í veik-
indum hans... Heilbrigðis-
málaráðherra Sovétríkjanna,
Tretjakoff, og yfirmaður heil-
brigðismála í Kreml, Kúperin,
fylgjast með líðan hans, og
hann er undir eftirliti mið-
stjórnar Kommúnistaflokks
Sovétríkjanna og ríkisstjórn-
arínnar.
Miðstjórnin og ríkisstjórnin
hafa álitið það nauðsynlegt
vegna hins alvarlega sjúkdóms
félaga Stalíns að sendar verði
út skýrslur um líðan hans frá