Morgunblaðið - 31.07.1984, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. JÚLÍ 1984
15
Málefni aldraöra Þórir S. Guðbergsson
Að njóta lífsins
„Jafnframt yrði öllum gefinn kostur á að fá
starfshlé — eitt eða fleiri — fyrr á ævinni til
þess að njóta lífsins, fá tíma til þess að hugsa,
afla sér nýrrar þekkingar og þjálfunar — þar
með talið, ef hugurinn girnist, að búa sig undir
að geta notið ellinnar“
GAMLI söngurinn er nú sunginn
c oftar í fjölmiðla: „Þjóðin öll á í
erfiðleikum. Við verðum öll að
axla byrðarnar.“
Stundum missa orð slagkraft
þegar of oft er tönnlast á þeim
eða þegar þeim fylgir lítil sem
engin sannfæring. Hvað er að
gerast i velferðarrikinu íslandi?
Höfum við gengið til góðs —
Hvernig blasir nú vegurinn
framundan fyrir þeim sem hafa
lagt sig i líma við að leggja
brautina fram til þessa?
„Þjóðin öll á í erfiðleikum" —
aldraðir vita gjörla hvað erfið-
leikar eru og e.t.v. betur en flest
okkar sem yngri erum.
„Við verðum öll að axla byrð-
arnar" — aldraðir hafa gert það
um áratugi. Þeir sem eru fæddir
eru rétt um og eftir aldamótin
hafa „greitt keisaranum það sem
keisarans er,“ lengur en allir
aðrir íslendingar „og Guði það
sem Guðs er“.
Þeir sem eru aldraðir á okkar
dögum þekkja betur en flestir
aðrir íslendingar hvað það er að
vinna „hörðum höndum".
Orðin „sparsemi, nýtni og
ráðdeild" þekkir enginn betur en
þeir sem hafa lifað heimskrepp-
ur og tvær heimsstyrjaldir.
Þannig mætti lengi telja og
færa rök fyrir því að þeir sem
hafa lagt hornstein að lýðræðis-
þjóðfélaginu Íslandi eiga ekkert
fremur skilið af okkur en allt
gott.
Löngum hefur verið fjallað um
málefni þeirra af misjöfnum
skilningi. Lítum aðeins einn ára-
tug aftur í tímann og sjáum
hvað stóð í 2. hefti Samvinnunn-
ar, 1974, skrifað af Þóri Bergs-
syni:
„Þeir sem náð hafa aldursmark-
inu eiga rétt á og hafa unnið til
þess að njóta lífsins eftir langa og
stranga starfscvi.
Þetta eru sennilega þungvæg-
ustu rökin ... En er nokkur vissa
fyrir því að það sé vilji gamla
fólksins að hverfa úr starfi?
Hugsanlega starfi sem er orðinn
veigamikill hluti af tilveru þess,
jafnvel sjálft innihald lífsins?
Hefur þetta gamla fólk aðstöðu
og löngun til að hætta þátttöku i
lifandi starfi og setjast í helgan
stein og er það undir það búið?“
Þórir nefnir ennfremur að
honum finnist fólk hverfa alltof
fljótt úr samfélaginu um leið og
það hættir störfum og segir að
þjóðin hafi ekki efni á að missa
þetta fólk á þennan hátt. „Þjóðin
yrði fátækari eftir en áður," seg-
ir hann. „Og á ég þá ekki við
fátækt mælda í krónutölu.
í einni bók sá ég þá hugmynd
að hin rökrétta stefna væri að
setja ekki fastákveðin aldurs-
mörk heldur ætti að halda
opinni leið til tryggrar þátttöku
i atvinnulífinu og virku lífi sem
samfélagsþegn. Jafnframt yrði
öllum gefinn kostur á að fá
starfshlé — eitt eða fleiri — fyrr
á ævinni til þess að njóta lífsins,
fá tíma til þess að hugsa, afla sér
nýrrar þekkingar og þjálfunar
— þar með talið ef hugurinn
girnist að búa sig undir að geta
notið ellinnar ...
Slík stefna rækist ugglaust á
erfið fjármögnunarvandamál og
að likindum vandleystari en
fjármögnun ellilífeyris. Það
krefðist fjárhagslegs stuðnings
við fólk i fullu fjöri sambærilegs
við venjulega tekjuöflun þess. Eg
nefni þetta sem athyglisverða
hugmynd, en augljóslega er þá
þðrf á róttæku endurmati á þvi
hvernig við viljum verja ævi
okkar og hvaða leiðir geta leitt
til aukinnar hamingju og lifs-
gleði á öllum aldursskeiðum.“
Hér er einmitt komið inn á
hugmyndir sem oft eru nefndar
en alltof sjaldan ræddar að
gagni. Mörgum íslendingi er
vinnan kærari en flest annað i
lifinu — og þegar þeir missa
vinnuna deyja þeir þvi margir
andlegum dauða. Flestir íslend-
ingar þurfa einnig að vinna mik-
ið — svo mikið, að þeir hafa allt-
of sjaldan tima til þess að
staldra við, gefa sér tíma til þess
að meta og endurskoða líf sitt og
sinna — margir hverjir hafa á
engan hátt efni á því að gera
starfshlé nokkru sinni til þess að
njóta lífsins, gefa sér tíma til
þess að hugsa og afla sér nýrrar
þekkingar og þjálfunar.
Margt fer enn miður í þjóðfé-
lagi okkar. Þó að margt hafi ver-
ið gert vel er enn mikið eftir
óunnið. Ennþá eigum við eftir
áratugi þar til eftirlaun megi
njóta sín almennt jafnt meðal
allra landsmanna. Lögin eru enn
flókin og ekki i allra færi að
skilja rétt sinn til fulls til þess
að unnt sé að nýta hann.
Enn er því unnt að spyrja:
Geta aldraðir notið lífsins? Auð-
vitað verður hver og einn að
svara þeirri meginspurningu,
hvað er að njóta lífsins? Hafa
lífsviðhorfin breyst? Er gildis-
matið það sama og áður fyrr? Er
trúin á Guð okkur jafnmikils
virði og hún var fyrr á öldum?
Eða er gamalt fólk e.t.v. ekkert
trúhneigðara en ungt fólk?
Eða er þá e.t.v. réttast að
spyrja einfaldlega: Höfum við
aldrei gefið okkur tíma til þess
að íhuga þessa mikilvægu spurn-
ingu nánar?
Öllum er nauðsynlegt að staldra
við og meta stöðuna á ný. Það er
mjög svo athyglisverð hugmynd að
allir hafi möguleika á starfshléum
á vinnuferli sínum, stuttum og
löngum eftir aldri, reynslu og
kostnaði — til þess að „njóta lífs-
ins, fá tíma til þess að hugsa, afla
sér nýrrar þekkingar og þjálfunar
— þar með talið, ef hugurinn girn-
ist, að búa sig undir að geta notið
ollinnar."
Þrátt fyrir böl
og alheimsstríð
verður haldin
dagana 3., 4. og 5. ágúst
STÆRSTA ÚTIHÁTÍÐ LANDSINS UM
VERSLUNARMANNAHELGINA
60 DAGSKRÁRATRIÐI:
Herjólfsferð fram og til baka með
aðgangseyri á Þjóðhátíð aðeins kr. 1.569,-
H.L.H. — Hálft í hvoru — Bobby Harrison — Daríus
Stefán P. — Grettir Björnsson — Bjartmar Guðlaugsson
Bjargsig — Stærsta flugeldasýning landsins
Þjóöhátíö er meiriháttar!
DRÍFÐU ÞIG TIL EYJA
ÚTSÖLUSTABIR:
Reykjavík: Atlantik Hallveigarstíg 1
Ferðaskrifst. B.S.I. Umferöarmiðst.
Keflavík: Nesgarður v/Faxabraut
Þorlákshöfn: Messinn
Hveragerði: Vörumarkaður OLÍS
Selfoss: Suðurgarður
Hellu: Kaupfélagið Þór t
Hvolsvelli: Verslunin Björk
FERÐ&SKRIFSTOFA
VESTMANNAEYJA ?