Morgunblaðið - 03.04.1985, Page 20

20
MORGUNBLADID, MIDVIKUDAGUR 3. APRlL 1985
Sjávarafurðasýning ’85 í Boston:
Aukin fiskneysla fyrir-
sjáanleg í Bandaríkjunum
— eftir ívar
Guðmundsson
Á fjórða hundrað sjávarafurða-
fyrirtækja sýndu framleiðslu sína
á þriggja daga alþjóðasamkomu í
Boston á dögunum. Talið er, að á
fimmta þúsund lysthafendur hafi
sótt sýninguna. í sambandi við
sýninguna gekkst Framfarasjóður
sjávarútvegs Nýja Englands fyrir
námskeiðum og fyrirlestrum um
fiskiðnað í heild, markaðsmál,
meðferð fiskjar, nýjungar og
framtíðarhorfur. Námskeiðin voru
vel sótt og vöktu athygli.
Þátttakendur voru frá helstu
fiskveiðiþjóöum heims, sem leita
markaða í öðrum löndum. Það fór
ekki framhjá mönnum, að Suður-
Ameríkumenn leita nú í sífellt
stærri mæli til Bandaríkjanna í
markaðsleit fyrir framleiðslu
sína, enda er talið, að eftir því sem
gengur á fiskstofna margra þjóða
á norðurhveli jarðar, verði sótt til
suðurs til fanga í framtíðinni. Nú
þegar er farið að bera á rækju og
hörpudisk frá Perú á amerískum
fiskmörkuðum. Það er og heldur
ekki leyndarmál, að fiskiðnaðar-
fyrirtæki í Bandaríkjunum hafa
um hríð sótt hráefni til fram-
leiðslu sinnar til Suður-Ameríku.
Fyrirtæki frá Argentínu, Brazilíu,
Chile og Perú höfðu myndarlegar
sýningar á fiski og fiskafurðum í
Boston.
Erlend fyrirtæki vinna
úr hráefni sínu í USA
Rúmlega 200 fyrirtæki voru
skráð í sýningarskránni sem
bandarisk fyrirtæki. Það er að
nokkru leyti villandi, þar sem
mörg þessara fyrirtækja eru eign
útlendinga, sem hafa komið sér
upp verksmiðjum til að vinna úr
hráefni, sem framleitt er í heima-
landi þeirra. T.d. voru þrjú fyrir-
tæki í eigu íslendinga skráð sem
bandarísk: Coldwater, Iceland
Seafood (Sambandið) og Ocean
Harvest. Nokkur íslensk fyrirtæki
tóku óbeinan þátt i sýningunni,
þar sem minnst var á þau í sýn-
ingarbásum amerískra fyrirtækja,
sem hafa umboð fyrir islenska
fiskútflytjendur, eða versla við ís-
land.
Nokkrum islenskum útgerðar-
mönnum og starfsmönnum ís-
lenskra útgerðarfyrirtækja sást
bregða fyrir á sýningarsvæðinu.
Vafalaust munu íslenskir út-
vegsmenn sem hafa áhuga fyrir
viðskiptum við Bandarikin gefa
sýningum sem þessari meiri gaum
í framtíðinni en gert hefir verið
hingað til. Meðal fyrirtækja, sem
skráð voru heimilisföst í Banda-
ríkjunum, mátti greina dönsk,
hollensk og fleiri þjóða.
Eins og vænta mátti voru Kan-
adamenn fjölmennastir á sýning-
unni, alls rúmlega 50 fyrirtæki.
Boston er miðdepill fiskiðnaðar og
fiskveiða á norðausturströnd
Bandaríkjanna og eðlileg miðstöð
fyrir fiskútflutning Kanada-
manna.
Frá Noregi voru skráð 10 fyrir-
tæki, auk nokkurra með amerísku
heimilisfangi. Frá Frakklandi 9, 2
frá Belgíu og 1 frá hverju landi,
írlandi, Brasilíu og Shetlandseyj-
um. Sýningarbás Shetlandseyja-
skeggja vakti athygli íslendinga,
bæði fyrir smekklega sýningu og
auglýsingaefni og ekki síst fyrir
nafn eins af fyrirtækjunum, sem
nefnist „Althing", sem minnti á
Alþingi. Við þann sýningarbás
mátti mæla á íslensku þar sem
einn starfsmanna var íslendingur-
inn Ágúst Aifreðsson, forstjóri.
Dried Salted
Codfish'Fibred
5 o/ 142
KftPRf IKK.IRATII)
PROIHJC I Ol ( ANADA
Ein hlið umbúða um saltfisks-mél.
Norskur bú-lax
í miðdepH
f heildarsvip sýningarinnar bar
hvað mest á Norðmönnum.
Norsku fyrirtækin höfðu hópað
sig saman í hnapp eða eyju í miðj-
um sýningarsalnum. Skreytt með
norsku fánalitunum og smekklega
fyrirkomnum sýningarborðum og
hillum. Norski bú-laxinn hvar-
vetna í fremstu röð svo að segja í
hverjum bás. Sýningargestir fjöl-
menntu hjá þeim norsku og þáðu
góðgerðir, bragð af reyktum laxi
og silungi, rækjum og öðru góð-
meti.
íslensku sýningarnar þrjár voru
og smekklega úr garði gerðar og
minntu á land og þjóð. Þær virtust
vekja verðskuldaða athygli.
„Hrað-tros“ í
kvöldmatinn
Þegar frá eru skildir surimi-
réttirnir í öllum regnbogans litum
og formi í næstum því öðrum
hverjum bás, sem gengið var
framhjá, framborið í stórum sem
litlum skömmtum, er ekki hægt að
segja að mikið hafi borið á nýj-
ungum eða óvanalegum fiskrétt-
um á sýningunni. Menn eru löngu
hættir að furða sig á hraðgerðum
mat og drykk. Samstundis-kaffi
og undireins-súpur, svo ekki sé nú
minnst á „sjónvarpsréttina"
svonefndu, þar sem dýrindis steik-
ur, gómsætt fiðurfé og aðrir góm-
sætir réttir skreppa út úr ör-
bylgjuofninum áður en maður get-
ur snúið sér við.
En skyldi það ekki koma
mönnum á óvart, að nú er ekki
lengur þörf að afvatna saltfiskinn.
Engin suða né afbeinun. Það eina
sem þarf að sjóða eru kartöflurn-
ar.
Fyrirtæki frá Nova Scotia býður
nú upp á og sýndi í Boston „hrað-
tros“-rétt. Hann kemur í 142
gramma plastpoka, í fallegri öskju
með prentuðum uppskriftum á
ensku og frönsku eins og vera ber
á kanadískri framleiðslu.
Kostirnir eru: Kvöldverður í
hvelli eða fisk-klattar af pönnu.
Uppskriftin fyrir kvöldverðinn:
„Sjóðið tíu meðalstórar kartöflur.
Meðan kartöflurnar eru heitar
blandið þeim við 142 grömmin (5
únsur) af þurrkuðum og möluðum
saltfiski („hrað-trosið“). Hrærið í
graut. Hellið bræddu smjöri á
grautinn og lauk, eða reykt og rif-
ið svínaflesk. Pipar eftir smekk.
Nægir svona um það bil sex
manns.“
Það virðist nokkurn veginn jafn
auðvelt að matreiða hrað-salt-
fisk-klattana, hvort sem farið er
eftir ensku eða frönsku uppskrift-
inni. Þó þarf að smella þeim á
pönnu hvoru tungumálinu sem
farið er eftir þar til þeir eru „á
litinn eins og gull“. Þess er ekki
getið hve marga má metta með
klattauppskriftinni.
Hefði nú ekki verið fróðlegt til
samanburðar að hafa íslensku
fiskstautana og skreiðarmélið,
sem kirkjan gefur fátækum, til
samanburðar við kanadíska hrað-
trosið? En því láni var ekki að
fagna á Boston-sýningunni í þetta
sinn.
Fyrirlestrar
og námskeið
Fyrirlestramir og námskeiðin,
sem Framfarasjóður Nýja Eng-
lands gekkst fyrir í sambandi við
sýninguna fjölluðu um margvísleg
efni og vandamál sjávarútvegsins.
Fyrirlesarar voru allir kunnir og
reyndir menn í fiskveiðum, iðnaði
og viðskiptum. Þeir höfðu frá
mörgu að segja og gáfu góð ráð til
eftirbreytni.
Kanadiskur forstjóri fyrir einu
af stærri útgerðarfélögunum á
austurströndinni, Don Short að
nafni, ræddi um þörfina á að upp-
lýsa almenning um hollustu fisk-
metis og næringargildi. Sannleik-
urinn væri sá, að þrátt fyrir allt
tal um neyslu fiskmetis sem vörn
gegn æðafitu og hjartasjúkdóm-
um, hefði fiskneysla í heild lítið
sem ekkert aukist í Bandaríkjun-
um. Byrjað var að skrá í hag-
skýrslur höfðatöluneyslu Banda-
ríkjamanna af fiskmeti árið 1909,
sem þá reyndist vera 11 ensk pund
á mann, komst hæst upp í 13 pund
á mann árið 1977, en minnkaði svo
næstu ár á eftir og var t.d. 12,9
pund árið 1983, en féll svo niður í
12, 8 pund á mann á sl. ári.
Bandaríkjamenn neyta fimm
sinnum meira af nautaketi en
fiskmeti og sex sinnum meira af
hænsnakjöti en fiski.
Þrátt fyrir þetta taldi Don
Short, að fiskiðnaöurinn ætti
bjarta framtíð fyrir höndum, ef
rétt væri á haldið, t.d. með jafn
áhrifaríkri eða betri auglýsinga-
starfsemi en kjötframleiðendur.
„Létt og hollt“ í tísku
Fyrirlesarinn benti á, að fisk-
framleiðendur ættu að notfæra
sér tiskufyrirbærið sem nú fer
sem eldur í sinu um Bandaríkin,
en það er „létt og hollt“ í mat og
drykk: Nú eiga allir að drekka
„létt öl“, „létt vín“ og létt þetta og
létt hitt í mataræði.
Hér fellur fiskmetið vel inn í
myndina, en það þarf upplýs-
ingastarfsemi til að koma því inn
hjá almenningi, að fiskmeti er létt
fæða og holl, léttari og hollari en
flest annað matarkyns ...
Minnkandi fiskstofnar
— aukin ásókn
Fyrirlesari, sem spáði í fisk-
gengd og aflahorfur við norðaust-
urströnd Bandaríkjanna á næst-
unni dró upp dapurlega mynd af
græðgi, sem eyddi helstu fisk-
stofnum ört. T.d. gat hann þess, að
á síðustu þremur mánuðum hefðu
þorskstofnar á Georges-banka
minnkað um 29—39%. Hann líkti
rányrkjunni á miðunum við að
menn tækju stofnfé út úr banka
og ætlaðist ti! að fá sömu vexti af
höfuðstólnum og áður.
Það væri sömu sögu að segja um
svo til alla helstu góðfiskstofna
við norðausturströndina. Það er
að segja þorsk, ýsu, kola og karfa.
Menn hefðu áhyggjur af minnk-
andi stofnum allra þessara teg-
unda. Búist hafði verið við, að
stofnarnir myndu fljótt ná sér,
eftir að 200 milna lögsagan gekk í
gildi, en því miður hefði sú von
ekki ræst. Veiðiskipin hefðu
stækkað jafnt og þétt og mokuðu
upp afla, en afli minni skipa hefði
minnkað að sama skapi. Ástandið
væri þannig nú, að meira væri tek-
ið af öllum tegundum fisks á mið-
unum en á meðan erlend veiðiskip
höfðu aðgang að þeim.
Einasta ráðið gegn ofveiði væri
strangar reglur um veiðar, sem
væri fylgt eftir. Útvegsmenn yrðu
að byggja á sérfræðingum í þessu
efni og fara eftir ráðum þeirra, í
stað þess að eyða fiskstofnunum
hugsunarlaust. Væri núverandi
stefnu haldið áfram yrði þess ekki
langt að bíða, að voði væri vís
fyrir sjávarútveginn á norðaust-
urströndinni, sem hefði verið svo
gjöful gegnum árin.
Góðar horfur í Alaska
Menn virðast bjartsýnni á afla
og markaðshorfur við norðvest-
urströnd Bandaríkjanna. Fisk-
stofnar virðast ekki hafa minnkað
þar eða jafnvel aukist eins og
kónga-krabbinn, sem virtist nærri
útdauður fyrir nokkrum árum. I
fyrra veiddust um 7 milljón pund
af kónga-krabba og horfur eru
góðar í ár. Þorskstofninn virðist
sterkur eins og er, einkum 3—5
ára stofninn. Togurum sem flaka
og frysta aflann um borð hefir
fjölgað í tíu á þessu ári og auk
þess eru tvö móðurskip á miðun-
um.
Surimi-iðnaðurinn gengur vel
og er búist við að hann aukist á
næstu fimm árum. Verð á ufsa til
surimi-vinnslu er nú 50 til 60 cent
pundið komið til Japans og er það
talið viðunanlegt verð til að hægt
ívar Guðmundsson
sé að reka surimi-framleiðslu með
hagnaði fyrir japanska markað-
inn.
Lúðuveiðar ganga og vel. Mest
af aflanum við Alaska fer til Jap-
ans, Kóreu og Rússlands og sumt
kemur aftur fullunnið til Banda-
ríkjanna.
Til hvers ætlast kaup-
andinn af fiskalanum?
Þrír forstjórar innkaupadeilda
stórfyrirtækja ræddu um efnið:
„Til hvers ætlumst við af þeim er
selja okkur fisk?“ Ræðumenn voru
frá Howard Johnson-gisti- og veit-
ingahúsahringnum, Marriot-
matvælafyrirtækinu og kjörbúða-
hringnum Grand Union.
Þeim bar öllum saman um eftir-
farandi höfuðatriði: 1) Að varan
væri fersk og óskemmd, 2) að stað-
ið væri við það sem samið hefði
verið um í upphafi, 3) að hægt
væri að reiða sig á afgreiðslu-
loforð, 4) heiðarleiki í öllum við-
skiptum, þar á meðal að rétt og
skýrt væri sagt frá ástandi vör-
unnar og ekki lofað upp í ermina.
Einn ræðumanna taldi mikils-
vert að rétt væri sagt frá fiskteg-
und, því hann hefði rekið sig á, að
ekki væri alltaf rétt sagt frá í
þeim efnum. Hins vegar væri oft
erfitt að segja til um rétta fiskteg-
und þegar búið væri að flaka og
roðfletta fiskinn. Heiðarleiki í
fiskkaupum væri þýðingarmikill
sökum þess hve varan er viðkvæm
fyrir skemmdum. Aðalatriðið væ-
ri, að það sem samið hefði verið
um stæði heima refjalaust.
Surimi — stærsti við-
burður síðan fiskstautar
komu til sögunnar
Fjórir sérfræðingar í fiskiðnað-
armálum tóku þátt í samræðum
um surimi, sem er að nokkru getið
í sambandi við þessa grein hér f
blaðinu f dag. Aðalræðumaöur var
frú Sharon Gwynn frá Þróunar-
sjóði Alaska-sjávarútvegsins. Inn-
kaupastjóri Kroger-kjörbúða-
hringsins, sem rekur 1100 verslan-
ir f Suðurrfkjunum.
Frúin fór fögrum orðum um og
var bjartsýn á framtíð surimi
fyrir sjávarútveg Alaska. Russ
Byerily frá Kroger tók í sama
streng og taldi að surimi ætti
glæsilega framtíð fyrir sér og
Woodman Harris var á sama máli.
En þar með lauk samstöðunni um
surimi því dr. Joe Regenstein frá
Cornell-háskóla taldi, að surimi
væri tfskufyrirbæri, sem hefði lít-
ið til síns ágætis. Það myndi fara
fyrir þessari matvöru eins og fór
fyrir soyabauninni, að menn hafa
séð að þetta er ekki heppileg nær-
ing fyrir mannveruna. Surimi
væri verra en hraðafgreiðslumat-
ur eins og hamborgarar og þess
háttar.
Þrátt fyrir misklíð, sem raunar
fór fram í mestu vinsemd, er því
spáð að um aldamótin verði fram-
leiðsla og neysla surimi-matvæla
komin í 1000 milljón pund að verð-
mæti 3 milljarðar dollara.
Árið sem leið voru framleidd 75
milljón pund af surimi-matvælum
í Bandaríkjunum og voru 90 pró-
sent þeirra með krabbabragði.
Hráefnið til surimi-framleiðslu
Hvað eru surimi og kamaboko?
SURIMI og Kamaboko eru aldagamlar japanskar aðferðir til að
matbúa gómsæta og holla rétti úr ódýrum fiski, sem ekki er eftirsóttur
til átu í sinni upprunalegu mynd.
Hriefnið í surimi er venjulega ufsi, en geti verið hvaða botnfiskteg-
und af þorskættinni. Fiskurinn er flakaður, þveginn og pressaður í
blokk. Kældur, eða frystur til geymslu og flutnings. Úr þessu hráefni
gera Japanir margskonar rétti, sem að bragði og útliti líkjast t.d.
sveppum, reyktu svínakjöti, pylsum, rækjum, humar, krabba, eða
horpudisk, o„s.frv.
Við Alaskastrendur eru víðáttumikil og gjöful ufsamið. Verð á ufsa
þar er 5—7 sent enskt pund (eða kr. 4,30—3,00 kflóið). Bæta má við 2
dollurum á kfló fyrir mjöl, sykur og önnur bætiefni, framleiðslu og
flutningskostnað. Markaðsverð innan Bandaríkjanna er nú
$2,00—2,50. Surimi-krabba-leggjalfki kostar í kjörbúð $2,90. En pundið
af krabbaleggjum, sem gerðir eru af náttúrunnar hendi, kosta $12,90
pundið. Ef bragðið er það sama af surimi-krabbalegg og frá krabbanum
sjálfum borgar sig að láta sig dreyma með lokuð augu!
Þótt talsvert tapist af hitaeiningum og vítamínum við þvott og aðra
meðferð á surimi er það samt talinn hollur matur og framleiðendur gera
sér vonir um að almenningur taki eftir ummælum lækna og heilsurita,
að surimi-neysla, líkt og með annað fiskmeti, geti dregið úr hættunni á
hjartasjúkdómum.