Morgunblaðið - 12.12.1985, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR12. DESEMBER1985
Albert Guðmundsson, iðnaðarráðherra:
„I>að brýtur mig enginn“
Ríkiö og atvinnulífið
Það var að mörgu leyti gaman
að hlusta á nýkjörinn formann
Bandalags jafnaðarmanna gefa
mönnum góð ráð um það, hvernig
á að reka fyrirtæki og hvernig á
ekki að reka fyrirtæki og enda sína
ræðu með því að tala með lítils-
virðingu um fyrirgreiðslureddara.
Ég er einn af þessum fyrirgreiðslu-
reddurum, hef alltaf verið það og
verð það. Gaf kost á mér í stjórn-
mál, fyrst í sveitarstjórnarmál, til
þess að geta orðið þessu fólki, sem
ég hefi búið með og lifað með, fá-
tæka fólkinu í Reykjavík og annars
staðar, eins mikla hjálp og aðstoð
eins og ég mögulega gat í gegnum
það opinbera. En hann endaði
ræðu sína með því að segja: Verið
allir eins og ég, ekki eins og allir
hinir og alls ekki eins og þessi
kjáni, sem hjálpaði fátæku kon-
unni í kaffivagni. En verið eins og
ég, takið ekki á ykkur neina
ábyrgð, í guðanna bænum vinnið
ekkert sjálfstætt, það getur verið
stórhættulegt. Komið heldur og
vinnið hjá því opinbera, t.d. hjá
Háskóla íslands, eins og ég, þar
sem við getum farið fram úr áætl-
unum í peningamálum, ríkið borg-
ar. Það verður að koma aukafjár-
veiting hvernig sem við högum
okkur, við þurfum ekkert að vera
ábyrgir fyrir neinu.
Guðmundur Einarsson segir að
stjórnmálamönnum sé ekki treyst-
andi, til að reka banka. Það geti
ekki farið saman að alþingismað-
ur, formaður Hafskips og formað-
ur bankaráðs séu einn og sami
maðurinn. Ég þurfti að svara
spurningum hans í sjónvarpinu
nýlega. Þar sagði hann: Menn
mega ekki hafa neinna hagsmuna
að gæta, ef þeir eiga að vera í
bönkum. Ég get rakið í dag og aftur
í tímann athafnamenn sem ein-
mitt hafa verið beðnir um að reka
ríkisfyrirtæki og þá sérstaklega
peningastofnanir. Það er engum
betur treystandi til þess að gera
það en mönnum, sem hafa þá
reynslu sem til þarf úr viðskipta-
lífinu. Énda kæmi það mér ekki á
óvart þó að þessir ágætu menn,
sem hér hafa talað, og aldrei viljað
taka neina áhættu sjálfir í rekstri,
þrátt fyrir allan þann mikla tíma
sem þeir hafa lagt í að læra að
bjarga sér sjálfir; þá gera þeir það
nú ekki. Ég held þeir gætu það
ekki. Ég held þeir kæmust ekkert
áfram á hinum almenna vinnu-
markaði. Ég held að það sé alveg
augljóst, og rétt, sem hefur komið
fram, að þegar menn eru komnir
í þetta langa háskólanám, þá yfir-
leitt búa þeir sig undir opinber
störf. En er það virkilega sann-
færing hans, að athafnamönnum
sé ekki treystandi til þess að koma
nálægt peningastofnunum eða
fyrirtækjum eða opinberum stofn-
unum almennt.
Við tökum við þessu hérna
nokkrir sem eru hérna inni og
ekki eldri en við erum. Við tökum
þátt i að stofna fyrstu einkabank-
ana hérna. Að vísu var íslands-
banki einkabanki á sínum tíma.
Það er nú ekki lengra síðan. Ég
held að Hafskip sé eldra heldur
en elsti einkabanki, sem nú er
starfandi. Það munar ekki miklu
á aldri. Hvert eiga menn að fara?
Það er ekkert annað en ríkisforsjá,
það er ekki hægt að hafa reikning
annars staðar.
Hafskipsmál aldrei
fyrir bankaráÖ
Það er eitt sem ég vil að menn
skilji. Það er rangt hjá Guðmundi
Einarssyni að ekki séu lög sem
banni bankaráðsmönnum að taka
ákvörðun um útlán í peningamál-
um stofnananna. Því er öfugt farið.
Það eru mikil og skýr skil með
lögum um bankana, hvert hlutverk
bankaráðsmanna er og hvert hlut-
verk bankastjóranna er. Bandalag-
ið er ekki að finna upp hjólið í
dag, ekki heldur eldinn. Þetta er
búið að vera í lögum um banka svo
lengi sem þeir hafa verið reknir.
Það er ekki hægt fyrir bankaráð
að taka ákvörðun um útlán. Það
er ekki hægt. Það er ekki hægt
fyrir bankaráð að taka neinar
ákvarðanir um rekstur bankans i
peningamálum nema bankastjórn-
in sjálf leggi málin fyrir bankaráð-
ið. Oðru vísi er það ekki hægt. En
bankastjórarnir geta lagt mál
fyrir bankastjórnina. Það var ekki
gert í eitt einasta skipti, eins og
kom fram hjá forsætisráðherra í
dag, þann tíma sem ég var banka-
ráðsformaður í Útvegsbankanum
hvað varðar Hafskip.
Ég vissi það ekki fyrr en seinni
partinn í dag, þegar ég kom hing-
að, að um það er getið í Morgun-
blaðinu í morgun, að hann (forsæt-
isráðherra) hafi talað við þá
bankastjóra sem voru í Útvegs-
bankanum þann tíma sem ég var
bankaráðsformaður. Þeir hafi allir
staðfest það við hann, að ég hafi
aldrei nálægt útlánum komið né
reynt að hafa áhrif á þá um útlán.
Þannig að menn verða að vita,
hvað þeir eru að tala um. Það er
ekki hægt að segja: Bandalag jafn-
aðarmanna er svo ungur flokkur
að það er eðlilegt að þeir séu ekki
komnir upp úr barnsskónum enn
þá, því að mennirnir sem í honum
eru, eru nógu gamlir og eiga að
vita meira og betur, þegar þeir
koma út úr háskóla. Ég tala nú
ekki um þegar þeir eru farnir að
kenna i háskóla.
Bankinn á réttan kjöl
Það getur vel verið, eins og kom
fram hjá ólafi Ragnari Grímssyni,
að Útvegsbanki íslands skuldi
orðið um 1000 millj. Ég bara veit
það ekki. En eitt veit ég. Áður en
ég kom í Útvegsbankann þá voru
þar mjög mikil vandamál á ferð-
inni. Það veit fyrrverandi formað-
ur þingflokks Alþýðubandalagsins
og þáverandi stjórnarliði, svo ég
tali nú ekki um fyrrverandi fjár-
málaráðherra Alþýðubandalags-
ins. Ekki gekk svo lítið á, þegar ég
var að sækja á hann með öðrum
hans flokksmönnum, sem reyndust
mér hvað bestir félagar í því máli
sem þá var efst á döfinni, að
styrkja bankann til þess að hægt
væri að koma honum aftur á réttan
kjöl, eins og það var þá orðað. Og
eftir að bæði alþýðubandalags-
menn og þáverandi forsætisráð-
herra höfðu beðið mig nokkrum
sinnum um að taka að mér að stýra
bankaráði Útvegsbankans, þá
gerði ég það að fengnu samþykki
þingflokks Sjálfstæðisflokksins.
Þegar ég fór frá bankanum þá
var bankinn sterkari að því leytinu
til, að hann hafði færri stöðum að
þjóna, þar sem hann hafði ekki
möguleika á því að fá sparifé fólks-
ins í veltu, því að eitt af því sem
hvíldi á Útvegsbankanum var að
hann fjármagnaði ýmsa atvinnu-
starfsemi og þá aðallega sjávarút-
veg, hingað og þangað um landið,
þar sem hann hafði ekki útibú, en
aðrir bankar höfðu útibú. Á þeim
tíma voru, ég man ekki hvort það
voru 53% eða 56%, af ráðstöfun-
arfé bankans í sjávarútvegi. Úr
þessu var mjög mikið dregið. Það
voru a.m.k. 7 eða 8 staðir á landinu
sem voru færðir yfir í aðra banka.
Það var létt á Útvegsbankanum.
Mér til mikillar ánægju þá kom
það fram hjá viðskiptaráðherra í
dag, að i dag eru um 43%, ef ég
man rétt, af innlánsfé bankans í
sjávarútvegi. Munurinn sem skap-
aðist þegar bankinn festi pening-
ana á þeim stöðum þar sem hann
hafði ekki tækifæri til innlána, og
það sem hann gerði meðan ég var
þar, og hann virðist gera enn þann
dag í dag, hann fer til þess að veita
litla manninum, eins og ég kallaði
Hér fer á eftir þingræöa
Alberts Guömundsson-
ar, iönaöarráöherra, í
umræðu um samskipti
Hafskips hf. og Útvegs-
banka Islands, í samein-
uöu þingi sl. þriðjudags-
kvöld. Millifyrirsagnir
eru Morgunblaösins.
þá, manninum á götunni og þeim
sem voru að koma af sjúkrahúsum
og þurftu aðstoðar við. Þeir gátu
leitað til Útvegsbankans þá og
fengið hjálp til bráðabirgða. Við
þetta jukust afgreiðslur bankans
um mörg hundruð, ef ekki þúsund.
Það kom mér ekkert á óvart þegar
viðskiptaráðherra upplýsti það í
dag, að bankinn hafi verið með
58% innlánsaukningu þegar aðrir
voru með þó nokkuð minna, — áður
en hann var auglýstur sem vand-
ræðafyrirtæki nú fyrir nokkrum
dögum.
Eg held að menn verði að gera
sér grein fyrir því, að bankaráðs-
mönnum og bankaráðsformönnum
eru mjög mikil takmörk sett í
áhrifum á hina daglegu starfsemi
bankans. Því þau eru engin. Hitt
er annað mál að lögum samkvæmt
hvílir eftirlitsskylda á bankaráðs-
formönnum og bankaráðum með
eignum og ráðstöfun á eignum
bankans. Og ég vil undirstrika
það, að bankastjórar Útvegsbank-
ans hafa staðfest það — og ég
held að engir aðrir séu færari um
það — að ég hef ekki komið nálægt
útlánum bankans.
Tilmæl: til saksóknara
Það gekk svo langt í umræðunni
í dag hjá Ólafi Ragnari Grímssyni
að jafnvel Byggung, sem ég veit
ekki annað en að sé nokkuð gott
fyrirtæki, var dregið inn í myndina
til að gera hana, að mér skildist,
enn þá tortryggilegri. En hvað
kemur Byggung þessu máli við?
Af hverju skyldi Byggung hafa
verið dregið þarna inn í? Og það
að Byggung flutti úr einum banka
í annan, og það i Útvegsbankann.
Getur það verið — nei, það getur
ekki verið, og þó — getur það verið
vegna þess að tengdasonur minn
rak Byggung? Það skyldi þó aldrei
vera? En það hvarflar ekki að mér,
að menn leggist það lágt, þó þeir
séu komnir ansi lágt.
Ýmislegt hefur verið skrifað um
þetta mál og þau skrif hafa ekki
öll verið skemmtileg. Það hafa
verið fullyrðingar, sem ólafur
Ragnar Grímsson hefur tekið
undir. Ég hef skrifað þau ummæli
hans í bréfi til saksóknara ríkisins,
sem mun láta kanna réttmæti
þeirra. Og ég vona að þingmaður-
inn verði þá maður til þess að
afsala sér þinghelgi, eins og.ég er
reiðubúinn til að gera, til að láta
þá dómstóla dæma um réttmæti
orða okkar og athafna. Því að ég
ætla mér ekki að liggja undir því
að hafa komið til baka til landsins
sem þekktur íþróttamaður, virtur,
og einn fyrsti íþróttamaður sem
fær „dekorasjón" frá þeim löndum
sem hann kveður, og koma hingað
í pólitík til þess að láta ómerka
blaðamenn og þingmenn eyði-
leggja gott mannorð, nú þegar ég
er kominn á sjötugsaldur. Það
verður ekki. En mér er sagt að enn
séu í blöðum á Norðurlöndum
greinar, sem eru mannorðsskemm-
andi, enda mannorðsmorðingjar
að verki.
Hér segir í grein með leyfi for-
seta; ég gríp niður í þessa grein,
því að hún er slúður um margt
annað, en það segir hér, ákveðinn
maður sem hér er nefndur og átti
að vera flaggskip frjálshyggjunnar
í Sjálfstæðisflokknum.
„Albert Guðmundsson frjáls-
hyggjuráðherra dældi peningum í
óskadrengina, einkum gegnum
rikisbankann Útvegsbankann,
enda sat hann sjálfur bæði sem
stjórnarformaður í Hafskip og
formaður bankaráðs Útvegsbank-
ans. Nú þegar strákarnir eru búnir
að kafsigla óskafyrirtæki frjáls-
hyggjunnar og Albert kominn á
fremsta hlunn með að velta Út-
vegsbankanum, kippa allir í Sjálf-
stæðisflokknum að sér höndum og
segja: ekki ég. Víst er að Hafskips-
málið mun fá miklar afleiðingar
innan flokksins. Málið mun senni-
lega verða pólitísk jarðarför Al-
berts Guðmundssonar, en um leið
banabiti frjálshyggjunnar sem
vaðið hefur uppi í flokknum." Ég
kæri mig ekki um að lesa frekar
og lýk hér þessum upplestri.
Síðan er ég hér með slúðurgrein
úr erlendu blaði með fréttum sem
þýða ekkert annað en málaferli.
Hvað á að ganga langt þegar búið
er að auglýsa í blöðum jarðarför
Alberts Guðmundssonar vegna
þess að hann hefur verið staðinn
að því að ausa fé frá þeim sjóðum,
sem honum var treyst til að gæta?
Hafskip
Staða Hafskips var slæm þegar
ég kom að fyrirtækinu. Hún var
búin að vera það í langan tima og
sá bankastjóri, sem ég hef komist
að, að fyrst átti við vandamál
Hafskips að glíma, er Finnbogi
Rútur, eftir því sem mér er sagt,
í Útvegsbankanum. Og það vanda-
mál er ekki leyst enn fyrr en nú
með uppgjöri á fyrirtækinu og allir
bankastjórar síðan hafa glímt við
þetta vandamál og það er löngu
áður en ég kem í bankann. En
staða fyrirtækisins var aldrei betri
heldur en það ár sem ég fór frá því.
En hvers vegna er ég þá dreginn
inn í þessa mynd nú þegar fyrir-
tæki, sem ég tek við, stendur betur
þegar ég fer frá því. Á sama tíma
er ég bankaráðsformaður banka,
sem stendur miklu betur þegar ég
fer frá honum heldur en hann stóð
þegar ég kom að honum. Og það
eru bráðum þrjú ár síðan ég fór
frá báðum þessum fyrirtækjum?
Hvers vegna er ég þá dreginn inn
í þessa mynd núna?
Það hefur komið hér fram, að
vandi og vandamál Hafskips stafa
fyrst og fremst af fyrirtækjum og
starfsemi, sem ekki var til í fyrir-
tækinu þegar ég var þar. Erlendar
skrifstofur á allt öðrum nöfnum
heldur en Hafskip voru ekki til,
þegar ég var þar. Siglingar á milli
heimsálfa, Ameríka-Evrópa, Evr-
ópa-Ameríka, voru ekki fyrir hendi
þegar ég var þar. Á ég að trúa því
að þeir starfsfélagar, sem ég horfi
hér á og ég hef borið virðingu
fyrir, ég hefi treyst og engum
ykkar hef ég brugðist, og flest
ykkar hafið leitað til mín, bæði
sem einstaklingar og sem ráð-
herrar. Á ég að trúa því að á meðal
ykkur leynist sá hugur til mín að
þið viljið pólitískt knésetja mig
vegna þess að þið haldið að þar
með getið þið náð bletti á Sjálf-
stæðisflokknum, sem gæti orðið
ykkur til framdráttar í næstu
kosningum? Á ég að trúa því?
Innra með mér segi ég já. Ykkur
er fjandans sama um einstakling,
sem hefur reynst ykkur vel, bara
ef það getur orðið ykkur tímabund-
ið til framdráttar. Þetta er ljótt.
Aö sanna sakleysi
Ég hef nú ákveðið eins og alþjóð
veit að biðja þann sem fer með
mestu glæpamál þjóðarinnar að
rannsaka feril minn og þá sérstak-
lega þann sem snertir Hafskips-
málið og mín afskipti af því. Von-
andi verðið þið ánægð með það. Ég
er ekkert ánægður með það að
þurfa á sjötugsaldri að standa
frammi fyrir þeirri staðreynd að
mér er gert á íslandi, af öllum
löndum að sanna sakleysi mitt.
En hver er svo ákæran? Ég veit
það ekki sjálfur. Ég veit bara að
ég hef ekki brugðist þeim skyldu-
störfum, sem mér var trúað fyrir
af ykkur félögum mínum á Al-
þingi.
Það er hart og það er ekki mín
vegna, það er langt frá því að það
sé mín vegna að það hryggir mig,
að þurfa að sanna sakleysi mitt.
Það er af allt öðrum ástæðum. Ef
mitt líf eða mitt lífshlaup, ef ég,
persónan Albert Guðmundsson,
ekki stend undir og stend af mér
allar árásir, þá á ég ekki annað
skilið. En það er landið og þjóðin.
Hvert stefnir hún, ef einstaklingur
kominn á sjötugsaldur, búinn að
koma víða við, þarf allt í einu af
ókunnum ástæðum að sanna sak-
leysi? Ef þetta ekki skilur eitthvað
eftir hjá þingmönnum, til að hugsa
um, þá veit ég ekki hvernig inn-
rætið er. Ef þetta er það sem koma
skal, ef þetta er nýi tíminn, þá
skulum við saman kvíða framtíð
þessarar þjóðar.
Ég ætla ekki að tína upp ástæður
fyrir vandamálum Hafskips. Þau
eru ljós, þau eru öllum ljós. Þegar
það tapar tekjum, gerir tilraun til
þess að fá þær á annan hátt og
hún mistekst, síðan koma atvik
fyrir, sem ég hefði ekki viljað
glima við vegna þess, að ég hefði
ekki ráðið við þau frekar heldur
en félagar mínir, sem urðu eftir í
fyrirtækinu, þegar ég fór þaðan.
Fyrri ummæli
Eitt vil ég segja og hér hefur
komið fram, að ég hafi sagt ósatt,
að lögfræðingur bankans færi
mjög reglulega í heimsóknir til
Hafskips á skrifstofuna. Það er
rétt, alltaf er hægt að snúa út úr.
Það er rétt, að lögfræðingur bank-
ans fór ekki reglulega á skrifstofu
Hafskips til þess að telja pening-
ana, sem þeir áttu, eða til þess að
segja þeim, hvernig þeir áttu að
stjórna. En hann fór reglulega til
þess að fylgjast með. Bankastjór-
inn svaraði spurningu sem var í
allt aðra átt. Það var um hlutverk
lögfræðingsins á staðnum. Og ég
get upplýst það vegna þess að ég
hringdi og talaði við lögfræðinginn
sjálfan í dag og hann viðurkenndi,
að hann hefði verið beðinn um að
fara þangað nokkuð reglulega,
eftir að ákveðinn bankastjóri lést,
en sá bankastjóri hafði haft mest
með Hafskip að gera. Og þessu
starfi gegndi hann frá því, að sá
bankastjóri lést og þangað til ég
fór úr bankanum. En hann var
ekki starfsmaður Hafskips, hann
gerði ekki áætlanir fyrir þá. En
hann fór til að fylgjast með.
Ég skrifaði orðrétt eftir honum
sjálfum og ég vil taka fram, að
mótmæli bankastjórans voru frek-
ar bundin við hlutverkið, sem hann
átti að hafa gegnt og komið hefur
fram hjá ólafi Ragnari Grímssyni.
Það er rétt, að hann tók að sér að
hafa reglulegt samband við Haf-
skip við andlát þess bankastjóra,
áður en ég kom til starfa og hélst
það eftir að ég fór frá bankanum.
Nú veit ég ekki hvað lengi, spurði
ekki um það.
aðrar fullyrðingar um Reyk-
víska endurtryggingu, skúffufyrir-