Morgunblaðið - 20.12.1985, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER1985
41
lækninga-
lannúðar-
allan heim til að miðla augnlækn-
um á viðkomandi stöðum af þekk-
ingu sinni svo hún megi koma að
notum þar sem þörfin er mest.
Dvalist er í þrjár vikur á hverjum
stað.
1 flugvélinni starfa u.þ.b. 20
manns; læknar, hjúkrunarfólk, 42 milljónir jarðarbúa þjást af blindu.
ORBIS
i teknar upp á myndband og seinna
Greinarhöfundur ásamt Þór, syni sínum, í stjórnklefa ORBISI f Shanghai í Kína.
augnlækninga. I þessu skyni ferð-
ast fulltrúar samtakanna út um
tæknimenn og starfsfólk auglýs-
ingadeildar samtakanna.
Aðalskrifstofa ORBIS-samtak-
anna er í New York og starfa þar
8 til 10 manns. ORBIS-samtökin
starfa í þágu mannúðar og starf-
semin er fjármögnuð með frjálsum
framlögum fyrirtækja og einstakl-
inga, sem vilja hjálpa meðbræðr-
um sinum. Allar augnaðgerðir eru
sjúklingunum að kostnaðarlausu.
Læknar frá Bandaríkjunum og
fleiri löndum framkvæma aðgerð-
irnar og kenna erlendum starfs-
bræðrum sínum.
Tæknin nýtt til fullnustu
í flugvélinni er kennslustofa og
þar geta nemendur fylgst með
aðgerðum á sjónvarpsskermi. Auk
þess eru allar aðgerðir teknar upp
á myndband og þær notaðar sem
kennsluefni. í kennslustofunni eru
sæti fyrir 18 manns og er hún
jafnan fullsetin. Nemendur og
kennarar ræðast við með aðstoð
hljóðnema og heyrnartóla. Vegna
þess hve kennslustofan er lítil er
brugðið á það ráð að fá herbergi
til afnota í nærliggjandi byggingu.
Þar geta allir þeir augnlæknar sem
vilja fylgst með aðgerðum á sjón-
varpsskermum. Þegar við vorum í
Peking komu tæplega 200 augn-
læknar til að afla sér nýrrar þekk-
ingar, sem þeir geta síðan miðlað
-til annarra.
1 flugvélinni er aðstaða til að
skoða sjúklinga og er hún búin
fullkomnum ómskoðunartækjum
og leysi. Þar er einnig sérstakt
hvíldarherbergi með sex til átta
rúmum. Sjúklingarnir geta því
jafnað sig eftir aðgerðir, áður en
þeir eru fluttir á sjúkrahús til
frekari meðferðar.
Talið er að u.þ.b. 42 milljónir
jarðarbúa séu blindar. Einnig er
álitið að 500 milljónir manna þjá-
ist af augnsjúkdómum, sem geta
valdið blindu. Því hefur einnig
verið haldið fram, að unnt væri
að koma í veg fyrir blindu eða
lækna hana í tveimur af hverjum
þremur tilfellum, ef unnt væri að
koma hinum sjúku undir læknis-
hendur. ORBIS-samtökin hafa
stigið mikilvægt skref f þá átt.
Miðlun þekkingar
Það var Dr. David Paton, sem
nú gegnir stöðu framkvæmda-
stjóra King Khaled Eye-sjúkra-
hússins í Saudi-Arabíu, sem átti
hugmyndina að því að starfrækja
fljúgandi augnskurðstofu. Af
ferðalögum sfnum um heims-
byggðinga vissi hann, að erlendir
sérfræðingar gátu lært ótrúlega
mikið hver af öðrum. „Ég var sí-
fellt að læra eitthvað nýtt í þessari
grein," segir David Paton. „Ég tók
að hugleiða hvað ég gæti gert til
að miðla augnlæknum um allan
heim af þessari þekkingu.“
Þessi spurning tók aftur að leita
á hann, þegar hann tók við stöðu
yfirlæknis augndeildar háskólans
í Babylon. Þar komst hann að raun
um mikilvægi smásjáraðgerða,
sem fjölmargir augnlæknar um
heim allan höfðu aldrei fram-
kvæmt. David Paton þótti sýnt að
besta leiðin til að kenna fram-
kvæmd smásjáraðgerða væri sú
að gefa augnlæknum kost á að
fylgjast með slíkum aðgerðum.
Honum var einnig ljóst, að ekki
væri hagkvæmt að efna til nám-
skeiða og ráðstefna í Bandaríkjun-
um, þar sem pólitískar ástæður
gætu hindrað þátttöku lækna frá
fjölmörgum löndum.
David Paton taldi, að hreyfanleg
augnskurðstofa gæti leyst þennan
vanda. í fyrstu hugleiddi hann að
taka í notkun skip, en féll frá
þeirri hugmynd, þar sem ljóst var,
að þar með yrðu fjölmörg land-
svæði útundan. Hann ákvað því
að nýta flugvél í þessu skyni og
reyndi að afla hugmyndinni fylgis.
Fjölmargir aðilar gengu til liðs við
David Paton. Honum tókst að fá
flugfélagið United Airlines til að
gefa flugvél af gerðinni DC-8, sem
tekin hafði verið úr notkun.
Gífurlegur
undirbúningur
En þótt tekist hefði að útvega
flugvél voru mörg vandamál enn
óleyst. Hvernig var unnt að breyta
flugvélinni í augnskurðstofu?
Hvernig átti að fjármagna starf-
semina? Hvernig myndu augn-
læknar bregðast við fljúgandi
skurðstofu?
Eftir mikla vinnu tókst sérfræð-
ingum að innrétta vélina án þess
að skerða flughæfni hennar.
Tveimur rafstöðum ’ var komið
fyrir í vélinni, þannig að hún getur
framleitt eigið rafmagn, knúið
lækningatæki og loftræstingu.
Sérfræðingur í hönnun uppskurð-
artækja, W.L. Mcintyre að nafni,
bjó til sérstakt jafnvægisborð,
þannig að unnt er að framkvæma
aðgerðir á meðan þotan er á flugi.
I marsmánuði árið 1982, þegar
undirbúningur hafði staðið í fjögur
ár, var flugvélin tilbúin til að halda
í sína fyrstu ferð. Fyrsta árið fór
flugvélin til eftirfarandi landa:
Panama, Ecuador, Perú, Kólomb-
íu, Jamaíka, Þýskalands, Eng-
lands, Tyrklands, Kína, Filipps-
eyja, Indónesiu, Malasíu, Thai-
lands, Pakistan, Sri Lanka, Sam-
einuðu arabísku furstadæmanna,
Jórdaníu, Túnis, og Marakkó. Á
þessu ári hafa ORBIS-samtökin
heimsótt öll þessi lönd á ný auk
þess sem fjölmörg lönd í Afríku
og Asiu hafa bæst við listann.
Sjálfboðaliðar sjá um að fljúga
flugvélinni á milli staða. Þetta eru
flugstjórar, sem starfað hafa hjá
bandarískum flugfélögum, en eru
nú komnir á eftirlaun. Framlag
þeirra er ómetanlegt. Þessir
„strákar" eru alveg einstakir.
Flestir eru þeir á milli sextugs og
sjötugs og ennþá í fullu fjöri.
Vinnudagurinn hjá starfsmönn-
um ORBIS hefst klukkan sjö að
morgni. Þá fer allur hópurinn út
í flugvélina. Flugvélstjórarnir
Patrick Healy og Ken La Pointe
setja rafstöðvarnar í gang og
hjúkrunarfólkið undirbýr aðgerð-
ir. Venjulega er unnið til klukkan
fimm, en þó kemur fyrir, að unnið
er langt fram eftir kvöldi.
Um helgar eiga menn frí og er
tíminn þá gjarnan nýttur til skoð-
unarferða. I Peking skoðuðum við
Kínamúrinn, Sumarhöllina, og
Borgina forboðnu. Það er sérstök
lífsreynsla að ganga eftir Kína-
múrnum, mér þótti sem ég væri
komin langt aftur í tímann. Kína-
múrinn er 6.000 kílómetra langur
og er mikið skemmdur, en Kín-
verjar hafa gert hluta af honum
upp og þar geta ferðamenn nú
spókað sig.
Þessi ótrúlegi mannfjöldi fékk
mikið á Þór litla. Fólkið vildi
strjúka honum um kollinn, allt í
mestu vinsemd að sjálfsögðu, en
honum þótti þessi athygli óþægi-
leg.
íslensk bók í Shanghai
Þegar við höfðum dvaldist í
þrjár vikur í Peking var haldið til
Shanghai. Þar varð á vegi okkar
sænsk kona, sem tók mig tali,
þegar hún sá, að ég var í bol með
mynd af íslandi. Hún sagði mér,
að hún hefði skoðað safn daginn
áður og rekist þar á bók á islensku!
Daginn eftir héldum við þangað í
grenjandi rigningu. Ég var ákveðin
að finna þessa bók. Safnið reyndist
vera Luxun-safnið í Hongkou-
garði. Patrick, Edei vinkona okkar,
Þór og ég grandskoðuðum safnið.
Ég hef aldrei nokkurn tíma verið
jafn lengi á einu safni. Þegar við
höfðum leitað drjúga stund var
samferðarfólk mitt tekið að hall-
ast að þvi, að þetta hefði verið
hugarburður hjá þeirri sænsku.
Loksins í siðasta herberginu,
sennilega i síðustu hillunni, fund-
um við bókina. „Sögur eftir Lu
Zun“ nefndist hún og mig minnir,
að hún hafi verið þýdd á Islensku
í kringum 1930. Þetta var mjög
áhrifamikil stund. Ég var mjög
hreykin og montaði mig óspart við
Bandaríkjamennina sem með mér
voru.
{ Shanghai hitti ég af tilviljun
vinkonu mína frá íslandi sem er
gift dönskum manni, sem var að
störfum í Shanghai. Sem nærri
má geta voru þetta miklir fagnað-
arfundir. Svo leyfa menn sér að
fullyrða að heimurinn sé stór ...
ORBIS-samtökin hafa marg-
sannað gildi sitt. Því til staðfest-
ingar vil ég leyfa mér að vitna í
grein, sem birtist í dagblaði einu
í Zimbabwe þegar ORBIS I kom
þangað í septembermánuði árið
1984: „Þegar fréttist að ORBIS I
sé væntanleg drífur fólk að úr
mörg hundruð kílómetra fjarlægð.
Ef til vill sér það ekki þegar flug-
vélin kemur inn til lendingar, en
ef heppnin er með því getur það séð
vélina hefja sig til flugs og hverfa."