Morgunblaðið - 20.03.1986, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MARZ1986

Virkjum fjármagn íslenskrar al-
þýðu til uppbyggingar atvinnulífs
Ræða Víglundar Þorsteinssonar á ársþingi iðnrekenda í gær
Hér á eftir fer ræða Víglundar
Þorsteinssonar, formanns Félags
ísl. iðnrekenda á ársþingi FÍI í
gær:
Nýgerðir hafa eðlilega mótað
umræðuna í þjóðfélaginu nú síðustu
vikurnar og það ekki að ástæðulausu.
Kjarasamningamir munu hafa víð-
tæk áhrif umfram það sem nú þegar
er komið fram.
Þannig eigum við eftir að sjá
umtalsverða lækkun nafnvaxta til
viðbótar við þá lækkun sem þegar
er orðin. Almenningur nýtur nú
lækkandi bensínverðs og mun það
væntanlega halda áfram að lækka.
Önnur fmmáhrif kjarasamning-
anna em þau að gera má ráð fyrir
því að verðlag verði tiltölulega stöð-
ugt út árið og atvinnulífíð muni taka
á sig þær kostnaðarhækkanir sem
samningunum fylgia. í sumum tilvik-
um má einnig gera ráð fyrir lækkun
á verði á næstu vikum og mánuðum
þegar fyrirtækin hafa endurmetið
rekstraráætlanir sínar og áttað sig
að fullu á áhrifum kjarasamninganna
og viðskiptakjarabatans.
Eins og oft áður skiptast menn í
hópa í afstöðu sinni til samninganna
og sýnist sitt hveijum f þeim efnum.
Það er áberandi að gagnrýnin á kjara-
samningana beinist lítið að efnisnið-
urstöðu þeirra heldur fyrst og fremst
að aðferðunum við gerð þeirra. Það
er mín skoðun að þessi gagnrýni sé
til komin vegna þess að þeir sem finna
hjá sér þörf til gagnrýni eiga erfítt
um vik að gagnrýna efnisniðurstöð-
una. Enda er erfítt að gagnrýna
kjarasamninga sem hvort tveggja í
senn auka kaupmátt launþega og
hægja svo kröftuglega á verðbólg-
unni, að á þessu ári verður hún
aðeins Qórðungur þess sem hún var
á sl. ári.
Þessi umræða um aðferðarfræði
er fyrir mér aðeins staðfesting á því
að þeir sem gagnrýna kjarasamning-
ana hafa ekki enn skilið aðdraganda
þeirra og það með hveijum hætti
þetta þríhliða samstarf samningsaðila
og ríkisstjómar þróaðist.
Aðdragandi samninganna var með
þeim hætti að kaupmáttur launa
rýmaði mjög hratt í lok sl. árs og í
upphafí þessa árs. Eftir umfangs-
miklar viðræður samningsaðila í jan-
úarmánuði varð öllum ljóst að kaup-
máttarrýmunin var svo mikil, að
þrátt fyrir bætt kjör þjóðarinnar var
engin von til þess að kauphækkanir
einar sér gætu lyft kaupmættinum
að nýju á það stig að meðalkaup-
máttur síðasta árs næðist, hvað þá
að unnt væri að verða við þeim kröf-
um launþega að meðalkaupmáttur
ársins 1986 yrði talsvert hærri en á
árinu 1985.
í þessari umræðu leiddu athuganir
hagfræðinga samningsaðila til þeirr-
ar niðurstöðu að án opinberra að-
gerða og við stöðugt gengi þyrfti
að hækka laun um 18-20% til þess
að ná meðalkaupmætti ársins 1985.
Slíkt hefði leitt af sér a.m.k. 15%
verðbólgu á árinu 1986 þrátt fyrir
óbreytt gengi og einfaldlega sett út-
flutningsgreinamar á hausinn.
Þessar athuganir sýndu mönnum
ótvfrætt fram á það að eina færa
leiðin til að auka kaupmátt launa var
að semja við sem lægst verðbólgustig
og leita eftir því við ríkisstjómina
hvort hún væri reiðubúin til þess að
styðja við samninga með opinberum
aðgerðum sem gætu lækkað fram-
færsluvísitöluna og þannig dregið úr
því kaupmáttartapi sem orðið var.
Með þessar staðreyndir í huga
snem samningsaðilar sér til ríkis-
stjómarinnar í lok janúar og fóm
þess á leit við hana að hún stæði
fyrir slfkum aðgerðum. Með svari
sínu hinn 11. febrúar sl. opnaði ríkis-
stjómin samningsaðilum þessa leið
og komst þá strax svo vemlegur
skriður á samningsgerðina að henni
lauk aðeins 15 dögum síðar.
Atvinnulífið axlar
mikla ábyrgð
Með þessum samningum axlar
atvinnulífíð í landinu þyngri ábyrgð
og meiri launahækkanir en það hefur
gert um margra ára skeið.
Á þessu ári þurfa atvinnuvegimir
að taka á sig 13,6% launahækkun
við stöðugt gengi íslensku krónunnar.
í fyrsta sinn í mörg ár er hér verið
að semja um alvöru launahækkanir.
Kjarasamningamir hækka launa-
greiðslur atvinnulífsins um 5.000
milljónir króna á heilu ári.
Þegar þessar tölur em hafðar í
huga er erfítt að skilja þá örfáu
gagnrýnendur samninganna sem
hafa fundið að því að þeir færðu
launþegum litlar sem engar kjara-
bætur og kostuðu atvinnulffíð ekki
neitt. Sú gagnrýni verður ekki skýrð
með neinum rökum og því nærtækast
að álykta að hún sé sett fram án
þess að gagnrýnendumir hafi kynnt
sér staðreyndir málsins. Ég vil frekar
trúa því en hinu, að hún sé sett fram
gegn betri vitund, til þess eins að
reyna að grafa undan samningunum.
Nema þá að þessir menn sjái eftir
óðaverðbólgunni og sakni hennar og
þeirrar þægilegu stöðu sem hún gaf
til gagnrýni. Það er allavega ljóst að
þau nýju viðhorf sem myndast hafa
í kjölfar lq'arasamninganna svipta
stjómmálamenn þeirra aðalumræðu-
efni og tileftii til gagnrýni. Kjara-
samningamir leggja einmitt þær
byrðar á herðar að endurhæfa sig til
umræðna um hin raunverulegu
vandamál íslensks þjóðfélags. Vanda-
mál eins og erlenda skuldasöfnun og
lélega framleiðni í samneyslunni.
Það sem mesta athygli hefur vakið
við gerð samninganna og yfírgnæft
allt annað í umræðunni er eins og ég
sagði í upphafí, þau áhrif sem samn-
ingamir hafa til verðbólguhjöðnunar.
Við höfum öll verið að kikna undan
óðaverðbólgunni. Gildir þar einu
hvort horft er tii heimilanna, fyrir-
tælqanna eða hins opinbera.
Verðbólguhjöðnun er
forsenda hagvaxtar
Það að ná verðbólgu á íslandi niður
í eins stafs tölu á þessu ári er mikill
árangur og mun hafa víðtæk áhrif á
íslenskt efnahagslíf. En við verðum
að hafa það hugfast að verðbólgu-
hjöðnun er ekki sjálfstætt markmið
í sjálfu sér. Verðbólguhjöðnunin er
aðeins undanfari þess sem er megin-
markmið þessara samninga og það
er að auka skipulega hagvöxt hér á
landi.
Á undanfömum 5 áram hefur
hagvöxtur hér á landi verið alltof lít-
ill. Munar þar mest um samdráttarár-
in 1982 og 1983 þegar þjóðarfram-
leiðslan dróst saman um samtals 6
'/2%. Sl. 5 ár hefur hagvöxtur á ís-
landi aðeins verið 0,8% á ári á meðan
vöxturinn var 2,6% á ári í Bandaríkj-
unum, 4,3% í Japan og 2,1% á hinum
Norðurlöndunum.
En það sem skiptir meiru í þessu
sambandi er að hagvöxtur á íslandi
verður sjaldnast vegna samræmdrar
stefnu stjómvalda og skipulegra
aðgerða fyrirtækjanna sjálfra.
Hagvöxtur hér á landi byggist enn
þann dag í dag á „Guðsgjöfum" og
góðu árferði til lands og sjávar. Að
þesu leyti eram við íslendingar þrátt
fyrir góð lífskjör háðir sambærilegum
sveiflum og framstæðustu veiði-
mannaþjóðir.
Jafn og stöðugur hagvöxtur er
undirstaða velferðar í öllum sam-
félögum, um það er ekki lengur deild.
Þó að á áttunda áratugnum hafí
menn haldið fram náttúrarómantík
og afturhvarfí til framstæðari lífs-
hátta og trúað því um stund að vel-
megunin væri óháð efnahagslegum
vexti. Þessi sjónarmið skutu aldrei
föstum rótum hér á landi, en þó höfðu
þau hér áhrif og urðu ef til vill til
að hægja á framkvæmd þeirrar
steftiu sem mörkuð var um miðjan
sjöunda áratuginn og ætlað var að
auka flölbreytni í íslensku atvinnulffí
og gera það óháðara náttúrusveiflun-
um. Þá stefnu þarf nú að endurmóta
með tilliti til aðstæðna f dag. Þar
verða allir að leggja hönd á plóginn
því við íslendingar þurfum mikinn
hagvöxt á komandi áiram til þess að
tryggja velferð okkar.
Á undanfömum áram hefur vel-
megun á íslandi í of miklum mæli
byggst á erlendum lántökum. Nú er
svo komið í umræðunni að samstaða
virðist um það að lengra verði ekki
gengið á þeirri braut. Enn er þó
umræðan ekki komin á það stig að
þjóðin sé farin að horfast í augu við
þá nauðsyn að endurgreiða þessar
erlendu skuldir. Ennþá tökum við ný
lán fyrir afborgunum af eldri lánum.
Sérstaklega þegar þess er gætt að
á undanfömum áram höfum við fjár-
fest fyrir nokkra milljarða króna í
óarðbærum framkvæmdum og flár-
magnað með erlendu lánsfé. Slíkar
fjárfestingar verðum við að endur-
greiða á næstu áram úr sameiginleg-
um sjóðum.
Verkefnin sem biða era stór og
það sem verra er, við erum í miklu
tímahraki og megum við engan tíma
láta fara til spillis.
Horft til framtíðar
Umræðuefni þessa 52. ársþings
okkar iðnrekenda er „Horft til
framtíðar". Undir þessu heiti ætlum
við í dag að ræða þau nýju tækifæri
sem gefast í rekstri fyrirtækja
vegna þeirrar verðbólguhjöðnunar
sem fylgja kjarasamningunum. Lág
verðbólga leiðir af sér margvísleg
tækifæri til hagræðingar í rekstri
fyrirtækjanna. Slíkar aðgerðir geta
verulega bætt samkeppnisstöðu ís-
lenskra fyrirtækja og gert þeim
kleift að auka markaðshlutdeild
sína jafnt á heimamarkaði sem á
útflutningsmörkuðum.
Það skiptir því miklu að stjórn-
endur fyrirtækja grípi nú tækifærið
þegar verðbólgan hjaðnar og hefji
enn kröftugri aðgerðir en áður á
sviði vöruþróunar og markaðsmála
og styrki þannig stöðu sína og nýti
hin nýju tækifæri til þess að reka
fyrirtækin með gróða.
Gróði í atvinnufyrirtækjunum er
fbrsenda hagvaxtar og framfara,
hvort sem mönnum líkar það betur
eða verr. í gróða dafnar atvinnulífíð
og er fært um að greiða góð laun,
í tapi veslast það upp, safnar skuld-
um og lognast út af.
íslensk fyrirtæki eru mörg hver
alltof skuldug í dag vegna þráláts
taprekstrar í óðaverðbólgunni.
Við Qölmörgum fyrirtælqum
blasir sú staðreynd að lánsfé leysir
ekki lengur vandann, þau leysa
hann aðeins með því að auka hluta-
fé, sitt, fá inn nýtt áhættufé.
En hvaða líkur eru á því að það
takist.
Að breyta skattareglum
til að auka eigið fé
Hér á landi ríkir það ástand að
sparifé landsmanna er skattlaust í
öruggri geymslu bankanna en
skattað hjá þeim sem hætta sparifé
sínu í ijárfestingu í atvinnufyrir-
tækjum.
Eg ætla að taka hér lítið dæmi
til samanburðar.
Einstaklingur sem ávaxtar fé sitt
á sparisjóðsbók í banka á kost á
allt að 8% raunvöxtum, sami ein-
staklingur á kost á 9% raunvöxtum
með því að kaupa ríkisskuldabréf
og loks á hann möguleika á 12-14%
raunvöxtum á aimennum verð-
bréfamarkaði, í öilum tilvikum er
Qárfesting hans og arður af henni
skattftjáls.
Lítum svo á það hvaða kostir bíða
hans ef hann fjárfestir í hlutabréf-
um.
Hann verður að greiða eignar-
skatt af hlutabréfum þar sem engan
skatt þarf að greiða af bankabók-
inni eða skuldabréfunum, hann
greiðir tekjuskatt af arðinum með
þeirri undantekningu þó að fyrstu
Víglundur Þorsteinsson
Af leiðingin er sú að til
þess að hlutafélag sé
samkeppnisfært við
bankann sem býður 8%
raunvexti þarf hlutafé-
lagið að borga út meira
en 20% raunvexti í arð
til að standa jafnfætis.
42.500 kr. í viðteknum arði eru
skattftjálsar.
Afleiðingin er sú að til þess að
hlutafélag sé samkeppnisfært við
bankann sem býður 8% raunvexti
þarf hlutafélagið að borga út meira
en 20% raunvexti í arð til að standa
jafnfætis.
Svona reglur eru hrein vitleysa
og þeim þárf að breyta strax þannig
að hlutaféð njóti jafnréttis. Ef það
verður ekki gert þarf ekki að gera
ráð fyrir því að fyrirtækin geti aflað
sér nýs áhættufjármagns til fram-
tíðaruppbyggingar.
Raunvaxtastefnan hefur leitt til
þess að tugþúsundir íslendinga
hafa tekið upp virkan spamað,
þessir einstaklingar eiga í dag 70%
alls spariflár í bankakerfinu.
Þetta eru ekki þessir svokölluðu
„arðræningjar og kapitalistar" eins
og sumir stjómmálamenn hafa
kosið að kalla fjármagnseigendur á
íslandi. Þetta eru fyrst og fremst
launþegar þessa lands, sem kunna
vel að meta þá ávöxtunarmöguleika
sem nú eru í boði.
Ég er sannfærður um það að
Qöldamargir þessara launþega em
reiðubúnir til að Qárfesta í atvinnu-
uppbyggingu þjóðarinnar, en til
þess þurfa þeir að fá a.m.k. jafngóð
kjör og þeim bjóðast í bönkum og
á skuldabréfamarkaði og helst betri
vegna meiri áhættu.
Raunvaxtastefnan hefur sannað
það launþegar þessa lands em vel
vakandi yfír bestu ávöxtunarkost-
um sem þeim bjóðast fyrir sparifé
sitt. Þeir ávaxta sitt pund vel og
skynsamlega til þess að ná góðum
arði og þeir gera sér fulla grein
fyrir því að við núverandi kjör er
það algjör heimska að fjárfesta í
atvinnufyrirtækjum.
Þessari stöðu þarf að breyta nú
fyrir þinglok á þessu vori, þannig
að almenningur fái tækifæri til að
taka þátt í atvinnuuppbyggingunni
hér á landi eins og f öðrum löndum.
Stofnun þróunarfélaga leysir
stjómmálamenn ekki undan þessum
vanda, hér þarf langtum meira til.
íslenskt atvinnulíf
þarf nýtt áhættufé
íslenskt atvinnulíf þarf marga
milljarða króna í nýtt áhættufé á
komandi ámm til þess að standa
undir atvinnuuppbyggingunni og
skapa þann mikla hagvöxt sem
okkur vantar. Eina leiðin til þess
að laða fram þessa peninga er að
gefa íslenskum launþegum tæki-
færi til að taka þátt í atvinnuupp-
byggingunni hvort heldur sem er í
hátækni eða hefðbundnum atvinnu-
greinum.
Með virkri þátttöku almennings
í atvinnuuppbyggingunni veitum
við jafnframt það besta og harðasta
aðhald sem unnt er að veita stjóm-
endum fyrirtækjanna. Aðhald laun-
þegans sem krefst þess að fyrirtæki
hans græði peninga, borgi góð laun
og greiði góðan, háan arð.
Raunvaxtastefnan er búin að
afsanna gömlu kenningamar um
það hveijir eigi fjármagnið. Islenski
fjármagnseigandinn í dag er laun-
þeginn, alþýðumaðurinn sem vill
ávaxta sitt fé á skynsaman og
arðsaman hátt og er reiðubúinn til
að taka þátt í atvinnuuppbygging-
unni ef hann sér hag sínum vel
borgið með því. Það má ekki láta
úrelt afturhaldssjónarmið hindra
hann í því að gera það.
Félag íslenskra iðnrekenda hefur
ákveðið að leita samstarfs við alla
hagsmunaaðila á vinnumarkaðnum
með það að markmiði að leggja til
við Alþingi að skattalögunum verði
breytt nú á þessu vori, þannig að
hlutafé og arður njóti sömu skatta-
meðferðar og annað sparifé nýtur
í dag. Við væntum þess að slíkt
samstarf megi takast fljótt og vel
og breytingar nái fram að ganga
fyrir vorið. Verkefni eru næg og
það skiptir miklu að við virkjum
fjármagn íslenskrar alþýðu til þess
að vinna úr þeim.
Að fjármagna nýiðnað
Á undanfömum árum hafa nokk-
ur íslensk iðnfyrirtæki og þjónustu-
fyrirtæki tekið höndum saman um
að leggja fram áhættuQármagn til
að hrinda í framkvæmd nýiðnaðar-
hugmyndum. Nú þegar hafa 3 fyrir-
tæki verið sett á laggimar sem fást
við nýja framleiðslu og eitt að auki
í samvinnu við Háskóla íslands til
þess að vinna að vöruþróun í há-
tækniiðnaði.
Elst þessara fyrirtækja er DNG
hf. á Akureyri sem nú hefur starfað
í 1 V2 ár við framleiðslu á rafeinda-
búnaði, fyrst og fremst rafeinda-
stýrðum handfæravindum.
í dag starfa hjá DNG hf. 20
manns og ársveltan á þessu ári
verður a.m.k. 40 milljónir króna og
fyrirsjáanlegir miklir vaxtarmögu-
leikar næstu árin. 40% af veltunni
er af útflutningi. Ef ekki hefði
komið til áhættufjármögnun nokk-
urra starfandi fyrirtækja fyrir 1 V2
ári síðan væri DNG hf. ekki til í
dag og þá vantaði þessi 20 störf
sem fyrirtækið hefur skapað á
Akureyri.
Annað dæmi er fyrirtækið Artek
hf. sem stofnað var á síðasta ári
og hefur nú hafið útflutning á
hugbúnaði fyrir tölvur. í dag starfa
hjá fyrirtækinu 4 starfsmenn, áætl-
uð ársvelta á fyrsta starfsári er
liðlega 30 milljónir króna og er hún
nánast öll af útflutningi. Hér eru
vaxtarmöguleikar sömuleiðis mikl-
ir. í þessu tilviki er einnig ljóst að
áhættufé skipti sköpum.
Hin fyrirtækin 2 eru skemmra á
veg komin og má vænta frétta af
þeim síðar á árinu.
Af fenginni reynslu af stofnun
DNG hf. var ákveðið að stofna fjár-
festingarfélagið Frumkvæði hf. sem
. áhættuQármögnunarfyrirtæki.
Slík fyrirtæki hafa þann kost að
dreifa áhættu hluthafanna betur en
ef þeir flárfesta beint í einstökum
framleiðslufyrirtækjum, þar sem
,þau beina flárfestingu sinni I marg-
ar átti.
Starf Frumkvæðis hf. hefur leitt
í ljós að ekki skortir góðar fram-
leiðsluhugmyndir.
Við íslendingar eigum í dag álit-
legan hóp velmenntaðra ungra vís-
indamanna sem hafa aflað sér víð-