Morgunblaðið - 20.03.1986, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MARZ 1986
O g
thans
verksins. Þá staðreynd gerði tón-
skáldið sér vel ljósa eins og marka
má á þessari fáorðu en nákvæmu
lýsingu hans á verkinu: „ .. .enn á
ný margvíslegar litlar og nýjar nótur
og jafnframt að sumu leyti afturhvarf
til gamals tíma. Heildin er óskaplega
fjarstæðukennd og óvænt." (Ur
bréfasafni K. Szymanowskis 1916.)
I sjálfu upphafi fyrsta fiðlukons-
ertsins má heyra dæmi um eina
merkustu uppgötvun sem Szym-
anowski gerði á tónsmíðaferli sínum.
Stöðugur skálfandi ómur skiptist í
stutt tónmynstur sem skírskota til
hinnar fjarrænu eftirvæntingar í tón-
mynstrunum í „fuglasöngnum" eftir
Messiaen.
Szymanowski lét fyrir róða hina
hefðbundnu þrískiptingu konsert-
formsins en dregur í staðinn mjög
skýrar línur í uppbyggingu formsins
í verkinu sem er í einum þætti. Per-
sónubundinn stíll hans er hann skrif-
ar tónverk fyrir fiðlu staðfestir sig
sjálfur í því hvemig hann aðlagar
fullkomlega eðli tónlistarinnar þeim
möguleikum sem einleikshljóðfærið
býr yfir. Þessi tónlist sprettur beint
af eðli fiðlunnar og hljómar með
henni, um leið og hún dempar og
dregur úr hinum áþreifanlegu eigin-
leikum hljóðfærisins. Skipan einleiks-
hljóðfærisins í fjölþættum vef hljóm-
sveitarinnar sýnir svo ekki verður um
villzt hvert skynbragð tónskáldið
hefur borið á litróf tónlistarinnar.
Með því að leiða í sífellu fram litla
en síbreytilega hópa hljóðfæra nær
Szymanowski ekki einungis fram
stöðugum litbreytingum sem minna
á kviksjá heldur og hæfilegu jafnvægi
milli einleikshljóðfærisins og stórrar
sinfóníuhljómsveitar.
Morgunblaðið/Bjami
um að efniö höföadi ekki til ungs
fólks í dag, þar sem myndin gerist
1963, lýsir lífi og lifnaðarháttum
unglinganna í þá daga.“
— Hefur „Trú, von og kær-
leikur“ verið sýnd víða?
„Já, hún hefur verið seld tii
flestra Evrópulandanna, sýningar
hafa verið vel sóttar í Noregi og
nú er verið að sýna hana í Svíþjóð.
Innan skamms verður kvikmyndin
frumsýnd í Japan og Bandaríkjun-
um.“
— Hvað ert þú að vinna við
þessa stundina?
„Ég er að vinna að mynd sem
gerð er eftir skáldsögu Martin
Anderson Nexö, „Pelle Erobrer-
en“. Þetta er stórkostleg skáld-
saga þar sem manneskjan er í
fyrirrúmi. Ég vinn myndir mínar
að miklu leyti út frá innsæi, hef
mestan áhuga á manneskjunni,
hvers vegna hún hagar sér eins
og hún gerir, það er hinn sálfræði-
legi þáttur sem heillar mig rnest."
Szymon Kuran er pólskur fiðlu-
leikari sem hefur verið annar
konsertmeistari Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands siðan haustið 1984.
Hann leikur einleik í þessu verki
landa síns, Karols Szymanowskis.
Þessi konsert er að öllu leyti nýst-
árlegt og frumlegt verk. Allir helztu
fiðlukonsertar sem fram komu á
undan verki Szymanowskis voru í
samræmi við þær fagurfræðilegu
kröfur sem gerðar voru til tónsmíða
á 19. öld. Einungis í fyrsta fiðlukons-
ert Prokoffíeffs, sem saminn var um
svipað leyti, má greina áþekkar nýj-
ungar en þær eiga sér allt aðrar
rætur en hjá Szymanowski.
Báðir fíðlukonsertar þessa merka
tónskálds hafa öðlazt traustan sess
meðal flytjenda um heim allan. Hið
óvenjunæma andrúm og töfrar fyrsta
konsertsins hafa staðizt tímans tönn
en þetta verk heyrist nú í fyrsta sinn
hér á landi í Háskólabíói fimmtudag-
inn 20. marz. Það er Sinfóníuhljóm-
sveit íslands sem leikur og Thomas
Sanderling, sem fæddur er í Rúss-
landi, sem heldur á sprotanum.
Stjórnarskipti
í Hinu ís-
lenska náttúru-
fræðifélagi
AÐALFUNDUR Hins íslenska
náttúrufræðifélags var hald-
inn 15. febrúar. Úr stjórn
gengu Agúst H. Bjarnason,
formaður, Bergþór Jóhanns-
son, varaformaður, og Axel
Kaaber, ritari. Núverandi
stjórn er þannig skipuð: For-
maður er Þóra Ellen Þórhalls-
dóttir, varaformaður Jón Ei-
ríksson, ritari Eva Þorvalds-
dóttir, gjaldkeri Ingólfur Ein-
arsson og meðstjórnandi Ingi-
bjðrg Kaldal. í varastjórn sitja
Einar Egilsson og Gyða Helga-
dóttir.
Hið íslenska náttúrufræðifélag
er félag áhugamanna um íslenska
náttúru og allar greinar náttúru-
fræða. Það var stofnað árið 1889
og er því með elstu starfandi fé-
lögum landsins. Félagar eru nú
um 1.700 talsins. Félagið gefur út
tímaritið Náttúrufræðinginn sem
komið hefur út síðan 1931, en
ritstjóri þess er Ámi Einarsson. Á
vetrum eru reglulega haldnir
fræðslufundir. A sumrum eru
skipulagðar dagsferðir sem og
þriggja til fjögurra daga ferðir
undir leiðsögn kunnugra náttúru-
fræðinga. Þá hefur félagið gengist
fyrir námskeiðum, svo sem í
sveppatínslu. Á síðastliðnu ári var
gefíð út veggspjald með litteikn-
ingum af þekktum íslenskum
plöntum. Nú er að koma út spjald
með íslenskum fuglum.
(Fréttatilkyiming.)
35
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÖNNU BJARNADÓTTUR
Sviss og Sameinuðu þjóðim-
ar komast af hvort án annars
Yfir 75% svissneskra kjósenda höfnuðu tillögu ríkisstjórnar
landsins um inngöngu Sviss í Sameinuðu þjóðirnar í þjóðarat-
kvæðagreiðslu um síðustu helgi. Atkvæðagreiðslan var mikil-
vægt skref til að kanna afstöðu þjóðarinnar til þátttöku í al-
þjóðasamstarfi. Búist var við að tillagan yrði felld en ekki var
reiknað með eins miklum atkvæðamun og raun varð á. 1.591.428
greiddu atkvæði gegn tillögunni en 511.548 með henni.
átttakan í kosningunum var
óvenju mikil, eða 50,2%.
Meirihluti Svisslendinga situr
yfirleitt heima á kjördag, en þeir
eru kallaðir að kjörborði þrisvar
til fjórum sinnum á ári til að
greiða atkvæði um misjafnlega
merkileg málefni. Þjóðinni þótti
aðild að Sameinuðu þjóðunum
koma sér við og sýndi, svo ekki
varð um villst, að hún kærir sig
ekki um þátttöku í þinghaldi á
alþjóðavettvangi.
Urslit kosninganna voru áfall
fyrir ríkisstjómina. „Ríkisstjómin
löðrunguð" sagði í forsíðufyrir-
sögn dagblaðsins Blick, sem er
útbreiddasta blað landsins. Ríkis-
stjómin, þingið, þrír stærstu
stjómmálaflokkamir, verkalýðs-
hreyfíngin og meirihluti fjölmiðla
studdu tillöguna. En barátta
andstæðinga hennar var hörð og
íhaldssemi landsmanna reyndist
meiri en svo að þeir samþykktu
aðild að Sameinuðu þjóðunum í
fyrstu atrennu.
Andstæðingar tillögunnar
lögðu höfuðáhersla á mikilvægi
hlutleysis landsins í kosningabar-
áttunni og vildu ekki hætta á að
hróflað yrði við því. „Svisslending-
ar vildu ekki leggja hlutleysið
undir þegar svo lítið var í boði,“
sagði einn fréttaskýrandi að kosn-
ingunum loknum. Gagnsemi
Sam-einuðu þjóðanna, sem voru
kailaðar „pappírsmyllan í New
York“, var dregin í efa og ekki
var laust við að vanþóknun á út-
lendingum yfirleitt skini í gegnum
fortölur andstæðinga aðildar gegn
tillögunni. Stuðningsmönnum til-
lögunnar tókst hvorki að sann-
færa almenning um að hlutleysi
þjóðarinnar myndi haldast óbreytt
þótt hún gengi í Sameinuðu þjóð-
imar né að aðild gæti haft kosti
í för með sér fyrir þjóðina. Vantrú
Svisslendinga á alþjóðasamstarfi
kom skýrt í ljós, en þeir em eina
þjóðin í heimi sem hefur nokkum
tíma greitt atkvæði um aðild að
Sameinuðu þjóðunum.
Pierre Áubert, utanríkisráð-
herra, sagði á sunnudagskvöld að
úrslit kosninganna myndu engin
áhrif hafa á utanríkisstefnu lands-
ins. Sviss hefur áheymarfulltrúa
á allsheijarþingum Sameinuðu
þjóðanna í New York og er aðili
að öllum sérstofnunum þeirra.
Nýkjörinn yfirmaður Flótta-
mannastofnunar Sameinuðu þjóð-
anna er td. Svisslendingur. Ríkis-
stjómin hefur stefnt að inngöngu
Sviss í Alþjóðabankann og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðinn, systur-
stofnanir Sameinuðu þjóðanna í
Washington, en áform um það
hafa nú verið lögð á hilluna.
Afdráttarlaus úrslit kosning-
anna vöktu ugg meðal stuðnings-
manna aðildar og meirihluti fjöl-
miðla harmar afstöðu þjóðarinnar.
Neue Ziiricher Zeitung, virtasta
blað landsins, huggaði sig við það
í leiðara á mánudag að andstæð-
ingar aðildar hefðu sagt fyrir
kosningamar að það mætti ekki
FráGenf
túlka sigur „Nei-hreyfingarinnar“
sem vísbendingu um að Svisslend-
ingar vildu draga sig inn í skel.
Andstæðingamir létu í ljósi ósk
um „nýjan og ákveðnari tón í
utanríkissamskiptum" í kosninga-
baráttunni að sögn blaðsins. Þeir
telja að tvíhliða samskipti Sviss
við aðrar þjóðir séu líklegri til
árangurs og komi þjóðinni betur
en fjölþjóðasamskipti á alþjóða-
vettvangi.
Ríkisstjómin hefur verið gagn-
rýnd fyrir þátttöku sína í kosn-
ingabaráttunni og andstæðingar
tillögunnar velta því fyrir sér
hvort það sé í verkahring hennar
að reyna að hafa áhrif á skoðanir
fólks. Barátta hennar jók ekki
fylgi tillögunnar og hafði jafnvel
neikvæð áhrif. Skattar á bensíni
og olíu voru hækkaðir skömmu
fyrir kosningamar og sumir
fréttaskýrendur telja að hluti
þeirra sem greiddu atkvæði gegn
aðild að Sameinuðu þjóðunum
hafí gert það til að ná sér niðri á
ríkisstjóminni en ekki af andúð á
alþjóðasamstarfi.
Utanríkisráðherra harmaði úr-
slit kosninganna en sagði að hann
sæi enga ástæðu til að segja af
sér embætti vegna þeirra. Hann
er frekar óvinsæll ráðherra og
þykir m.a. helst til ferðaglaður.
Utanríkissamskipti þjóðarinnar
fara að mestu fram í kyrrþey og
því þótti Tages Anzeiger, næst
útbreiddasta dagblaði landsins,
skjóta skökku við þegar þjóðinni
var allt í einu treyst til að taka
ákvörðun um aðild að Sameinuðu
þjóðunum eftir að henni hefur
verið sagt um árabil að utanríkis-
mál væm of viðkvæmur mála-
flokkur til að rétt væri að fjalla
of mikið um þau opinberlega.
Blaðið telur að þjóðin hafí ekki
verið nægilega upplýst um utan-
ríkismál og telur einangrunartil-
hneigingu Svisslendinga og sér-
visku þeirra ekki nægilega skýr-
ingu á úrslitum þjóðaratkvæða-
greiðslunnar.
Tillagan var felld með meiri-
hluta atkvæða í öllum kantónum
landsins. Hún hlaut mestan stuðn-
ing, eða 40% atkvæða, í kantón-
inni Jura í norðvesturhluta lands-
ins en minnstan, 10% atkvæða, í
smákantónunni Appenzell Inner
Rhoden. Þýskumælandi Sviss-
lendingar í Qallahéruðum þykja
yfirleitt íhaldssamari en frönsku-
mælandi landar þeirra en þeir
rejmdust ekki vera það í afstöðu
þjóðarinnar til Sameinuðu þjóð-
anna. Það kom einnig á óvart að
stærri hluti íbúa borgarhverfa,
sem styðja yfírleitt Jafnaðar-
mannaflokkinn, greiddi atkvæði á
móti aðild en íbúar hverfa stuðn-
ingsmanna Frjálslynda flokksins,
stærsta íhaldsflokksins. Báðir
flokkamir mæltu með aðild en
Jafnaðarmannaflokkurinn barðist
harðar í kosningabaráttunni.
Ibúar Genfar, þar sem höfuð-
setur Sameinuðu þjóðanna í Ev-
rópu er, felldu tillöguna með
tæplega 70% atkvæða. Genf nýtur
þess fjárhagslega að hafa bæki-
stöðvar fyrir starfsemi Sameinuðu
þjóðanna í borginni en það hefur
sínar neikvæðu hliðar. Húsnæðis-
skortur er í borginni og húsaleiga
er mjög há. En þrátt fyrir andúð
Svisslendinga á Sameinuðu þjóð-
unum þá falla þeim hugmyndir
um að flytja meira af starfsemi
stofnunarinnar til Vínarborgar
illa. Starfsmenn Sameinuðu þjóð-
anna í Genf hafa hingað til verið
sama sinnis en neikvæð afstaða
þjóðarinnar til stofnunarinnar
kann að hafa einhver áhrif á
framtíðarstarf í Genf. „Öll starf-
semi Sameinuðu þjóðanna væri
löngu flutt til Vínarborgar ef
austurríska vínið væri ekki svona
vont,“ var haft eftir vonsviknum
alþjóðastarfsmanni eftir að úrslit
kosninganna voru kunn á sunnu-
dagskvöld.
Svissneskum ráðamönnum er
mjög í mun að láta úrslit kosning-
anna hvorki hafa neikvæð áhrif á
samstarf þjóðarinnar við Samein-
uðu þjóðimar né við erlendar þjóð-
ir yfírleitt. Sendiráðsstarfsmenn
voru með skýringu á afstöðu þjóð-
arinnar á reiðum höndum áður
en endanleg úrslit lágu fyrir og
gerðu eins lítið úr mikilvægi þeirra
og hægt var. Stuðningsmenn
aðildar segja að Svisslendingar
verði fyrr eða síðar að horfast í
augu við nauðsyn fullrar þátttöku
í alþjóðasamstarfi og segja að
endanleg ákvörðun um aðild Sviss
að Sameinuðu þjóðunum hafi enn
ekki verið tekin. Þijár þjóðarat-
kvæðagreiðslur vom haldnar um
kosningarétt kvenna áður en
meirihluti svissneskra karla veitti
konum loks kosningarétt í byijun
síðasta áratugar. Bjartsýnustu
stuðningsmenn tillögunnar vona
að meirihluti Svisslendinga sann-
færist um ágæti Sameinuðu þjóð-
anna á næstu ámm og Sviss
gerist fullgildur meðlimur í al-
þjóðastofnuninni fyrir næstu alda-
mót. En sérstök nefnd, sem var
stofnuð fyrir kosningamar til að
berjast gegn aðild, hefur ákveðið
að halda starfi sínu áfram. Meiri-
hluti Svisslendinga sér enga
ástæðu til að ganga í Sameinuðu
þjóðimar, þeir hafa komist vel af
án þess fram að þessu og Samein-
uðu þjóðimar komast væntanlega
af án aðiidar Sviss.