Morgunblaðið - 01.05.1986, Side 48

Morgunblaðið - 01.05.1986, Side 48
48 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR1. MAÍ1986 Leyndardómurinn bakvið Landhelgisgæslu íslands og þyrluslysið á TF-RÁN — eftir Guðbrand Jónsson Inngangnr Rannsóknin á flugslysinu þegar þyrlan TF-RÁN fórst í Jökulfjörð- um á Ströndum er umfangsmesta og kostnaðarsamasta rannsókn á flugslysi hérlendis. Rannsóknin sem slysarannsókn- amefnd hefur annast tók um það bil 1 ‘Aár og að sögn formanns _ tSlysanefndarinnar koma þar margir við sögu bæði hérlendis og erlendis, við að upplýsa atburði þá sem hugsanlega gætu varpað ljósi á orsakir þær sem kostuðu fjögur mannslíf og yfir 150 milljónir í verðmætustu og best búnu þyrlu sem keypt hefur verið til Íslands. Flugslysið TF-RÁN er afleiðing mistaka í langri röð vafasamra atvika sem draga má saman í eina heild sem orsök þessa slyss. Til að fá heildarmynd af slysinu þarf að uskoða málið í víðara samhengi og á ég þar við starfsemi Landhelgis- gæslu íslands í heild sinni, því flug- menn þyrlunnar voru að framfylgja skipunum yfirmanna sinna er slysið varð. Boðveitukerfí Landhelgisgæslu íslands sem löggæslustofnunar er stefnumörkuð af Dómsmálaráðu- neytinu sem ekki skiptir sér af daglegum rekstri. Það er forstjóri gæslunnar sem stýrir daglegum rekstri í gegnum stjómstöð gæsl- unnar en yfirmaður þar er skipherra sem sem hefur sér til aðstoðar loft- skeytamenn fyrir alla starfsemina. Undirdeild er Fluggæslan en þar er einnig skipherra sem stjómar daglegum rekstri en undir honum starfa yfirflugstjóri og yfirflugvirki. Stjómstöðin starfar í raun allan sólarhringinn þó svo að skipherrar og loftskeytamenn séu í vaktstöðu heima hjá sér á launum vaktmanna ef ekki eru gæslustörf á dagskrá eða eitthvað annað óvænt kemur upp. Sjópróf nr. 23/1983 frá 18. nóvember Gögn í málinu sem varða flug- slysið em sjópróf nr. 23/1983 og skýrsla flugslysanefndar. Eg ætla að taka fyrir og gagnrýna fram- komnar upplýsingar og skýrslu |lysanefndar og nota til þess fmm- gagnið og eina marktæka gagnið í málinu sem er Sjóprófíð nr. 23/ 1983, þar sem yfirmenn varðskips- ins og yfirmenn Landhelgisgæslu íslands mættu fyrir Bæjarþingi Reykjavíkur 18. nóv. 1983, eið- svarnir og áminntir um sannsögli að eigin ósk 10 dögum eftir slysið. UmQöllun málsins byrjar því á bréfi Landhelgisgæslu Islands sem sent var Borgardómi Reykjavíkur og er dagsett 18. nóv. 1983 og hljóðar svo: „Landhelgisgæslan óskar hér - tneð eftir að fram fari sjópróf vegna atburðar sem átti sér stað 8. nóv. sl. er þyrla Landhelgisgæslunnar, TF-RÁN, fórst skömmu eftir flug- tak frá varðskipinu Óðni undan Höfðaströnd í Jökulfjörðum." „Með beiðni þessari fylgir skýrsla skipherrans á V/S Óðni ásamt sjó- korti. Jón Magnússon, hrl.“ Gagn \1r. I. Lagt fram á Bæjarþingi 18/ 11,1983. S.G.K. (dómarinn). Skýrsla skipherrans á Óðni er dómarans í Reykjavík, frá skip- herranum á v/s Óðni. Efni: Þyrlu- slys TF-RÁN. Gagn nr. 2. Lagt fram í Bæjarþingi Reykjavíkur 18/11,1983. S.G.K. Þennan sama dag eða 18. nóv. 1983 er Bæjarþing Reykjavíkur háð í þingstofu dómsins að Túngötu 14. Þar stýrir dómi S.G.K. borgardóm- ari og G.H. Skipstjóri, meðdómari. Fyrir er tekið að halda sjópróf vegna þess er þyrlan TF-RÁN fórst í Jökulfjörðum 8. nóv. 1983. Af hálfu Landhelgisgæslunnar sækja þing Jón Magnússon hrl. og Guðmundur Kjærnested, skipherra. Siglingamálastofnun og sjóslysa- nefnd hefur verið gert viðvart. Skúli Sigurðarson mætir fyrir Flugmála- stjóm og Gylfi Jónsson fyrir flug- slysanefnd. Fyrir dóminum gáfu skýrslu um slysið eftirfarandi yfirmenn á v/s Óðni: Skipherrann H.S., 1. stýri- maður K.J.Á., 2. stýrimaður K.Þ.J. 3. stýrimaður B.Þ.J., Loftskeyta- maðurG.Þ.S. Þeir komu fram einn á eftir öðrum og lýstu atvikum og at- burðarás áminntir um sannsögli. Þann 18. nóvember 1983 er því haldið sjópróf til að rannsaka flug- slys og eru öll helstu vitnin yfir- menn úr áhöfn varðskipsins Óðins og meðdómarinn skipstjóri. I sjó- prófið vantaði _tvö aðalvitnin að sjálfu slysinu. I sjóprófið vantaði yfirmenn Fluggæslunnar á Reykja- víkurflugvelli, Skipherrann, yfir- flugstjóra ogyfírflugvirkja. Um leið og tilkynning barst frá varðskipinu Óðni til Flugmála- stjómar þann 9. nóv. 1983 kl. 00.10 eftir miðnættið um að þyrlan TF Rán hefði farist komu til fram- kvæmda lög nr. 34/1964, um loft- ferðir, 141 gr., Rannsókn á flugslysi þegar maður eða menn farast. Um rannsókn á flugslysum fer annars eftir lögum nr. 74/1974 um með- ferð opinberra mála. (ríkissaksókn- ari). Samkvæmt 141. gr kemur því til kasta slysarannsóknamefnd- ar, en samgönguráðherra setur nefndinni starfsreglur. Skýrsla slysanefndarinnar er lögð til grund- vallar þegar kemur til kasta laga nr. 74/1974, (mannslát) um með- ferð opinbema mála annarsvegar og hins vegar til að benda á úr- bætur sem gætu komið í veg fyrir að slys endurtaki sig skv. lögum nr. 34/1964, um loftferðir. Það er Flugmálastjórn sem rannsakar flugslys í samráði við einn eða fleiri nefndarmenn flugslysanefndar. Flugmálastjóm' var því búin að yfírheyra áhöfn skipsins, áður en sjóréttur var haldinn 18. nóv, 1983 og sömuleiðis nefndarmenn slysa- rannsóknamefndar sem vissu af tveimur aðalvitnunum sem hvergi koma fram í sjórétti en eru nefndir í slysaskýrslu nefndarinnar sem hásetar á dekki v/s Óðins, um atburðarás þá er leiddi til þess að þyrlan fórst í Jökulfjörðum. Fullyrðingar Landhelg- isgæslu íslands um til- gang flugsins Um tilgang flugsins eða yfirlýst- an tilgang er fátt ábyrgt að finna nema frá Skipherra, v/s Öðins. Skipherrann: Bréf sem gagn 2. fyrir Sjórétti. „Þriðjudaginn 8. nóv. 1983, kl. 17.41, lenti TF-RÁN á varðskipínu. Fyrirhugaðar voru hífingaræfíngar •á 'mönnum frá skipinu; en að þeim' „Síðasta flug þyrlunnar TF-RAN virkar á mig sem algjört tilgangs- leysi, því yfirlýstur til- gangur f lugsins er svo óraunverulegur gal- eiðuþrældómur fyrir áhöfn þyrlunnar að með ólíkindum má telj- ast, Uppgefin dagskrá frá yfirsljórn Land- helgisgæslu Islands hljóðaði upp á 17 klukkustunda vinnudag í vikulok fyrir þyrluna og áhöfn hennar um miðja nótt og langt fram á morgun. Það var engin flugáætlun gerð og það var engin vakt í stjórnstöðu Land- helgisgæslu Islands þessa nótt sem fara átti í Landhelgisgæsluf lug í myrkrinu út af Vest- fjörðum.“ loknum var ætlunin að þyrlan færi í landhelgisgæsluflug út af Vest- fjörðum. Áætlaður tími þessa verk- efnis var tvær til tvær og hálf klukkustund.“ (flugþol þyrlunnar var 2 'Aklukkustund er hún byrjaði flugið örlagríka, innsk.,GJ) „Síðan ætlaði hún daginn eftir að hjálpa okkur með að flytja vörur frá Súg- andafirði að Galtarvita“, (hér ættu eldneytistankar þyrlunnar að vera tómir, innsk.,GJ.). í fljótu bragði virðist tilgarigur flugsins ósköp sakleysislegur frá sjónarhomi hins venjulega manns, en við nánari athugun vakna hjá mér efasemdir um sannleiksgildi þessarar reifarakenndu dagskrár sem byijaði að morgni 8. nóv. 1983, en ákvörðunin um flugið var tekin af stjómstöð Landhelgisgæslunnar daginn áður eða 7. nóv. 1983. Því gafst yfirstjóm Landhelgisgæsl- unnar sólarhringur til að kalla út næturvaktina og undirbúa verkefn- in í stjómstöð og til að fylgjast með framkvæmd og árangri landhelgis- gæsluflugsins sem framkvæma átti þama um miðja nótt í nóvember í svarta myrkri norður af Vestfjörð- um nóttina 8. til 9. nóvember 1983. Áhöfn þyrlunnar mætti til vinnu að morgni 8. nóv. en þyrlan fór ekki af stað vestur fyrr en kl. 15 sama dag og hafði þá ákvörðun um flugið verið tekin daginn áður. Þyrlan lendir á ísafirði kl. 16.40, þegar dagur er að kveldi kominn. Það hefði því verið eðlilegast miðað við uppgefin tilgang ferðarinnar 8. nóv. að varðskipið sigldi til Súg- andafjarðar þar sem vinna átti vita- verkefni á þeim 8 tímum sem það tók áhöfn þyrlunnar að ferðbúast og flúga vestur. Það er einnig vert að vekja athygli á því að samkvæmt sjóferðabók v/s Óðins þá var skipið inn á Önundarfírði nóttina 7.-8. nóvember, en kl. 01.00, 8. nóv., er siglt frá Önundarfirði norður um og yfir í Jökulfirði og þar er skipið látið reka allt til kl. 16, er haldið var frá Bjamanúp til innanverðra Jökulfjarða og þar er skipið látið reka þar til þyrlan kom. Varðskipið siglir því framhjá Súgandifirði og Galtarvita, þar sem átti að vinna vitaverkefni og er á reki langt frá uppgefnu verkefni allan daginn djúpt inn á Jökulfjörðum. Á sama tíma er áhöfn þyrlunnar i hugguleg- heitum í Reykjavík allt til kl. 15 um daginn. Þetta er undaravert fyrir það að stjórnstöð Landhelgis- gæslunnar var búín að taka ákvörð- un um verkefnin, hífingaræfingu, gæsluflug og vitaverkefni daginn áður eða 7. nóv. 1983. Þyrlan tekur eldsneyti á ísafirði og er lent um borð í v/s Óðni kl. 17.42., (það gefur til kynna að ekkert eldsneyti hafi verið um borð í Óðni, innsk. Gj.) Þar matast áhöfn- in og hvílist í um það bil fjóra tíma fyrir flugið örlagaríka. Þegar þyrlan fer í loftið kl. 22.53, fyrir hífingar- æfingar, oggæsluflug um Vestfirði, þá hafði ekki verið gerð flugáætlun til Flugmálastjómar eins og venju- lega, þar sem farið er fram á við- búnaðar og neyðarþjónustu og það er varla nema von því að allt flug er bannað með reglugerð frá sam- gönguráðuneyti um Vestfírði eftir myrkur. En furðulegra er að skipherra Óðins hafði þurft að ræ_sa út stjóm- stöð Landhelgisgæslu Islands eftir slysið, kl. 23.17. Stjómstöðin mikil- væga sem átti að fylgjast með og taka við áríðandi skilaboðum um árangur landhelgisgæsluflugsins þarna um nóttina. Mennirnir dým sem sátu heima í viðbragðsstöðu á fullum launum þrátt fyrir að stjóm- stöðin sem þeir sjálfir stýra hafði tekið ákvörðun um landhelgis- gæsluflug í myrkri út frá Vestfjörð- um. Einn aðaltilgangur ferðarinnar vestur samanber fullyrðingar fyrir sjórétti var sagður að æfa hífingar á mönnum að nóttu frá varðskipinu Óðni og hef ég mínar efasemdir sömuleiðis um þann yfirlýsta til- gang í samhengi við annað sem framkvæma átti þarna vestur á fjörðum. Það er staðsetning varð- skipsins Óðins inni á Jökulfjörðum, því sem næst upp í Iandsteinum í vari undan stórviðri að sunnan, sjö vindstig og sviptivindar frá Staðar- hlíðafjalli þar sem átti að æfa hif- ingar á mönnum með þyrlu sem ekki passa inn í þessa yfirlýstu dagskrá, sem yfirstjóm Landhelgis- gæslu Islands hafði uppi um verk- efni fyrir þessa opinberu starfs- menn nóttina örlagaríku. Frá sjónarhorni flugöryggis ann- arsvegar og hagræðingar við lausn vitaverkefnis og gæsluflugs hins vegar, hefði verið rökréttast að varðskipið Óðinn hefði legið við akkeri inni á Súgandafirði og híf- ingaræfingarnar framkvæmdar þar, síðan farið í gæsluflug og vita- verkefnið unnið næsta dag. Það næstbesta var að æfa hífingamar við Æðey þar sem aðalflugsvitar em fyrir blindflug, þarna í myrkinu við Vestfirði og íjölstefnuviti inn á Isafjörð, en við Æðey er öllu meira rými til athafna en valið var í niður- streymislofti og sviptivindum uppi í landsteinum við Jökulfirði, þarna við Æðey má einnig greina ljós frá bæjum, en það er eitt af grundvall- aratriðum fyrir sjónflug að nóttu. Eftir æfíngar og gæsluflug þama út frá Æðey hefði þyrlan getað flogið af öryggi til ísafjarðar sem var þriðji kosturinn við þessi verk- efni því þyrlan tók allt sitt eldsneyti á flugvellinum á ísafirði. Ekki gat yfirstjórn Landhelgis- gæslu íslands valið verri stað til að æfa hífingar á mönnum frá skipi að nóttu en Jökulfirði á Ströndum og ekki batnar málstaður stjórn- stöðvar og skipherrans um yfirlýst- an tilgang verkefna þegar skoðaður er undirbúningurinn fyrir hífingar- æfingar á mönnum í sjö vindstigum, niðurstréyrni og sviptivindum, því dagsett 18/11 1983; til Yfirborgar-

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.