Morgunblaðið - 01.06.1986, Blaðsíða 34

Morgunblaðið - 01.06.1986, Blaðsíða 34
34 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR1. JÚNÍ1986 síma- og Qarskiptastöð Chequers-sveita- setursins og gat þess um leið að hann gæti náð sambandi við hvem sem væri í heiminum innan einnar mínútu. Hann bætti því við, að það hefðu orðið mestu umskiptin, þegar hann íiætti áður sem forsætisráðherra að eiga ekki kost á slíkri þjónustu, en þurfa sjálfur að fletta upp í "símaskrá og snúa skífunni á símanum. Þá hafði ég ekki síður lúmskt gaman af stolti Wilsons þegar hann gekk með mér upp stigann í Downingstræti 10, þar sem myndir allra forsætisráðherra Breta hanga eftir tímaröð og hann benti mér á, að hann hefði oftast verið forsætisráðherra Breta á þessari öld, ef ég man rétt, en ekki hef ég gengið úr skugga um það. Wilson leiddi umræðumar á samninga- fundunum af hálfu Breta og gaf sér góðan tíma, velti málum fyrir sér og hafði ber- sýnilega gaman af að brydda upp á nýjum sog nýjum útreikningum. Hann var jafnan umlukinn tóbaksreyk, reykti stóra pípu og Havana-vindla til skiptis. Aðeins einu sinni brá fyrir hótun í málflutningi hans, en þegar ég svaraði honum ákveðið var strax aftur breytt um tóntegund. Sannast sagna fannst mér Wilson sáttfúsari en James Callaghan, utanríkisráðherra, sem virtist ákveðnari andstæðingur. Þrátt fyrir það kunni ég ekkert síður við Callaghan. Andstaða hans var hrein og bein. Ef til vill var þetta fyrirfram ákveðin verkaskipt- ing forsætisráðherra og utanríkisráðherra. Eftir því sem á leið fundinn í Down- ingstræti 10 dofnuðu vonir mínar um samkomulag. Efnislega rek ég ekki um- ræðumar. Fiskifræðinga okkar greindi á, hve mikla veiði þorskstofninn við Island þyldi. Bretar gátu samt hugsað sér, að við réðum, hve mikið mætti veiða í heild af þorski, en vildu áskilja sér ákveðið hlutfall af veiðimagninu eins og t.d. 28%. Því höfnuðum við algerlega og þegar mikið bar á milli um veiðimagn þeim til handa í mögulegu bráðabirgðasamkomulagi var ljóst að ekki yrði úr samkomulagi. Þá lagði ég áherzlu á, að við tækjum okkur frest til samráðs heima til að undirbúa vígstöðu okkar út á við áður en kunngert yrði, að samkomulag hefði ekki náðst. Varð það til þess, að við gerðum tillögu um skamm- tímasamkomulag, sem Bretar skeyttu ekki og sendu herskipin fljótt inn fyrir 200 mflumar aftur. Mér var ákaflega minnisstæður sfðasti viðræðufundurinn á skrifstofu forsætisráð- herra í House of Commons, þegar Callag- han útlistaði, hve erfítt væri fyrir Breta að ganga að kostum sem viðunandi væri fyrir okkur. Hann sagði, að það gæti verið svo mjótt á mununum á milli stjómar og stjómarandstöðu í Bretlandi. Jaðarkjör- dæmi eins og Grimsby og Hull gætu ráðið úrslitum þegar kosið er í einmenningskjör- dæmum. Þeir gætu því ekki samið í and- stöðu við fólkið í þessum kjördæmum. Ég svaraði auðvitað, að fólkið þar ætti þó þrátt fyrir allt fleiri kosta völ, en við á íslandi alls enga. Þá sagði Callaghan.: „Fyrst við eigum báðir svona erfítt að ná samkomulagi, getum við ekki komið okkur saman um að vera ósammála?" „Nei, það getum við ekki Mr. Callag- han,“ svaraði ég, „því að á hverri stundu geta árekstrar á hafinu leitt til manntjóns og þá er framvinda mála ekki lengur í okkar valdi.“ Samið í Osló Eftir Bretlandsförina komu herskipin aftur inn í 200 mílna efnahagslögsögu og árekstrar og ásiglingar þeirra héldu áfram. Þrýstingur á aðgerðir af okkar hálfu jókst. Mér var legið á hálsi að ganga ekki nægilega harðvítugt fram í deilunni og þurfti í senn að hugsa ráð okkar gagnvart andstæðingnum og kappkosta að menn héldu jafnvægi af okkar hálfu. Utvegsmenn og sjómenn á Suðumesjum lokuðu hluta af vamarstöðinni um tíma, en hurfu frá eftir langan samráðsfund í skrifstofu minni í forsætisráðuneytinu. Flugumferðarstjórar neituðu að sinna æfíngaflugi vamarliðsins, herstöðvaand- stæðingar gerðu fyrirstöðu í hliði Keflavík- urflugvallar. Slíkar tilraunir voru auðvitað fallnar til þess að taka forræði deilunnar úr höndum réttkjörinna stjómvalda, en urðu sem betur fer ekki til þess. En með harðnandi átökum á miðunum var ákveðið að slíta stjómmálasambandi við Breta 19. febrúar 1976 fyrir réttum 10 árum. Á vegum Atlantshafsbandalagsins var haldið áfram tilraunum undir fomstu dr. Luns til að setja deilumar niður. Vom Norðmenn einkum áhuga- og athafnasam- ir að stuðla að lausn mála. Á þessu tímabili hafði orðið breyting á brezku ríkisstjóminni. Callaghan tók við af Wilson sem forsætisráðherra og Ant- hony Crossland varð utanríkisráðherra. Við áttum ekki von á góðu. Crossland var þingmaður Grimsby-kjördæmis og hafði í byrjun deilunnar um 200 mílna útfærsluna haustið áður látið hörð ummæli falla vegna útfærslunnar. En Crossland gat líka verið maðurinn, sem var í stöðu til að leysa hnútinn, ef hann hefði kjark til að sann- færa kjósendur sína um nauðsyn sam- komulags við íslendinga. Almenn andstaða hafði farið vaxandi í Bretlandi gegn beit- ingu herskipa á íslandsmiðum. Mörg áhrifamestu blöð Breta töldu það fyrir neðan virðingu þeirra að beita valdi í deil- um við bandalagsþjóð eins og íslendinga. Þegar leið að vorfundi utanríkisráðherra Atlantshafsbandalagsins í Osló í maí 1976 var vorþeyr í lofti. Crossland óskaði eftir fundi með íslenzkum starfsbróður sínum, Einari Ágústssyni. Eftir fund þeirra í Osló hafði Einar Ágústsson samband við mig, þar sem ég var á fundi samstarfsráðherra Norðurlanda í Rovaniemi í Finnlandi og fór ég þaðan beint til Osló með hinum norska starfsbróður mínum. Var nú haldinn langur fundur með Crossland í íslenzka sendiherrabústaðnum í Osló og farið yfír alla þætti málsins. Voru þá gerð drög að samkomulagi um veiðar 20-24 brezkra togara um 6 mánaða skeið til 1. des. 1976, en ákveðið var að báðir aðilar hefðu samband þegar heim væri komið fyrir milligöngu Norðmanna, sem höfðu tekið að sér forsvar okkar í London, eftir að stjómmálasambandi var slitið. Þegar heim kom var aðeins eftir að orða lokaþátt samningsins: Hvað við tæki 1. des. og fá fram viðurkenningu Breta á 200 mílunum. Það tókst að okkar mati eins og reynsl- an hefur líka sýnt eftir töluverða tauga- spennu og ágæta milligöngu Norðmanna. Einar Ágústsson, þáv. utanríkisráðherra, og Matthías Bjamason, þáv. sjávarútvegs- ráðherra, undirrituðu síðan formlegt sam- komulag 1. júní 1976. Nú hefur Island formlega staðfest haf- réttarsáttmálann, en enn sem komið er em innan við 20 ríki, sem það hafa gert. Sáttmálinn tekur ekki gildi fyrr en 60 ríki hafa staðfest hann, en í öllum helstu efnis- atriðum er sáttmálinn alþjóðalög. Reyndar hafa t.d. hvorki Bretar eða Bandaríkja- menn undirritað sáttmálann og greiddu atkvæði gegn honum, ekki vegna víðáttu efnahagslögsögunnar sjálfrar heldur vegna fyrirkomulags á stjóm hagnýtingar á alþjóða hafsbotnssvæðinu. Við íslendingar og Norðmenn höfðum með Jan Mayen-samkomulaginu byggt á ákvæðum hafréttarsáttmálans og nutum við þar fyrirvara Jóns Þorlákssonar frá 1926, sem áskildi íslendingum jafnmikinn rétt og hverri annarri þjóð á Jan Mayen. íslendingar hafa einnig afmarkað hafs- botnsréttindi sín á Reykjaneshiygg og Hatton — Rockall-sléttunni á grundvelli ákvæða hafréttarsáttmálans. En á síðar- nefnda svæðinu hafa 3 aðrar þjóðir gert kröfur er rekast á, þ.e. Danir f.h. Færey- inga, Bretar og írar. Við íslendingar höf- um bent þessum þjóðum á, að æskiiegt væri að semja um þennan ágreining fremur en hann færi til úrskurðar hafsbotnsnefnd- ar Sameinuðu þjóðanna, sem kynni þá að úrskurða hið umdeilda svæði alþjóðaeign. Viðræður eru ákveðnar við Dani um mál þetta og sameiginlegar rannsóknir á auð- lindum á hinu umdeilda svæði í aprílmán- uði nk. Ymis önnur mál koma til meðferðar, þegar hafréttarsáttmálinn tekur endanlega gildi og verður það ekki sízt verkefni góðra lögfræðinga að sjá svo um hér eftir sem hingað til að hagsmunum íslands sé borgið í bráð og Iengd. Lastaranum líkarei neitt lætur hann ganga róginn: finni hann laufblað fólnað eitt fordæmir hann skóginn. Alltaf ætlar maður að láta þá þörfu aðvörun Steingríms Thor- steinssonar til vamaðar verða. Um það hafði þessi Gáruhöfundur líka fróm áform þegar þjóðin gekk í leik Evrópusöngvakeppninnar, fyrst til að vera nú ekki að spilla sigurgleðinni og seinna til að vera ekki að höggva í sama knérunn. Svo fyrr en varir er dottið í brunn- inn, þótt myndast hafí verið við að byrgja hann. Freistingin víst lævís og lipur. Sem höfundur er í mesta sakleysi að lesa upp úr ævisögu Gerðar Helgadóttur á menningarviku í Kópavogi, skýtur þá ekki upp í kafla um Helga Pálsson tónskáld föður hennar - sem þama var flutt tónlist eftir - orðinu „símatónskáldin". En það kallaði Helgi sposkur þá sem hringdu til hans, hummuðu eitt- hvað í símann eða jafnvel úti á götu og báðu hann vinsamlegast að koma þessu lagi eftir sig á nótnablað. Helgi hafði gaman af þessu, settist við flygilinn og afhenti svo lagið fullskapað. Og áður en aðvörun Steingríms kæmist að, hafði þessi lesari litið upp úr bókinni og sagt yfír fullan sal af fólki: „Allt síðan ákveðið var að hafa þessa aðferð við að semja keppnislag fyrir söngva- keppnina í Bergen, hefur heitið hans Helga, „símatónskáldin", verið að skjótast fram í hugann. Sá hefði kímt og haft gaman af svona aðferð við tónsmíðarnar! Að fólk sendi inn laglínu og svo komi heil nefnd og velji laginu stíl og allt sem við á að éta.“ En við heimkomuna frá Bergen hvöttu aðstandendur reyndar til þess að nú yrði sest niður og lært af þessari dýrmætu reynslu af þáttöku Islands í Evrópu-söng- lagakeppninni, ekki satt? Hvað var það annars sem átti að verð- launa? Lagið líklega. Verðlauna- lagið að vera lag sem stæði upp úr og þá væntanlega skæri sig úr hinum. Ætli aðferðin sé þá að semja það í anda allra hinna lag- anna í Evrópukeppninni og í hóp- vinnu í nefnd? Þetta er svo sem ekki ný að- ferð, hefur með köflum verið í tísku. Og það líka í öðrum list- greinum. Ekki svo langt síðan engin leiksýning var svo kynnt að ekki væri því Iýst yfír, eins og til að sanna að þama væru nútím- aleg vinnubrögð, að hún væri unnin í hópvinnu. Allir aðilar hefðu brætt sig saman og fundið meðallausnina á sýninguna. Kom fyrir að höfundur lýsti því í viðtali að hann hefði ekki verið búinn að skrifa leikritið í endanlegt form fyrr en eftir leiðbeiningar frá leik- urunum, leikstjóra, leikmynda- smiðum o.s.frv. eða breytt verkinu í æfingum eftir þeirra smekk. Sumum þykir þessi vinnuaðferð til bóta. Hún var forvitnileg til að byija með og oft virtust koma ýmsar sniðugar uppákomur í uppfærsluna. En oftast vilja sýn- ingar nú verða fjarska flatar þegar persónustíll höfundar þynn- ist út. Svo mjög, að þessi skrifari var frekar farinn að forðast þær sýningar sem mest voru kynntar á þennan hátt. Nú virðist þetta að mestu liðið hjá. Hvert leikrit fær a.m.k. ekki svona þvott. Og fjarska er ég fegin. Ég hefí nefni- lega trú á því að ef eitthvað á að standa upp úr, ná að vekja í þessu flæði snoturra meðalverka, þá verði það að vera skrifað eða samið af einum sterkum höfundi, sem hefur efniviðinn á hendi og velur efninu búninginn, áður en hann fær það túlkendum í hendur. Hefur ekkert að gera með hversu góðir flytjendur eða túlkendur eru; Á sjónvarpsskjánum í vetur virtust Nóbelsverðlaunahafarnir nokkuð sammála um að þekking fengin með innsæi væri raun- verulega til og væri kveikjan að mörgum stórvirkjum. Og þeir bæt.tu við að slíkt innsæi gæti líka glæðst við að nuddast. utan í þann eða þá sem liefðu slíkt innsæi og þá m.a. við að fá afburða kennara. Þama var verið að ympra á því hvaðan hún kæmi eiginlega sú snilligáfa sem yrði til þess að menn sæju úrlausnir og ynnu til Nóbeisverðlauna. Ætli þetta sama gildi nú ekki líka um það sem upp úr á að standa í hvaða grein sem er, líka lagasmíðum? Þótt snilling- urinn geti glætt sína eigin hæfni við að nudda sér utan í aðra eða hafa frábæra kennara, þá setur hann sinn eigin sköpunarmátt á það sem hann er að gera. Ætli vélstækkuð kópía af ríkjandi meðallagi geti nokkurn tíma stað- ið upp úr? Kannski eigum við enga snillinga til að standa upp úr meðalframleiðslunni - á dægur- lögum. En sakar ekki leita þeirra næst, eða hvað? Ekki þurfum við á þessum vordögum að kvarta undan því að eiga ekki kost á að njóta hér á íslandi þess sem upp úr stendur í tónlistinni. Gengin í garð Lista- hátíð, sem með árunum hefur veitt okkur ómetanleg tækifæri til að fá hér heim i hlað hjá okkur það sem hæst ber í heiminum í listgreinum. Ég gríp af handahófí tónlistarflutning stórvelda á borð við Barenboim, Victoriu de los Angeles, ' Pavarotti, Tebaldi o.s.frv. Ég er ekki viss um að fólk geri sér grein fyrir hvílíkt forskot þetta er „á heimsmælikvarða". Það verða ekki lengur forréttindi þeirra sem ferðast til útlanda að fá að heyra í þessu fólki - og maður þarf að ferðast býsna mikið og vera útsjónarsamur ef á að ná í miða á slíka hljómleika - en tækifærið gefst öllum. Nú segir einhver, það kostar peninga. Auðvitað, en yfirleitt minna hér en víðast annars staðar. Til dæmis voru miðar á tónleika píanistans Claudio Arrau í París í fyrrasumar mun dýrari en þeir eru hér. Og var þó ekki eftirsjá í dýrmætum gjaldeyri í tónleikana þá í Salle Gaveau til að heyra í þessum aldna meistara, sem nú spilar á íslandi. Hér kosta miðarnir ekki nema 600 krónur. Þess má geta að miðar á slíka tónleika í Covent Garden í London kosta upp í 37 sterlingspund eða 2.500 kr. á góðum stað. Og auðvitað verður fólk að velja. Að fá eina slíka tónleika fyrir þá sem kunna að njóta á hverri hátíð er ekki ónýtt. Sá situr að vísu uppi með kvölina sem á völina. En þvert ofan í það sem stundum heyrist, að listahá- tíð sé bara fyrir þá sem hafi efni á, veitir hún einmitt öllum íslend- ingum sömu möguleika á að heyra það besta í heiminum - mismikið í einu eftir efnum og ástæðum - og stærsti kosturinn fyrir þá sem aldrei fara út fyrir landsteinana. Svo er t.d. um sýninguna á verk- um Picasso á Kjarvalsstöðum, sem kostar einar litlar 200 krónur inn á. Er í rauninni alveg ótrúlegt tilboð og einstakt tækifæri að fá heila sýningu af því sem hæst ber í heiminum í land, þar sem nær ekkert er til af erlendri list í söfn- um. A afmæli meistara Picasso fyrir nokkrum árum gerði Parísar- borg úttekt með mörgum sýning- um á verkum hans. Þá var öll Grand Palais undirlögð af mál- verkum, sem röktu feril hans, og Petit Palais með keramikina hans og önnur listaverk, en í þriðju höllinni var grafík Picasso. Maður var á einu allsheijar Picasso-fyll- eríi alla vikuna - og mikið lifandis • ósköp er maðurinn snjall. Alveg sama hvaða stíl, hvaða tímabil í list hans eða hvaða efni hann vann í, snillin skín af því. Aðgang- urinn að hverri þessara sýninga var miklu dýrari en nú á Kjarvals- stiiðum og voru þó biðraðir til að komast inn um helgar í listaborg- inni. Eiginlega er fólk ekki enn farið að átta sig á því ótrúlega vinarbragði, sem Jacqueline, ekkja Picassos, sýnir með því að koma með sýningu af dýrmætum verkum til þessarar fjarlægu þjóð- ar á eyju norður í Atlantshafi, svo hún megi njóta. Og þá má ljúka þessu með annarri ágætri vísu eftir Stein- grím Thorsteinsson: Tækifæriðgriptugreitt giftu mun þaðskapa. Jámið skaltu hamra heitt aðhikaersamaogtapa.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.