Morgunblaðið - 20.06.1986, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. JÚNÍ1986
Málfríður Bjarna
dóttir - Minning
Fædd 20. október 1896
Dáin 15. júní 1986
Þegar ég var lítill heima á Akra-
nesi áttu afi minn og amma heima
uppi á lofti og ég í kjallaranum
hjá þeim. Ég vissi ekki þá hver
gæfa það var. Þá var hamingja
bemskunnar heil. En nú veit ég það
vel og því betur sem þau bæði eru
nú horfín til hærri hæða á braut
frá ævarandi þakkarskuld minni.
Stiginn upp var þröngur og
dimmur. Þó ekki þannig að vekti
mér ugg. Þvert á móti þótti mér
gott að láta myrkrið lúkast um
mig. Lokaði meira að segja að mér
dyrunum svo myrkrið yrði algert.
Settist á hækjur mér í miðjum stig-
anum og hlustaði: Létt fótatak,
marr í gólfQölum, ómur af lágværri
röddu:
„Nú er ég klæddur og kominn á ról,
Kristur Jesú veri mitt skjól,
Guðalgóðurgefþúmér
að ganga í dag svo líki þér.“
Uppi beið mín faðmur ömmu og
góðleg glettnin í augunum þegar
hún sagði: „Nei, ert þetta þú vinur-
inn minn." Það var hann. En hann
mátti ekki vera að því að dvelja
lengi í faðmi hennar. Ekki nú. Því
fram úr svefnherbergi kallaði afi á
nafna sinn og bað hann koma undir
sæng í hlýjuna. Til að kúra og
spjalia. Eða öllu heldur til að ræða
saman um landsins gagn og nauð-
synjar og jafnvel um lífið og tilver-
una ef tími gæfist til. Um Qárhúsið
sem hann var að smíða úti við stétt,
hvort ekki færi að vanta nýjan
pakka af tútommu, um nýja veginn
sem afi var að leggja upp í sveit,
um girðingarstaurinn sem hann
hafði neyðst til að stinga upp í
Leppalúða þegar hann var að derra
sig við vegavinnumennina, um álfa-
hallir og æskulýðshallir, um torfuna
grænu. Á eftir þegar þeir væru
búnir að kúra og spjalia góða stund
mundi amma færa þeim mjólkur-
vatnið á rúmstokkinn, dísætt og
tjúkandi og nýbakaða jólaköku. Síð-
an þegar þeir hefðu drukkið og
kúrað nægju sína, þá mundu þeir
klæða sig og halda af stað til at-
hafna og ævintýra á nýja doddsin-
um hans afa. Fínasta vörubílnum í
flotanum.
Og dagamir liðu við leiki og störf
í afa- og ömmuhúsi. Rúmt eitt ár
leið og allt í einu var afi ekki leng-
ur. Það komu fréttir að sunnan og
ég fékk að vita að afi væri farinn
undir torfuna sína grænu. Ég vissi
að honum leið ekki illa. Ég vissi
að torfan hans var mjúk og hlý eins
og vanginn hans. Að hann fengi í
nefið hjá Pétri. En ég vissi líka að
besti vinurinn minn var horfinn og
kæmi ekki aftur.
En amma hélt áfram að vera.
Og engin merki þess að hún væri
á förum. Jafn sjálfsögð og mér
hafði þótt skyndileg brottför afa,
þá þótti mér nú sem amma mundi
vera og standa um alla tíma. Allt
hennar fas, lífsþróttur hennar og
lífsgleði, óþijótandi vinnusemi og
reglufesta, móðurleg ástúð og
umhyggja fyrir öllu sem í kringum
hana var, allt á grunni óbifanlegrar
staðfestu, bar þess ótvíræð merki.
Ég hinsvegar varð sjö og flutti í
burtu í nýtt hús. Þó ekki lengra en
svo að amma var ævinlega nálæg.
Þegar ég síðan hleypti heimdragan-
um og hvarf út í hinn stóra heim
að klífa nýja stiga, þá var amma
jafnvel þar þó ekki væri ég hjá
henni. Og þegar heimurinn tók að
bifast undir fótunum á mér þá
settist ég á hækjur mér í miðjum
stiganum og hiustaði. Og nú var
amma ekki aðeins góð kona sem
tók lítinn dreng í hlýjan faðm sinn.
Hún var í senn homsteinn og út-
vörður alls þess sem mér var kær-
ast. Land mitt og þjóð, fólkið mitt
og bærinn, móamir og víkin, fjallið,
sagan, rætumar hið varanlega,
óbifanlega. Það var þrátt fyrir allt
innan seilingar.
„Nei ert þetta þú vinurinn minn.“
Það var hann. Og hann var feginn
að sjá ömmu sína. Nú þegar hann
var fyrir löngu vaxinn henni yfir
höfuð, hún enda enn lágvaxnari en
þegar hann sá hana síðast, óstyrk
og titrandi fyrir ásókn þess sjúk-
dóms sem skyldi leggja hana að
velli, hann fúlskeggjaður í blóma
lífsins, uppfullur af föðurlegu stolti
með afkvæmi sín sitt við hvora
hönd, þá fann hann enn og aldrei
betur að hún var stoð hans og
stytta, hin óbifanlega í róti dag-
anna.
Og nú er amma mín loks farin.
Södd lífdaga. Þangað sem afi hefur
beðið hennar svo iengi. Ég veit að
hann verður feginn að fá hana.
Hann á sjáifsagt enn í vandræðum
með að taka af rúminu sínu. En
við sem hér stöndum, bömin hennar
öll og vinimir kveðjum hana með
söknuði í hjarta. Við finnum það
svo vel nú þegar hún er farin hve
mikið við höfum misst. Og við
minnumst ömmu með þakklæti og
virðingu.
En þó hún amma sé farin þá er
hún samt og verður hjá okkur.
Leó Jóhannesson, dóttursonur.
„Það er ekki oft að hún amma
mín deyr,“ segir gamalt máltæki.
Ég kvaddi hana ömmu á sjúkrahús-
inu á Akranesi, hún strauk mér um
andlitið eins og í gamla daga, þótt
hún vissi víst ekki lengur, hver ég
var, svo fiaug ég burt að flytjast
til §arlægs lands og að kvöidi þess
sama dags var hún dáin.
Hún amma hét Málfríður Bjama-
dóttir og var fædd að Nýlendu í
Meðaliandi í Vestur-Skaftafeils-
sýslu 20. október 1896. Hún var
yngst sex alsystkina og þau eldri
hétu Einalina, Bjami, Gunnar, Jó-
hanna og Jón, sem dó ungur maður,
en hálfsystir þeirra Sigrún, sem
fædd var 1917 andaðist í vetur leið.
Amma er því seinust þeirra að
kveðja þennan heim.
Systkini ömmu voru afar traust
og gott fólk og með þeim voru
miklir kærleikar. Mér em þau sem
gömul urðu öll í fersku minni,
glettnin og einbeitnin í svip Línu,
sem snerist í kringum skjátumar
sínar með staurfót og gekk við staf,
brosið á bræðmnum, þrifnaður og
gestrisni Jóu og handbragðið henn-
ar Sigrúnar, sem var sannur meist-
ari í kjólasaumi.
Ég er því miður svo alltof ófróð
um æsku og uppvöxt þessara syst-
kina, sem komin vom út af Jóni
Steingrímssyni eldpresti, amma
talaði of fátt. Ég skildi þó, að for-
eldrar hennar, Bjami og Málfríður
vom fátækt fólk, bömin fæddust
þeim haust eftir haust og móðir
hennar missti snemma heilsuna.
Þegar amma var á öðm ári fluttu
þau búferlum úr Meðailandinu alla
leið vestur í Flóa í leit að betra
viðurværi. Leiðin yfir sandana,
óbrúuð jökulfljótin og allar þær
stórár, sem varð að sundríða, var
löng og ströng fyrir lítil börn, sem
bundin vom upp á hesta. Og ferðlú-
in hljóta þau að hafa verið langafi
minn og langamma, þegar þau
komu með ómegðina sína á leiðar-
enda.
Þau byggðu sér bú á Lambastöð-
um og þar ólst amma upp.
Fermingarvorið missti hún móð-
ur sína, og þá skildi ég, að amma
hafði einhvem tíma verið bam,
þegar hún sagði mér, hvað hún grét.
Eftir missi konu sinnar brá Bjami
búi og fluttist til Eyrarbakka. Þar
gerðist hann smiður, þvi hann var
mikill völundur. Hann giftist öðm
sinni, Sigríði Höskuldsdóttur, og
bjó með henni þar. En amma varð
eftir á Lambastöðum. Hún hafði
verið send í fóstur eftir dauða móð-
ur sinnar, en undi hvergi nema í
túninu heima.
Seinna gerðist hún vinnukona í
læknishúsinu á Eyrarbakka og
þaðan réði hún sig að Ósi við Amar-
nes. Á Ósi kynntist hún afa.
Afi hét Leó Eyjólfsson. Hann var
sjómaður, þegar ástir tókust með
honum og ömmu og tók próf frá
stýrimannaskólanum um það leyti
sem þau giftust. En hann var vöm-
bflsstjóri og vegagerðarmaður alla
þá tíð, sem ég man hann.
Afi og amma eignuðust íj'ögur
böm, sem öll hafa lifað og starfað
á Akranesi fram á þennan dag.
Elstur er Ragnar, vömbflsstjóri,
næst Bjamfríður, kennari við Fjöl-
brautaskólann, þá Hallbera Guðný,
sem stýrir skrifstofu Bmnabótafé-
iagsins, yngstur Jón, múrari. Þau
byggðu húsið Efra-Nes með hjálp
Bjama, sem flutti frá Eyrarbakka
til að taka að sér smíðina. Sjálfum
sér byggði hann annað hús og
nefndi Bjamastaði. Seinna keyptu
þau Sunnubraut 30 og þar býr
systir mín nú með manni og böm-
um.
Þegar amma var hálfníræð var
hún hjá mér, þar sem ég var að
gefa litlu telpunni minni brjóst. Þá
sagði hún mér, að aldrei hefði hún
verið sælli í lífinu, en þegar hún
var í sömu spomm með bömin sín
á bijósti. Hún lýsti hamingjunni,
sem gagntók hana og ég fann, hvað
ég var óendanlega skyld þessari
gömlu konu, sem einu sinni var
ung. Amma lifði fyrir bömin sín.
Og elskaði afa, sem gaf henni þau.
Síðan breiddi hún sig yfír allan
afkomendaskarann, og svo lengi
sem hún gat fylgst með, hvar böm
vom að fæðast, fitjaði hún upp í
vettling eða sokk.
Ég var svo lánsamt bam að alast
upp í kjallaranum hjá afa og ömmu
til átta eða níu ára aldurs. Alla þá
daga var líf okkar uppi og niðri
samofið.
Ég man það fyrst eftir mér, að
ég sat á tröppunum hjá ömmu og
söng fyrir þá, sem um götuna
gengu, að ég hefði eignast lítinn
bróður. Hann var skírður Leó í
höfuðið á afa og þau unnu honum
bæði mjög heitt.
Við systkinin sóttum mikið upp
á loft, enda var þangað margt að
sækja. Andlegt fóður og líkamlegt.
Þar var alltaf einhveiju stungið upp
í holuna, afi sagði sögur, amma tók
á móti gestum. Stundum vom það
hým og hógvæm systkinin hennar
sjálfrar, stundum bræður afa, eða
Eyvör afasystir. Þá glumdi húsið
af hlátri, því það var fyrirferðarmik-
ið fólk. Þau töluðu hátt og sögðu
dæmalausar sögur, skelitu á lær sér
og hlógu svo að tárin mnnu niður
kinnamar á þeim. Ég man ekki
eftir öðmm eins skemmtikröftum í
bemsku og tveim yngstu bræðmm
afa, Jóni og Helga. Þegar þeir komu
frá Reykjavík var hringt í Arthúr
bróður eða Valdimar bróður eða
Þorstein mág og slegið í slag. Það
var sögð hálfa og heila og barið í
borðið og rifjuð upp feiknleg stráka-
pör og hrekkir frá uppvaxtarámm
þeirra bræðra á Akranesi og við
bróðir minn göftum af aðdáun þó
allt væri þetta í raun hneykslaniegt.
Síðan fylgdu frásagnir af svaðilför-
um á sjó og landi og jafnvel lofti,
því Helgi var einn fyrstur íslend-
inga til að taka flugmannspróf.
Amma bar endalaust mat og
drykk í alla. Amma átti alltaf nóg
í búrinu, hversu margir sem komu,
og þó hún bæri sjaldan fram færri
en ellefu sortir með kaffinu, þá var
viðkvæðið hjá henni: „Æ, elsku
fyrirgefið þið, hvað þetta er ómynd-
arlegt hjá mér.“
Amma var sívinnandi. Ég man
ekki hvort ég sá hana nokkum tíma
sitja í stól á Sunnubrautinni, nema
til að matast. Afí lagði sig aftur á
móti. Hann vann erfiðisvinnu, en
fékk að halla sér, þegar hann kom
heim. Þá gátum við skriðið upp
fyrir hjá honum og fengið að heyra
í ótalið skipti, hvemig hann tróð
straumum upp í ginið á Leppalúða.
Það var margt, sem bar fyrir afa
t
Móðir okkar, tengdamóðir og amma,
MÁLFRÍÐUR BJARNAOÓTTIR,
Akranesi,
lést sunnudaginn 15. júní í Sjúkrahúsi Akraness. Útför hennar
veröur gerö frá Akraneskirkju föstudaginn 20. júní kl. 14.30.
Ragnar Leósson, Ester Guðmundsdóttir,
Bjarnfríður Leósdóttlr,
Hallbera Leósdóttir, Rfkharður Jónsson,
Jón Leósson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Móðir okkar,
RAGNHILDUR JÓNSDÓTTIR
frá Núpsdalstungu,
Leifsgötu 10,
andaðist í Landakotsspítala 18. júní.
Elfsabet Ólafsdóttir,
Jón Ólafsson,
Kjartan Ólafsson.
+ Eiginmaður minn, EINAR VALDIMAR GUÐLAUGSSON frá Efra-Hofi ÍGaröi, sem andaðist á heimili sínu Arnartanga 56 þann 14. þ.m., verður jarðsunginn frá Lágafellskirkju laugardaginn 21. þ.m. kl. 2.00 e.h. Anna Einarsdóttir.

Konan mín, GUÐRÚN E. JÓNSDÓTTIR, Langholtsvagi 185, andaðist þann 17. júní i St. Jósefsspítala i Hafnarfirði. Fyrir hönd sonar, tengdadóttur og barnabarna, Hákon Tohsson. íT *i-£r
í vegavinnunni, þar mætti hann
tröllum og forynjum, álfum og
huldufólki og rataði í marga raun.
Og afi hvatti okkur til dáða.
Hann fylgdist vel með, hvemig við
leystum þær litlu þrautir, sem lífið
lagði fyrir okkur og kannski hefur
engin viðurkenning haft meiri þýð-
ingu fyrir mig um dagana, en krón-
an, sem afi gaf mér, þegar ég sýndi
honum fyrstu skriftarbókina mína.
Amma var engin draumórakona.
Hún hafði sjaldan hátt um skoðanir
sínar og henni líkaði ekki alltaf vel
sú þróun, sem gerði dætur hennar
og dætradætur að afskiptakonum
um pólitík og kvenréttindi. Einu
sinni var hún á fundi í slysavamar-
félaginu eða kvenfélaginu, sem voru
hennar félög. Fundurinn dróst á
langinn og afi beið á fótum, þó liðið
væri langt á kvöld. Mamma fór þá
upp til að bjóða honum góða nótt
og spurði, hvort hann vildi ekki
bara fara að sofa, þótt amma væri
ókomin heim. Þá svaraði hann og
var þungt í honum: „Ég sé nú ekki,
að það sé búið að taka ofan af rúm-
inu.“
Þannig var það hjá þeim.
Amma efaðist aldrei um, hver
væri hennar staða í lífinu og hún
gekk að hverju verki, sem þeirri
stöðu fylgdi af röggsemi og mynd-
arskap. Hún stjómaði því, hvenær
farið var í kálgarðana vor og haust
setja niður kartöflumar og taka
upp. Hún stýrði sláturgerðinni jafnt
fyrir sig og dætur sínar og tengda-
dætur og hún hafði okkur með í
heyskapinn til Karólínu í Sigtúnum
á meðan grannkonan hafði skepnur.
Svo dó afi skyndilega af blóð-
tappa rétt rúmlega sextugur og
amma varð ein eftir. Hún bjó þó
áfram á Sunnubrautinni og hélt
uppteknum hætti að veita öllum af
rausn, sem þangað komu og nú
bættust í þann hóp tengdaböm
bamanna hennar og bama-bama-
böm, jafnvel bama-bama-bama-
bam. Ámma gerðist með tímanum
sannur ættarhöfðingi.
Þegar hún hafði jafnað sig nokk-
uð eftir fráfall afa fór hún aftur út
að vinna fyrir viðurværi sínu. Hún
þvoði flöskur og brúsa í mjólkur-
stöðinni, seinna skúraði hún í kaup-
félaginu og sá um kaffið fyrir
kennara bamaskóians, og vann í
pijónaverksmiðju. Frístundir henn-
ar heima fóm líka mest í að prjóna
á ættbogann sem sífellt stækkaði.
En amma fór nú loksins að sinna
öðmm hugðarefnum en flölskyldu
sinni eins og því að ferðast. Hún
gerðist harðdugleg ferðakona. Hún
fór í ferð til hinna Norðurlandanna
og oftar en einu sinni til sólarlanda
en mest ferðaðist hún um sitt eigið
ættarland. í meira en tvo áratugi
held ég að amma hafi farið í ferða-
lag hvert einasta sumar um ein-
hvem hluta landsins. Hún náði að
sjá ísland allt að kalla, byggðir
þess og óbyggðir. Hún var svo ótrú-
lega létt á fæti og heilsuhraust.
Þegar amma varð áttatíu og
fimm ára hélt hún mikla veislu. I
það sinn rúmaðist hún ekki á
Sunnubrautinni, heldur þurfti að
leigja stóran sal. Amma bar sig
eins og tignarkona eins og jafnan,
þegar hún var á íslenskum búningi.
Áður en veislunni lauk hélt hún
fyrstu ræðu lífs síns í þvílíku Qöl-
menni. Hún var þá svona fljúgandi
mælsk, þegar upp var staðið.
Litlu seinna fór hún að kenna
lasleika. Það var tekið að líða að
ferðalokum. Dauðinn fór sér að
engu óðslega við ömmu. Í hálft
fimmta ár hefur þrek hennar verið
að dvína. Og hún lá rúmföst síðan
fyrirjól.
Afkomendur hennar eru orðnir á
fimmta tug. Við erum því mörg,
sem höfum kúrt undir vængnum
hennar og eigum henni mikið að
þakka. Amma gaf öllum og gleymdi
engum fyrr en ellin tók að lokum
frá henni minnið, svo hún mundi
að síðustu ekkert nema versin sín,
sem hún lærði barn. — Bænin má
aldrei bresta þig... Þú guð sem
stýrir stjamaher... fyrirgef oss
vorar skuldir...
Eg vona að mér fyrirgefist sú
skuld að snúa ekki heim og fylgja
henni ömmu til hinstu hvílu.
Svíþjóð, 19. júní 1986.
Steinunn Jóhannesdóttir.