Morgunblaðið - 11.07.1986, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. JÚLÍ 1986
13
var til allra bygginganna vandað
og hve sterkar þær eru. Þótt gólfin
milli hæða séu timburgólf þurftu
þau að bera háar saltfiskstæður.
Var staflað á þau hundruðum tonna
af saltfiski. Þurrkklefamir einir
tóku 200 skippund í hverri uppsetn-
ingu og heilu skipsfarmarnir voru
þama verkaðir og staflað í geymsl-
urnar. Vom þar oft mörg þúsund
skippund af fullverkuðum fiski er
beið útflutnings. Gólf efri hæðar-
innar vom t.d. úr 2 þumlunga
þykkum plægðum plönkum sem
hvíla á þéttum þverbitum og undir
þeim em aftur 2 gildir burðarásar
eftir endilöngu húsinu og liggja
þeir á svemm stoðum. En í steyp-
una munu hafa verið lagðir trollví-
rar. Þessi dæmi sýna að varla
finnast sterkbyggðari og vandaðri
hús enn þann dag í dag í Reykjavík.
Kveldúlfshúsin standa þama heil
og með sína sögu, kannski mikil-
vægustu söguna um uppbyggingu
Reykjavíkur, enda eins og Þorkell
Jóhannesson læknir kemst að orði
í grein í Mbl. 21. maí sl. um þá
hugmynd Halldórs Jónssonar verk-
fræðings að reisa Thor Jensen
veglegan minnisvarða: „Meðal
framkvæmdamanna hér á landi á
þessari öld á Thor Jensen engan
sinn líka. Hann reis yfir flatneskj-
una meira en nokkur annar meðal
athafnamanna og á fremur skilið
minnisvarða en allir aðrir úr þeirra
hópi." Ætli mikilvægasti minnis-
kyndiklefum. Ástæðulaust er að
fara nánar út í lýsingu á húsunum,
enda var það gert í fyrmefndri
Morgunblaðsgrein. En þarna em
sem sagt tvö tvflyft hús, um 600
ferm. að gólffleti á hvorri hæð og
port á milli sem Eimskipafélagið lét
setja þak yfir og 1.300 fermetra
porti fyrir ofan með steinsteyptum
geymslubyggingum í kring er skipt-
ast í 9 geymslur. Allt jafn vandað
og rammgert, enda stór hluti af
efri hæð notaður fyrir saltfiskstafl-
ana.
Af þessari stuttorðu lýsinu má
sjá að þama standa geysi stórar
rammgerðar byggingar, merkilegur
minnisvarði úr atvinnusögnni og
merkilegt byggingarverk, svo sem
þeir geta sannfærst um sem skoða
húsin og kanna þau. Vangaveltur
hafa verið um hver hafi teiknað
Kveldúlfshúsin og þá stundum
nefnt að bróðir Thors Jensen kunni
að hafa gert það. Upp á teikningu
hefur skrifað borgarstjórinn Knut
Zimsen og og í æfisögu Finns O.
Tuliníusar segir frá því er hann
nýkominn frá útlöndum fékk það
fýrsta verkefni á teiknistofunni hjá
Jóni Þorlákssyni verkfræðingi og
síðar borgarstjóra að vinna að
teikningum af Kveldúlfshúsunum.
En Thor Jensen mun sjálfur alltaf
hafa ráðið miklu um gerð þeirra
bygginga sem hann byggði og hef-
ur sjálfsagt ráðfært sig við arkitekt-
inn bróður sinn, sem ekki kom til
Saltfiskverkun. Kristján H. Magnússon listmálari skar þessa mynd út.
varðinn yrði ekki að láta standa
þessar stórkostlegu byggingar, sem
hann af stórhug lét reisa, Kveldúlfs-
húsin, Korpúlfsstaðahúsin og
Fríkirkjuveg 11. Tvö þau síðar-
nefndu, sem em í eigu Reykjavíkur-
borgar, em ekki í neinni hættu,
enda dettur eiganda þeirra ekki í
hug að bijóta þau niður.
Kveldúlfshúsin eiga sér merka
70 ára sögu. Mikilvægasta meðan
líf íslendinga var saltfiskur, sem
allt stóð og féll með og meðan var
verið að koma upp og tryggja salt-
fiskmarkaðina í Suðurlöndum. Þeim
stóra þætti í fiskvinnslu okkar á
tímum fátæktar og þegar við vomm
sjálf að taka við okkar málum á
fyrra helmingi þessarar aldar var
gerð skil í sjónvarpsmynd nýlega.
Starfsemin í þessum húsum átti
þarna stórt hlutverk, m.a. þróaðist
þar Spánarþurrkunin á saltfiskinum
í svonefndan Barcelona-fisk svo og
fiskmatið. Þarna í Kveldúlfshúsun-
um var vinnustaður fiskverkunar-
fólksins og heimahöfn útgerðarinn-
ar, enda átti hver togari sína
geymslu í lágu byggingunum í port-
inu. Á tímabili var þar verkaður
fiskur úr 11 skipum Kveldúlfs, þar
af 7 togurum og stundum aðkeypt-
ur fiskur og gengið frá honum til
útflutnings. Mun Kveldúlfur um
tíma hafa verið stærsta útflutnings-
firma í heimi af þeim sem ráku
verslun fyrir eigin reikning. Þarna
var fiskurinn vaskaður í stórum
sölum á neðri hæð framhússins,
eftir að hann hafði verið flattur og
saltaður um borð og ekið inn á
gamla Ford til stúlknanna við kör-
in. Hann var svo ýmist sólþurrkaður
á stakkstæðunum eða hengdur upp
á rimla sem voru halaðir upp í
þurrkklefana fjóra, sem enn standa
upp úr þaki aftara hússins og hann
þurrkaður með heitum blæstri frá
íslands fyrr en 1915, þegar bygg-
ingamar vom á iokastigi.
Byggingamar bjóða upp á
margskonar not. Þar er hátt undir
loft og bilar geta ekið þar inn.
Hægt að leggja þeim þar eða í port-
in. Því hefur verið nefnt að þau
væm upplögð fýrir verslunar og
félagsmiðstöð þessa hverfís í gamla
bænum sem nú virðist ætla að verða
svo fjölmennt. Jafnvel hafa þar leik-
shús eða eitthvað þessháttar. Hafa
margar þjóðir, svo sem Bretar í
Covent Garden og Frakkar í nýrri
menningarmiðstöð í París einmitt
nýtt slík hús sem verslana- og veit-
ingahúsamiðstöð var með sýningum
og leikhúsa- eða tónlistarsölum.
Einnig væri þarna mikill möguleiki
fyrir hvers konar minjasöfn, sem
geyma stóra gripi. Og því ekki fyr-
ir fiskiðnaðinn í landinu — okkar
stærsta atvinnuveg?
Húsin sjálf standa fyrir sínu og
getur hver sem er tekið undir orð
safnamannsins danska, sem lét
hafa eftir sér í blöðum þegar hann
kom hér að það yrði stórt menning-
arsögulegt slys, ef Kveldúlfshúsin
yrðu rifin. Og ég vil bæta við að
slíkt gerist ekki lengur í þeim menn-
ingarlöndum, sem við viljum bera
okkur saman við. E.t.v. gæti fisk-
vinnslan í landinu komið þarna til
bjargar. Kannski málið skyldast.
En ekki er aðalatriðið hvað síðar
verður gert við húsin, þegar erfitt
er um fé, heldur að ekki verði nú
unnið óþurftarverk, svo ekki verði
aftur snúið.
En fyrst og fremst skora ég á
hið merka fyrirtæki Eimskipafélag
Islands að láta ekki henda sig að
standa að því að brjóta niður menn-
ingarverðmæti þess tímabils, sem
það stendur sjálft föstustum fótum
LÉTTLAMB
- kærkomin nýjung fyrir sælkera.
Við bjóðum fyrstir allra,gestum okkar upp á Léttlamb. Einstakt
tækifæri til þess að bragða þessa stórkostlegu nýjung.
Borðið í baðstofu Rítunnar strax í kvöld. Opið öll kvöld vikunn-
ar - borðapantanir í síma 42541.
Veitmgahúsið
RITAN
Nýbýlavegi 26, Kópavogi.
NÝTT SÍMANÚMER
69-1 1-00