Morgunblaðið - 24.07.1986, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. JÚLÍ 1986
NILS-FATASKÁPUR
Kostar aðeins
Boðun eða
miðlun
Nokkrir punktar frá norrænni ráð-
kr. 2.190,-
(með hillu og slá)
Húsi verslunarinnar, Kringlunni7,108 Reykjavík. Sími 686650.
stefnu um trú og siðfræði í fjölmiðlum
eftir Pétur
Pétursson
Fyrr í sumar var haldin í Kung-
álv í Svíþjóð norræn ráðstefna um
trú og siðfræði í fjölmiðlum og stóðu
að henni fréttafulltrúar kirknanna
á Norðurlöndum en blaðamenn og
aðrir sem starfa við fréttamennsku
varðandi trúar- og kirkjumál, voru
sérstaklega boðnir þangað. Þar
voru fluttir fyrirlestrar um hinar
margvíslegu hliðar þessa máls og
greint frá nýjustu rannsóknum á
sviði fjölmiðlunar, einkum hvað
varðar trúarlegt efni. Þá var þama
einnig mættur einn af biskupum
sænsku kirkjunnar, Bertil Gártner,
til að segja frá reynslu sinni af fjöl-
miðlum, en hann hefur mest allra
biskupa í Svíþjóð komið þar fram,
að vlsu fremur nauðugur en viljug-
ur, vegna afstöðu sinnar til kven-
presta.
Staðreyndir og
tilgangnr
Aðalfyrirlesturinn flutti dr. Ing-
mar Lindqvist en hann sér um allt
sjónvarpsefni sem fer í gegnum
fínnska fjölmiðla á sænsku frá lúth-
ersku þjóðkirkjunni í Finnlandi.
Fyrirlestur þessi var mjög fræðileg-
ur og mótaði mikið af þeirri umræðu
sem síðan varð á ráðstefnunni. Fyr-
irlesturinn hét: „Hvað viljum vér
kristnir með fjölmiðla?" og kom
hann þar inn á þekkingarfélags-
fræði og fjölmiðlarannsóknir með
sérstöku tilliti til kristinnar boðun-
ar. Hann velti mjög fyrir sér
hugtakinu staðreynd og hvort fjöl-
miðlar gætu yfír höfuð miðlað
staðreyndum á hlutlægan hátt og
efaðist hann um það fyrir sitt leyti.
Hann hélt því fram að í raun og
veru væru engar hreinar og sannar
staðreyndir til, heldur aðeins ólík
sjónarmið og mynstur sem veruleik-
inn væri miðaður við.
Ekki voru allir þátttakendur á
ráðstefnunni tilbúnir að skrifa und-
ir þetta og einhver benti á að vart
væri hægt að hugsa sér nokkum
viðræðugrundvöll fólks með ólík
sjónarmið ef ekki væri hægt að
ganga út frá sameiginlegum for-
sendum og skilgreiningum á því
hvað væru staðreyndir. Ráðstefnur
sem þessi væra ómark ef hver og
einn væri aðeins takmarkaður við
sitt sjónarmið. En þá fór fyrirlesar-
inn að tala um hugtakið tilgang
og benti á að hinar svokölluðu stað-
reyndir væra ætíð í einhveiju
ákveðnu samhengi og tilheyrðu
ákveðnu mynstri. Fjölmiðlar búa oft
til nýtt samhengi og á bak við þá
mynd sem þeir miðla býr oft ákveð-
inn tilgangur og hagsmunir. Þannig
er hlutverk fjölmiðla í raun frekar
að skilgreina veraleikann en að
miðla staðreyndum. í þessu liggur
vald fjölmiðla en um leið takmörk
og ófullkomleiki. Það hefur sýnt sig
að fjölmiðlar hneigjast oft til að
viðhalda ríkjandi mynstri, og því
sem vinsælast er í þjóðfélaginu á
hveijum tíma, til þess að falla sem
flestum kaupendum í geð. Rann-
sóknir hafa auk þess sýnt að fólk
tekur oftast til sín úr fjölmiðlum
aðeins það sem fellur því vel og
staðfestir fyrri viðhorf. Fjölmiðlar
era því hluti af hinu ríkjandi mynstri
og endurspegla fordóma og galla
hverskonar.
Það athyglisverðasta í fyrirlestri
dr. Ingmars var þegar hann kom
inn á hlutverk kristinnar boðunar.
Það má iíta á líf og starf Jesú
Krists sem nýtt mynstur, sem opinn
faðm er brýtur niður gömul og
syndug kerfí og leiðir vonina inn í
vonlausa veröld. Fagnaðarerindið
var svo róttækt þegar það kom fram
að veijendur hins gamla mynsturs
urðu að dæma Jesú til dauða, en
krossinn varð engu að síður sá von-
argeisli sem lýsir upp veröldina fyrir
kristnum mönnum. Þannig var
veraleikinn skilgreindur upp á nýtt.
Heimur út af fyrir sig
Sr. Bernharður Guðmundsson
fréttafulltrúi íslensku Þjóðkirkjunn-
ar var einn af þeim sem skipulögðu
ráðstefnuna og flutti hann fyrirlest-
ur með fyrirsögninni „Veraleikinn
sem fjölmiðlar búa til“. Fjallaði
haun þar m.a. um vandann sem
allir fjölmiðlar eiga við að stríða,
sem er að ná til þeirra sem miðlað
er til. Fjölmiðlar era heimur út af
fyrir sig en venjulegu fólki er það
veraleikinn sem snýr að því sjálfu.
Hvar kemur Guð inn í þann vera-
leika? Er hann nálægur eða langt
í burtu? Bemharður kom einnig inn
á það hvemig fjölmiðlar, oft á tíðum
óafvitandi, gefa fólki neikvæða
sjálfsímynd. Fjölmiðlamir hafa
áhrif á fólk, en gefa því ef til vill
minna sem jákvætt eða uppbyggj-
andi getur talist. Þeir ná ekki niður
á hið persónulega svið og geta ekki
komið í staðinn fyrir persónuleg
tengsl. Það er hætta á því að fólk
verði sinnulaust um aðstæður ná-
ungans sem og annarra þjóða þó
það hafi aðgang að mörgum fjöl-
miðlum og miklu efni. Fleiri á
þessari ráðstefnu höfðu einmitt
áhyggjur út af því að hin persónu-
leg tengsl í boðuninni verði aldrei
virk þegar um fjölmiðla er að ræða.
Orðið var hjá Guði
Gamalreyndur prestur, Sten
Höglund, sem mikið hefur starfað
að fjölmiðlamálum fyrir sænsku
kirkjuna kom með athyglisverðar
athugasemdir og var bjartsýnn
varðandi möguleika til ákveðnari
og meiri boðunar kristinnar trúar
með hjálp nýjustu fjölmiðlatækni.
Hann benti á að miðlun væri kjami
í allri boðun en ekki einhver auka-
grein. Miðlunin er ekki aðeins tæki
heldur einnig boðskapurinn, þetta
fellur í eitt og verður ekki aðskilið.
Vitnaði hann í þessu sambandi til
upphafsorða Jóhannesarguðspjalls
þar sem stendur: „í upphafí var
orðið, og orðið var hjá Guði og orð-
ið var Guð“. Hann auglýsti eftir
sérstakri fjölmiðlaguðfræði sem
gjömýtti þau tækifæri sem fram-
þróun á sviði fjölmiðlunar byði upp
á.
Gártner biskup
kvartaði
Bertil Gártner ræddi vítt og
breitt um áhrif ijölmiðla á viðhorf
fólks til kirkjunnar og sérstaklega
um reynslu sína sem var mjög nei-
kvæð. Andstaða hans gegn kven-
prestum og neitun hans að vigja
konur til prests hefur verið stans-
laust fréttaefni nú í mörg ár og
sagði Gártner að fjölmiðlar hefðu
búið til og viðhaldið hinni hræðileg-
ustu mynd. Fólk trúir því nú orðið,
sagði hann, að ég sé kynferðislega
truflaður, sótsvart afturhald og full-
ur fordóma. Hann benti á að skoðun
sín á prestsembættinu væri grand-
völluð á túlkun hans á biblíunni,
þ.e.a.s. guðfræðileg og hefði ekkert
með mannasetningar eða lýðræðis-
hugmyndir að gera. „Hvemig eiga
jafnréttisráð og ríkisstjómir að geta
kveðið upp úrskurð varðandi þetta
guðfræðilega atriði?" spurði Gártn-
er, sem sagðist nú skilja betur
aðstöðu minnihlutahópa ýmiss kon-
ar eftir þá útreið sem hann hefur
fengið í fjölmiðlum. „Af hveiju láta
þeir kaþólska biskupinn í friði sem