Morgunblaðið - 24.07.1986, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. JÚLÍ 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, simi 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 40 kr. eintakiö.
Sitthvað af
Picasso
Vegið
Guðrún Helgadóttir, þing-
maður Alþýðubandalags, fer
hörðum orðum um forystu og
starfshætti Alþýðusambands ís-
lands — og aðildarfélaga þess —
í grein í Þjóðviljanum 20. júlí sl.
Staðsetning og umgjörð greinar-
innar í blaðinu ber þess glöggan
vottinn, að ritstjórum Þjóðviljans
hefur verið einkar kært að koma
innihaldi hennar sem bezt til skila.
Þingmaðurinn er að fjalla um
„mál“ Guðmundar J. Guðmunds-
sonar, formanns VMSÍ og
Dagsbrúnar, og notar tækifærið
til að hnýta í launþegafélög, sem
standa að ASÍ, með þessum orð-
um: „Hafa þeir [félagsmenn í
launþegahreyfíngu] verið kailaðir
tif fundar um mál foringja síns?
Ó, nei, þess gerist ekki þörf í
þeim herbúðum. Þar ríkir sú fá-
mennisstjóm, sem allar ákvarðan-
ir tekur á toppnum eftir formúlu
samtryggingarinnar, sem hingað
til hefur haldið Alþýðusambandi
Islands saman. Þar skipta menn
með sér völdum eftir einfaldri
flokkspólitískri uppskrift . . .“.
Félög verkafólks og heildar-
samtök þess, Alþýðusamband
íslands, eru ekki hafín yfír gagn-
rýni frerrtur en önnur mannanna
verk. Þessi samtök, sem önnur,
verða að þróast í skóla reynslunn-
ar og laga sig að þeim breytingum
sem umhverfi þeirra, þjóðfélagið,
tekur, í framvindu tímans, til að
sinna skyldum við umbjóðendur
sína og þjóðarhagsmuni sem bezt.
A þetta hefur oft verið bent hér
í Morgunblaðinu, bæði í ritstjóm-
argreinum og aðsendum hugleið-
ingum fólks úr hinum ýmsu
starfsstéttum. Spjótalög Guð-
rúnar Helgadóttur, þingmanns
Alþýðubandalagsins, að forystu-
mönnum og starfsháttum ASÍ,
em annarrar tegundar og þjóna
öðmm tilgangi. Þau em angi af
innanflokksátökum í Alþýðu-
bandalaginu. Þau þjóna þeim eina
tilgangi, að því er virðist, að koma
höggi á flokksbræður, sem heyra
til annarri „trúardeild" í „söfnuð-
inum“, ef svo má að orði komast.
I þeim efnum virðist tilgangurinn
helga meðalið, svo réttlætanlegt
telst, að beija á Dagsbrún, VMSÍ
og ASÍ.
Árás Guðrúnar Helgadóttur á
starfshætti í verkalýðsfélögum og
ASÍ er fyrst og fremst árás á
flokksbræður hennar innan þess-
arar sömu verkalýðshreyfíngar.
Þeir em helztu mótendur þeirra
starfshátta er þar viðgangast.
Ekki skal það í efa dregið að
starfshættir þessara samtaka
geta breytzt til hins betra, og
aðASÍ
standa efalítið til bóta, en hvers-
vegna hefur þingmaðurinn þagað
svo lengi þunnu hljóði yfír þeim
annmörkum, sem hún telur vera
á starfsháttum þeirra? Þögn er
sama og samþykki, segir máls-
hátturinn. Hversvegna setur hún
gagnrýni sína þá fyrst fram er
hatrömm innanflokksátök í Al-
þýðubandalaginu ná hámarki? Er
grein hennar, sem ritstjórar Þjóð-
viljans gera svo vel við, aðeins
spegilmynd þeirra átaka, út í
þjóðfélagið, er standa nú sem
hæst milli svokallaðs „verkalýðs-
arms“ og svokallaðs „mennta-
mannaarms“ Alþýðubandalags-
ins?
Á einum stað í grein Guðrúnar
Helgadóttur bryddir á viðleitni til
að bijóta til mergjar, hversvegna
kjör og kaupmáttur eru ekki burð-
ugri hér á landi en raun ber vitni
um. Það er þegar hún gerir því
skóna, að við séum að „dragast
aftur úr öðrum þjóðum í atvinnu-
málum, menntamálum, tækniþró-
un og á flestum öðrum sviðum“,
eins og hún kemst að orði. Fyrir
þessu er flugufótur, þó skoðanir
séu skiptar um ástæður.
Tvennt er það sem öðru fremur
hefur háð framfarasókn þjóðar-
innar til betri lífskjara. Hið fyrra
er erlend skuldasöfnun, sem að
hluta hefur gengið til eyðslu og
óarðbærrar fjárfestingar, og tek-
ur til sín í greiðslubyrði rúmlega
fímmtung útflutningstekna, sem
ekki koma til skipta á innlendum
kjaravettvangi. Það síðara er
verðbólgan, 1971- 1983, sem
braut niður innlendan spamað,
brenndi kjarabætur jafnharðan
og þær unnust, skekkti stórlega
samkeppnisstöðu útflutnings-
framleiðslu okkar og — það sem
verst var — kom í veg fyrir þá
atvinnuuppbyggingu, framleiðni-
aukningu og hagvöxt, sem ella
hefði orðið. Lífskjör felast ekki í
kröfugerð og slagorðum, heldur
verðmætum sem verða til í þjóðar-
búskapum. Þessvegna skilar
jákvæð kjarabarátta betri árangri
en sú neikvæða til lengri tíma lit-
ið.
Átökin í Alþýðubandalaginu
eru ekki ný af nálinni og naum-
ast frásagnarefni lengur. Þegar
þau snúast hinsvegar upp í spjóta-
lög að Dagsbrún, Verkamanna-
sambandinu og ASÍ færist skörin
upp í bekkinn. Og þegar atgeirinn
í hendi aðfararliðsins er „málgagn
sósíalisma, þjóðfrelsis og verka-
lýðshreyfíngar" er sú sjálfsmynd,
sem vinstri sósíalistar hafa verið
að mála á striga samtímans, full-
búin.
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Um næstu helgi lýkur hinni
„óvæntu“ sýningu á málverkum
Picassos á Kjarvalsstöðum. Aðsókn-
in, sem var lengi vel jöfn og góð
hefur minnkað og mun varla mikið
meiri en á almennar sýningar. Það
hefur spurst út, að fátt sé af úrvals-
verkum á ferðinni, myndimar séu
ómerktar og jafnvel hafa sumir tek-
ið svo djúpt í árinni að nefna þetta
afganga eða jafnvel rusl.
Hvort tveggja er rangt, því að í
sumum myndanna eru snilldartakt-
ar og myndin „Madame Z“ er
víðfræg og hana er að fínna í mörg-
um mikilvægum uppsláttarbókum
um líf og iist Picassos.
Þá má ugglaust telja ýmsar
myndanna forverk og skissur að
veigameiri verkum og þann þátt í
starfi listamanna skal ekki van-
meta, því að hann er mjög áhuga-
verður í kynningu og bregður
iðulega upp nýju ljósi á starfshætti
viðkomandi.
Þá eru sem fyrr segir snilldar-
taktar í ýmsum myndum og hér
kemur ljóslega fram, að ekki geng-
ur allt í fyrstu tilraun og að jafnvel
meistaramir þurfa að þreifa fyrir
sér og erfíða til að ná árangri.
Annað mál er, að hið mikla aug-
lýsingaskrum og hávaði í fjölmiðl-
um kringum sýninguna er hvorki
Listahátíð né Qölmiðlum til mikils
sóma og enginn heimsviðburður er
hér á ferð. Nema að það eitt sé
heimsviðburður, að sýningin skuli
sett upp svo norðarlega — hér hafa
útlendingar orðið hissa og að-
streymi þeirra á Kjarvalsstaði er
óvenju mikið.
Svo menn skilji mig betur þá
skal vísað til þess, að svo til allt
var dregið fram í lífí Picassos, ann-
að en það sem verið er að sýna og
það þótti aðallega fréttnæmt hve
verðmætar myndimar voru taldar.
Auðvitað eru öll skrif um meist-
arann vel þegin og sýningin var
vissulega tilefni margvíslegraupp-
rifjana úr lífí hans en hefði betur
mátt vera meira í samhengi við
sýninguna sjálfa. Þá er sýningin
ótvírætt dijúgur listviðburður hér
uppi á íslandi og ég veit að fjöl-
margir hafa verið mjög ánægðir að
eiga þess kost að kynnast þessari
hlið á list Picassos, og sjá þann
mikla kraft, sem var í pentskúf
hans fram til hins síðasta.
Fyrir margar sakir er þessi sýn-
ing þannig mjög merkileg og ekki
skulu menn spá of mikið í það, að
myndimar em fæstar ántaðar. Pic-
asso var svo umbúðalaus og
afkastamikill listamaður, að það var
óhjákvæmilegt að stundum gleymd-
ist að árita listaverkin enda er slíkt
ekki aðalatriðið og til var t.d. röð
frábærra teikninga í eigu fyrmrn
sambýliskonu hans, Mariu Theresu
Walter, sem allar vom ómerktar.
En hann mun hafa merkt allar þær
myndir, er hann lét frá sér fara á
sýningar eða seldi eftir öðmm leið-
um.
Þá má geta þess, að ýmsir snill-
ingar á sviði myndlistar árituðu (og
árita) ekki verk sín, og sumir gera
það á bakhlið mynda sinna, því að
þeir kæra sig ekki um hina meintu
tmflandi og fáfengilegu áhrif slíks
krots á framhliðina. Mætti hér
nefna allnokkra frægustu meistara
listsögunnar — hins vegar gleyma
metnaðarfullir viðvaningar þessu
atriði miklu síður...
Sýningin „Exposition Inatt-
endue" kynnir sannarlega enn eina
og fyrir suma óvænta hlið á meist-
aranum og er því réttnefni, en hann
var fjölþættur persónuleiki og
hvergi einhamur.
Andi Picassos var líkastur ryk-
sugu, er sogaði til sín áhrif úr öllum
áttum og skildi ekki neinar smá-
eindir eftir — og melti svo dustið,
svo fram spmttu hinar merkileg-
ustu formanir. Líkt og aðrir snill-
ingar myndlistarsögunnar þá
nærðist hann á hugmyndum ann-
arra og jók svo við sínum eigin
persónuleika í formi óþijótandi hug-
kvæmni.
Hér má og koma fram, að Pic-
asso var með sanni ein þeirra, er
fann hjá sér þörf til að sanka að
sér hvers konar dóti, er á vegi hans
varð, og venjulegt fólk nefnir msl
og drasl.
Þetta kemur fram í bók hins
nafnkennda menningarmálaráð-
herra de Gaulles, André Malraux,
sem ber hið margræða nafn „Le
tete d’ obsedienne", sem útleggst
„Hrafntinnusvarta höfuðið". Þetta
höfuð er fomkólumbísk höggmynd,
tákn einshvers yfirskilvitslegs,
líkast andríkum skeggræðum á
milli núlifandi og framliðinna. I
gegnum þetta fornsögulegahöfuð í
dimmum kjallara Borgarsafnsins í
Mexíkó (Mexico Cytis Mueseum)
fær lesandinn engan veginn sann-
verðugar upplýsingar um lífið
hinumegin. Nei, Malraux særir
fram hluta af talandi tónlist fram
fyrir dauðann sem gegnir lykil-
hlutverki í bókinni.
Hinn aðdáunarverði Malraux er
hér djúpur og torráður og erfítt að
fóta sig í þankaveröld hans.
Mun skiljanlegri er kafli í bók-
inni, sem segir frá heimsókn í
vinnustofu Picassos í Rue des
Grands- Augustin árið 1944, þar
sem Malraux og Picasso skiptust á
skoðunum líkast boxurum, er gert
hafa samblástur.
Bókin flallar mestmegnis um Pic-
asso og er einstök í sinni röð. Því
að listasagan á engin dæmi um
hliðstæð samtöl milli ritsnillinga og
myndlistarmanna, t.d. Artentinos
og Tizians, milli Victors Hugo og
Daumers, milli Emile Zola og Céz-
anne. Og Baudelaire talar einungis
um Delacroix. En hér höfum við
skáldið Malraux og myndlistar-
manninn Picasso, og þeir ræða
saman sem jafningjar. Frá þessum
fundi, eða árekstri, gýs og gneistar
af sannindum um tvö grundvallar-
lögmál: listin er tjáning hins
óþekkjanlega um leyndarmál hlut-
anna, sem er ekki hið ytra, og hitt
lögmálið er, að list okkar er óað-
skiljanleg frá litasafni ímyndunar-
innar, sem er draumur hinna
tveggja stóru anda. Það er mun
auðveldara að lesa samtal Ecker-
manns við Goethe og Boswells við
Samuel Johnson og svo við lítum
okkar nær Matthíasar Johannessen
við hvern sem er...
Ekki eins háspekilegt, en þó jafn-
þýðingarmikil, er heimsókn Mal-
raux til ekkjunnar Jaqueline stuttu
eftir dauða Picassos. Saman reika
þau milli eigin verka Picassos,
skúlptúra, uppkasta og rissa. Og
leikföng, greinar, furðulegir stein-
ar, vogrek, sem ber merki um
fangbrögð hafsins og Picasso nefndi
„ósjálfráðar höggmyndir" og Jo-
hannes V. Jensen kallaði „duttl-
ungalit náttúrunnar“. Hið fræga
„ég“ Picassos, leitar ekki heldur
fínnur, var ef til vill minna gort og
meiri undrun. Jaqueline segir, að
seglgamsspotti hefði ekki einu sinni
fengið að liggja í friði á gólfínu án
þess að Picasso tæki hann upp og
mótaði eitthvað úr honum. „Skúlp-
túr hefur margar sálir,“ sagði
hann . ..
Jaqueline varð litið yfír þetta
forvitnilega dót, óformuðu og um-
komuiausu hluti og mælir: „Þið
verðið aldrei að skúlptúmm." Þessi
yfirþyrmandi krambúð af skrani og
drasli, eigin verkum Picassos, og
André Malraux í strikum Saul Steinberg (The New Yorker).