Morgunblaðið - 16.12.1986, Qupperneq 72

72
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 1986
4
Islenskar laxveiði-
Dómari og' böðull
- ný sakamálasaga
^BÓKAÚTGÁFAN Breiðablik
hefur sent frá sér bókina Dóm-
ari og böðull eftir Mickey Spill-
ane. Mickey Spillane er þekktur
sakamálarithöfundur og seljast
bækur hans í milljóna upplögum
um allan heim.
Um innihald bókarinnar segir í
forlagsfrétt: „Félagi minn Jack er
dáinn, myrtur af einhverjum sem
hefur horft á hann deyja með háðs-
bros á vör meðan honum blæddi
út... Ég hef svarið þess dýran eið
að hefna dauða Jacks vinar míns.
Og þegar ég hef gómað morðingj-
ann mun ekkert stöðva mig. Ég
mun verða allt í senn, kviðdómur,
dómari og böðull ...“ Þannig talar
Mike Hammer, einkaspæjarinn.
Nafn hans eitt vekur ótta í milljóna-
borginni .. . maðurinn sem fram-
fylgir réttlætinu meðan lögreglan
stendur ráðþrota."
skýrslur - einstæð gögn
eftírEinar
Hannesson
Það er fyrst eftir að embætti
veiðimálastjóra var sett á fót árið
1946 að farið er að vinna skipulega
og markvisst að söfnun upplýsinga
um veiði í laxánum um land allt.
Fyrir þennan tíma er unnt að
-nálgast ýmsa vitneskju um árlega
heildarstangveiði um áratuga skeið
í ýmsum laxveiðiám, eins og Elliða-
ám og Langá, svo dæmi séu tekin,
eða um veiði einstakra netaveiði-
bænda, eins og við Hvítá í Borgar-
firði. Ein athyglisverðustu gögn af
þessu tagi eru tvímælalaust veiði-
skýrslur frá Miðfjarðará í Húna-
vatnssýslu. Þær sýna árlega
netaveiði einstakra jarða þar frá
árinu 1909 til 1939 eða í 30 ár.
Einnig má minna á tölur um kistu-
veiði í Laxá í Aðaldal frá fyrri árum.
Einnig má nefna tölur um lax-
veiði, frá eldri tíð, sem er að finna
í Hagtíðindum. Þær byggðu á fram-
tölum veiðieigenda eða leigutekjum
■“if stangveiði. Þá má nefna hlunn-
indaskýrslur og einnig útflutnings-
skýrslur frá enn eldri tíð.
Samkvæmt hlunnindaskýrslum
var árleg meðalveiði á árunum frá
1926—1945 um 16 þúsund laxar
og var meðaltalsveiði svo til hin
sama á hvorum áratug þessa tíma-
bils. En þess ber að geta að besta
laxveiðiár á fyrri hluta þessarar
aldar var 1932 og 1933 var einnig
ágætt laxveiðiár, hið fyrra með 26
þúsund laxa en hitt tæplega 21
þúsund laxar.
Sömuleiðis mætti vafalaust finna
í prentuðum heimildum upplýsingar
um laxveiði fyrr á árum hér og þar
á landinu. En þar sem ætlunin er
að fjaila um ítarlega gagnasöfnun
um laxveiði sem lið í rannsóknum
og fiskirækt, verður ekki farið
frekar út í þessa sálma að sinni.
Veiðibók og eyðublöð
f laxveiðilögum er kveðið svo á
að hver sá, sem veiði stundar, skuli
gefa skýrslu um veiði sína. Eigandi
veiðiréttinda eða veiðifélag skal
heimta veiðiskýrslur af veiðimanni
og senda þær veiðimálastjóra. Til
„þess að greiða fyrir skýrslusöfnun
var útbúið sérstakt skýrsluform;
veiðibók ætluð fyrir stangveiði og
eyðublað fyrir netaveiðiskýrslu. I
lögum er einnig mælt svo fyrir, að
þeir sem skýrslur eigi að gefa, skuli
fá eyðublöð ókeypis.
Auk skrásetningar á nafni veiði-
vatns á kápu veiðibókar gerir
formið ráð fyrir að hver einstakur
fiskur sé færður sér í bókina. Þar
er dálkur fyrir dagsetningu veiði-
dags, nafn veiðimanns, veiðistað,
kyngreiningu fisks, lengd hans og
þyngd, auk dálka þar sem rita á
nafn veiðiagnsins, veðurfar og að
lokum er dálkur fyrir athugasemdir.
Á upphaflegu eyðublaði fyrir
netaveiði var ætlað að færð yrði á
það mánaðarleg veiði. Á seinni
arum hefur svipað skýrsluform og
stangveiðimenn fá í hendur verið
sent veiðibændum í þeim tilgangi
að fá meiri vitneskju en áður um
veiði einstaka daga, jafnvel þó að
hver einstakur fiskur sé ekki skráð-
ur, eins og venja er að gera í
veiðibækur um stangveiði.
Samstarf við
veiðieigendur og
stangveiðimenn
Ýmsir byrjunarörðugleikar
fylgdu skýrslusöfnuninni í fyrstu
þar sem he§a þurfti þetta starf frá
grunni. En hægt og bítandi tókst
að efla þessa upplýsingaöflun, ná
til fleiri aðila með hveiju árinu sem
leið og bæta gagnasöfnunina. Nú
er svo komið að veiðiskýrslur ber-
ast Veiðimálastofnun frá langflest-
um laxveiðiánum. Gildir það bæði
fyrir netaveiði og stangveiðina.
Þannig hefur tekist gott samstarf
við veiðifélög, leigutaka og stang-
veiðimenn og trúnaður hefur tekist
með veiðibændum og Veiðimála-
stofnun. Fyrir þetta ber að þakka.
Einstæð gögn
Það er ánægjulegt til þess að
vita hversu vel þessi skýrslusöfnun
gengur fyrir sig, miðað við það sem
var á fyrstu áratugum starfsins.
Nú er svo komið, að fyrir liggja
árlega, skömmu eftir ármót liðins
veiðitíma, skráðar upplýsingar um
laxveiði í landinu. Og það sem
meira er, hver einstakur fiskur í
nær allri stangveiði í landinu. Munu
slík gögn um laxveiði vera einstæð
og vart fínnast laxveiðiþjóð, sem
státað getur af jafn góðum upplýs-
ingum um laxveiði á öllu landinu.
Hinu verður ekki neitað, að enn
betur má gera í sambandi við
skýrslusöfnunina. Það þarf sums-
staðar fyrst og fremst að bæta
frágang sjálfrar færslunnar í veiði-
bókina. Og veiðibændur margir
mættu gjaman sundurliða betur
laxveiðina en þeir gera, þ.e. færa
inn veiði einstaka daga í stað þess
að setja inn mánaðarlega veiði eða
jafnvel einungis heildartölu veiði
um veiðitímann. Þá eru nokkrir
veiðieigendur sem ekki skila skýrsl-
um. Úr því þarf að bæta.
„Nú er svo komið, að
fyrir liggja árlega,
skömmu eftir ármót lið-
ins veiðitíma, skráðar
upplýsingar um lax-
veiði í landinu. Og það
sem meira er, hver ein-
stakur f iskur í nær allri
stangveiði í landinu.“
Tölvuunnar skýrslur
Við úrvinnslu veiðiskýrslna eru
teknar niður upplýsingar um veiði-
dag, kyn fisks og þyngd. Fram til
ársins 1974 voru þessi gögn hand-
unnin, ef svo má segja. En frá og
með 1974 kom tölvuvinnsla til sög-
unnar og svo hefur verið allt til
þessa. Auk þessarar úrvinnslu taka
veiðifélögin sjálf niður upplýsingar
um veiði á einstökum veiðistöðum,
t.d. í sambandi við arðskrárgerð
þeirra. Af þeim sökum er ákaflega
mikilvægt að fyrir hendi sé greinar-
góð veiðistaðaskrá (teikning) um
alla viðkomandi stangveiðiá.
Aldursgreining
og rafveiðar
Þess má geta, að auk gagnasöfn-
unar, sem hér er til umfjöllunar,
um laxastofninn í hverri einstakri
á hér á landi, hefur víða verið safn-
Einar Hannesson
að hreistri af laxi til aldursgreining-
ar. Þá hefur verið komið fyrir
laxateljara í nokkrum ám til að fá
vitneskju um laxagengdina. Að
síðustu má nefna að á seinni árum
hefur mjög víða verið rafveitt í
ánum árlega til að kanna seiðamagn
í þeim.
Fékkst þú þér