Morgunblaðið - 06.02.1987, Page 32

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. FEBRÚAR 1987
32
Matthías Á. Matthiesen utanríkisráðherra:
„Við viljum heim
án kjarnavopna
— en viðhalda því öryggi, sem
þau hafa tryggt til þessa“
Á FUNDI ráðherra Atlantshafsríkja í desember sl. var sam-
þykkt sérstök yfirlýsing (Brusselyfirlýsingin) þar sem Varsjár-
bandalagsrikum var boðið til viðræðna um samdrátt og jafnvægi
á sviði hefðbundins vigbúnaðar, vopna og herafla. Leiðtogafund-
urinn í Reykjavík kallaði fram nauðsyn þess að tekizt yrði á
við þetta vandamál, sem forsendu raunhæfs árangurs í viðræð-
um um fækkun kjamavopna. Þessar viðræður hefjast innan
tíðar. Auk viðræðna risaveldanna í Gefn um meðaldræg og lang-
dræg kjaraavopn munu þær leiða í ljós vilja til að draga úr
tortryggni, sem er jarðvegur vigbúnaðarins í heiminum. Veru-
legur árangur í þessum viðræðum skapar skilyrði fyrir því
samkomulagi, sem við öll sækjumst eftir. Það veltur ekki sízt
á afstöðu Sovétmanna í þessum viðræðum, hvert framhaldið
verður. - Þannig komst Matthías Á. Mathiesen, utanríkisráð-
herra, efnislega að orði i umræðum utan dagskrár á Alþingi í
gær um tilraunasprengingar Bandaríkjamanna í Nevadaeyði-
mörkinni.
Guðmundur J. Guðmundsson og Matthias Á. Mathiesen.
Tuttugnsta tilrauna-
sprengingin
Hjörleifur Guttormsson (Abl.-
Al.) kvaddi sér hljós utan dagskrár
í Sameinuðu þingi í gær í tilefni
tilraunasprengingar Bandaríkja-
manna í Nevadaeyðimörkinni. Hann
sagði sprenginguna í fyrradag 20.
neðanjarðarsprengingu Bandaríkja-
manna frá því að Sovétmenn hættu
slikum sprengingum fyrir hálfu
öðru ári.
Hjörleifur kvað þessar tilrauna-
iprengingar fordæmdar víða um
heim, m.a. hefði önnur þingdeild
bandaríska þingsins mótmælt og
vítt Bandaríkjaforseta.
Hjörleifur vitnaði til þingsálykt-
unar Alþingis frá í mai 1985, sem
hann túlkaði svo, að tilefni væri til
að mótmæla harðlega tilrauna-
sprengingum af þessu tagi. Hann
krafði utanríkisráðherra svara um,
hvort ríkisstjómin hafi mótmælt
þessu athæfí eða ætiaði að gera
það. Hvaða aðgerða hyggst ríkis-
stjómin grípa til til að knýja fram
þá stefnu í afvopnunarmálum sem
Alþingi mótaði í mai 1985?
Starfsréttindi og
undanþágur
Fram hefur verið lagt frumvarp
til laga um lögskráningu sjómanna.
Frumvarpskaflar fjalla um lög-
skráningarskyldu og lögskráning-
arstjóra, framkvæmd lögskráningar
og almenn ákvæði. í athugasemd-
um segir að frumvarpið hafí eftir-
farandi megintilgang: 1) að tryggja
að þeir, sem em um borð, hafí til-
skilin starfsréttindi eða undanþágu,
2) að skrá siglingatíma sjómanna,
3) að tryggja að tryggingar skip-
veija séu samkvæmt lögum og
samningum, 4) að tryggja sönnur
á því hveijir voru á skipi, ef skip
ferst, 5) að kanna gögn um haf-
færi skips.
Happdrætti DAS
Fram hefur verið lagt frumvarp
til laga um breytingu á lögum um
happdrætti Dvalarheimilis aldraðra
sjómanna. Frumvarpið felur í sér
ákvæði um að ágóði af happdrætti
DAS skuli renna óskipt til bygging-
arframkvæmda fyrir aldraða á
vegum Sjómannadagssamtaka í
Reykjavík og Hafnarfirði. Stjóm
sámtakanna skal heimilt að veita
styrk eða lán til annarra bygginga
um land allt í þágu aldraðra, svo
sem vemdaðra þjónustuíbúða,
umönnunar- og hjúkmnarheimla og
þjónustumiðstöðva fyrir aldrað fólk.
Frumvarpið felur og í sér að
heimild til hrappdrættisins er fram-
lengd um 3 ár, til ársloka 1997.
Eftirlitið forsenda
raunhæfs samkomu-
lags
Matthías Á. Mathiesen, ut-
anríkisráðherra, sagði efnislega,
að öll vildum við lifa í heimi sem
væri án helsprengjuógnar. Mark-
miðið væri að útrýma kjamavopn-
um. Vandinn væri hinsvegar sá að
fínna raunhæfa leið að markinu.
Við emm aðilar að vamarbanda-
lagi, sagi ráðherrann, sem hefur
þá margyfírlýstu stefnu, að grípa
aldrei til vopna að fyrra bragði.
Fælingarstefnan hefur gengt því
hlutverki að sannfæra hugsanlegan
árásaraðila um tilgangsleysi
stríðsaðgerða. Þetta hefur tekizt,
þrátt fyrir augljósa yfírburði Var-
sjárbandalagsins á sviði hefðbund-
ins vígbúnaðar. Kjamavopn hafa
gengt lykilhlutverki i því að stöðva
útþenslu Sovétríkjanna í Evrópu.
Á meðan enn hefur ekki tekizt
að vinna jarðveg fyrir gagnkvæmt
traust austurs og vesturs hefur það
verðið mat vestrænna lýðræðisríkja
að viðhalda sannferðugum fæling-
armætti.
Upplýsingaöflun
um markaðsað-
stæður erlendis
Þingmenn samtaka um kvenna-
lista hafa lagt fram tillögu til
þingsályktunan „Alþingi ályktar að
fela utanríkisráðherra að leita
samninga við einhveija Norður-
landaþjóð, eina eða fleiri, um
aðgang ísienzkra fyrirtælqa að
þeim Qölbreyttu og markvissu upp-
lýsingum sem þær bjóða fyrirtækj-
um landa sinna um markaði og
markaðsaðstæður í einstökum
þjóðlöndum".
Fyrirspurnir
Karvel Pálmason (A.-Vf.) spyr
dómsmálaráðherra, hvað líði störf-
um endurskoðunarnefndar um
starfsemi Landhelgisgæzlunnar.
Hegli Seljan (Abl.-Al.) og Jón
Kristjánsson (F.-Al.) spyija
menntamálaráðherra, hvað líði
störfum nefndar, sem ráðherra
skipaði á sl. ári og fjalla átti um
framtíð Skriðuklausturs í Fljótsdal.
Minnt er á að 1898 eru 100 ár lið-
in frá fæðingu Gunnars Gunnars-
sonar, skálds.
Guðrún Agnarsdóttir (Kl.-Rvk.)
spyr menntamálaráðherra, hvað líði
könnun á því hvernig hagkvæmast
er að auðvelda öllum skólum að-
ganga að námsgögnum og kennslu-
tækjum, samanber þingsályktun frá
því í júní 1985.
Meginástæðan fyrir því að ekki
hefur tekizt að ná fram gagn-
kvæmri afvopnun er ágreiningur
um eftirlitið og reynsian af fram-
ferði Sovétmanna. Á sínum tíma,
1958-61 höfðu Bandaríkjamenn og
Bretar frumkvæði að einhliða banni
við tilraunasprengingum. Sovét-
menn gengust undir þetta bann í
orði. En á tveimur mánuðum 1961
sprengdu þeir 40 kjamasprengjur,
þar á meðal þá stærstu sem sprengd
hefur verið, og allar í andrúmsloft-
inu. Þessi spor hræða.
Ráðherrann lét hinsvegar í Ijós
þá von að viðræður í kjölfar Bruss-
elyfírlýsingarinnar myndu eyða
tortryggni og skapa forsendur fyrir
gagnkvæmri afvopnun undir mark-
tæku eftirliti. Upphlaup í orðum
mættu ekki ganga á skjön við kald-
ann veruleikann umhverfís okkur.
Tilraunasprenging’ar
gagnrýndar
Kjartan Jóhannsson (A.-Rn.)
sagði rétt vera að Bandaríkjamenn
hefðu um tíma haldið að sér hönd-
um um tilraunasprengingar á
meðan Sovétmenn vóru iðnir við
kolann. Þessu væri öfungt farið nú.
Hörmulegt væri að ekki tækist sam-
komulag um gagnkvæma afvopn-
un.
Kjartan sagði að Alþýðuflokkur-
inn geti vel tekið undir gagnrýni
bandaríkskra þingmanna á til-
raunasprengingar í Nevadaeyði-
mörkinni. Hinsvegar væri rétt að
íslendingar kæmu viðhorfum sínum
um þetta efni á framfæri innan
Atlantshafsbandalagsins.
Guðrún Agnarsdóttir (Kl.-
Rvk.) greindi frá því að Samtök
um kvennalista hefðu þegar komið
mótmælum á framfæri við Banda-
ríkjastjóm vegna tilraunaspreng-
inga í Nevadaeyðimörkinni. Hún
kvaðst samfylkja með þeim banda-
rísku þingmönnum sem fordæmt
hefðu tilraunir þessar, en þær
tengdust geimvamaráætlun Banda-
ríkjaforseta. Hún spurði utanríkis-
ráðherra, hvort honum væri
kunnugt um hve margar slíkar til-
raunasprengingar væru ráðgerðar.
Steingrímur Hermannsson
forsætisráðherra kvaðst hafa
misst af fyrri hluta umræðunnar.
Utanríksráðherra hafí staðið fyrir
svömm og hann gerði ekki athuga-
semdir við orð hans. Það væri
hinsvegar sín persónulega skoðun
að þessar tilraunasprengingar væru
fordæmanlegar
Páll Pétursson (F.-Nv.) sagðist
hafa staðið í þeirri meiningu að
utanríkisráðherra hugsaði eins og
dúfa. Hér hafi hann hinsvegar talað
eins og haukur. Ég hefí ekki traust
á þessu „fælingarbijálæði", sagði
þingmaðurinn. Eg er ekki bjartsýnn
um friðvænlegan heim, sagði hann
og efnislega, meðan þeir ráða
ríkjum í Hvíta húsinu er þar sitja nú.
Hjörleifur Guttormsson sagði
gallhörð viðbrögð utanríkisráðherra
til stuðnings við stefnu Bandaríkja-
stjómar hljóta að vekja athygli,
heima og heiman. Ljóst væri hins-
vegar, eins og orð hefðu fallið í
umræðunni, að ráðherrann hefði
ekki þingmeirihluta að baki slíkri
afstöðu.
Matthías Á. Mathiesen, ut-
anríkisráðherra, sagði fyrst, í
tilefni fyrirspumar Guðrúnar Agn-
arsdóttur, að þó þingmaðurinn
„Alþingi ályktar að fela
menntamálaráðherra að skipa
nefnd þriggja manna sem
Hæstiréttur tilnefnir til þess að
rannsaka deilur fræðsluyfir-
valda í Norðurlandskjördæmi
eystra og menntamálaráðu-
neytis. Nefndin hraði störfum
sínum eins og kostur er og skili
sem fyrst skýrslu um málið sem
ráðherra leggi fyrir yfirstand-
andi þing“.
Þannig hljóðar tillaga sem Stef-
án Valgeirsson (F.-Ne.) hefur lagt
fram um „skipun nefndar til að
rannsaka deilur milli fræðslu-
yfirvlda á Norðurlandi eystra og
menntamálaráðuneytisins".
stæði í þeirri trú að hann kynni að
hafa upplýsingar um tilrauna-
sprengingar Bandarílqamanna
framm í tímann, gæti hann vart
búizt við, að þær yrðu tölu- eða
tímasettar hér og nú.
Ráðherra taldi að tilraunir til
gangnkvæms, marktæks sam-
komulags um afvopnum og eyðingu
kjamavopna hefðu í raun strandað
á ósamkomulagi um raunhæft eft-
irlit. Hann kvaðst hinsvegar vona
að sú sáttatilraun, sem nú væri
efnt til með Brusselyfirlýsingunni,
og í framhaldi af viðræðum
Reykjavíkurfundarins, myndi færa
þjóðir heims nær þeim markmiðum,
sem þær stefndu að.
í greinargerð segir að deilur
þessar hafí „truflað mjög kennslu
í skólum umdæmisins og ef til
vill víðar" og „engar lyktir á deil-
unni í sjónmáli". „Það er ekki
hægt að horfa upp á það aðgerðar-
laust“, segir og í greinargerð
Stefáns, „að nemendur líði fyrir
það svo vikum skipti að fræðslu-
yfirvöld og kennarar á Norður-
landi deili við menntamálaráðu-
neytið um stefnu í kennslumálum,
rétt og skyldur fræðsluyfírvalda á
landsbyggðinni og hvað sé refsi-
vert athæfi og hvað ekki þegar
unnið er að því að minnka að-
stöðumunin, t.d. í sér- og stuð-
ingskennslu".
Samningnr um Norræna
þróunarsjóðinn staðfestur
ALÞINGI samþykkti í gær sam-
hljóða þingsályktunartillögu
frá ríkisstjóminni, sem felur í
sér staðfestingu samnings um
stofnun norræns þróunarsjóðs
fyrir Færeyjar, Grænland og
ísland (hin vestlægu Norður-
lönd, sem svo eru stundum
nefnd).
Samningurinn, sem um ræðir,
var undirritaður á Höfn 19. ágúst
í fyrra. Hinn norræni þróunarsjóð-
ur er stofnaður í þeim tilgangi,
„að efla flölhæft og samkeppnis-
hæft atvinnulíf í hinum vestlægu
Norðurlöndum með lánveitingum
og styrkjum, enn fremur með því
að veita litlum og meðalstórum
fyrirtækjum ábyrgð til að ráðast
í verkefni sem eru tengd þeim eða
eru til hagsbóta fyrir þau,“ eins
og orðrétt segir í samningnum.
Norræna þróunarsjóðnum er
jafnframt ætlað, að stuðla að auk-
inni samvinnu Norðurlandanna á
sviði iðnaðar, viðskipta og tækni,
bæði milli hinna vestlægu Norður-
landa innbyrðis svo og samvinnu
þeirra við önnur Norðurlönd.
í samningnum segir, að ríkis-
stjómir og landsstjómir Norður-
landanna skuli leggja sjóðnum til
stofnfé. Þetta stofnfé verður jafn-
gildi 14,1 milljóna bandaríkjadala.
Framlag íslands verður 0,4 millj-
ónir dala.
STUTTAR ÞINGFRETTIR
Tillaga Stefáns Valgeirssonar:
Rannsóknar-
nefnd í fræðslu-
sljóramálið