Morgunblaðið - 12.02.1987, Blaðsíða 15

skoðun á embættishelgi en þeir.
Eg hef lengi verið þeirrar skoðun-
ar, að það mætti vera miklu meiri
hrejrfanleiki í störfum hjá ríkinu.
Samt er það svo, að öryggið sem
felst í því að vera skipaður í emb-
ætti er metið til launa í kjarasamn-
ingum. Þetta á að mínum dómi að
afnema, hækka launin og hafa
meiri hreyfanleika í störfum. Engu
að síður virði ég sjónarmið þeirra,
sem vanizt hafa þessari festu. En
hin ástæðan — sú sem vegur miklu
þyngra — er mér síður geðfelld.
Þar erum við ef til vill komin að
kjarna málsins. Undanfarin ár hef-
ur nefnilega verið að eiga sér stað
nöturleg öfugþróun í íslenzku skóla-
kerfi.
Þessi þróun á sér tvær rætur.
Sú fyrri felst í kjarabaráttu kenn-
ara. Hin seinni varð til í Banda-
ríkjunum fyrir sextíu árum og barst
hingað illa tærð og visin frá Svíþjóð
fyrir hálfum öðrum áratug.
Þegar kennarar tóku illu heilli
upp þá aðferð í kjarabaráttu að
miða laun ekki við starfíð sem slíkt
heldur við þann tíma, sem þeir
höfðu sjálfir verið á skólabekk —
var asninn leiddur inn í herbúðim-
ar. Þá hófst endlaust pot og pex
við að koma sér úr eiginlegri
kennslu og í hvers konar ráðgjafar-
störf og sérkennslu með minni
kennsluskyldu, færri nemendum og
meiri skriffínnsku. Þetta var rök-
stutt með tilvitnunum í bandarískt
og sænskt skólakerfí, þar sem fé-
lagsfræðingar og sálfræðingar hafa
verið hafnir upp til skýjanna með
sínar endalausu skýrslur um allt
og ekkert. Faglegar kröfur í skólum
hafa beðið lægri hlut fyrir snakkinu.
En hver skyldi hugsunin á bak
við þetta vera? Hún er þessi: Fyrir
um það bil sextíu árum, þegar sál-
ar- og félagsfræði voru ekki einu
sinni komin af bernskuskeiði, komu
fram kenningar um það að kenna
mætti öllum allt og að kenna mætti
rapr aAnflaM'í ér ?mnAtTiitmmim rHnA Tín/rnrwm
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1987
h.r
15
og ætti öllum allt með því að láta
hvem einstakling uppgötva öll
sannindi fyrir sjálfan sig. Þetta átti
að vera andsvar við svonefndum
þululærdómi. Þetta átti að kveða í
kútinn margföldunartöfluna, ljóða-
lestur og málfræði — gott er ekki
stafsetningu líka. Einn postuli þess-
arar stefnu gekk svo langt í
blaðagrein fyrir réttum sextán
árum að halda því fram, að
íslenzkukennari mætti ekki fyrir
nokkum mun leiðrétta mál nem-
enda sinna. Málið væri einkaverk-
færi hvers og eins og svonefnd
málskynjun væri einkaheimur hans,
sem enginn mætti ryðjast inn í.
Hlutverk kennarans átti sam-
kvæmt þessu að vera það eitt að
rannsaka, horfa á og skýra frá nið-
urstöðum sínum. Þama emm við
einmitt komin að kjama málsins.
Kennarinn á ekki að leiðbeina.
Kennarinn á ekki að kenna. Kenn-
arinn á að skrifa skýrslur. En með
leyfí að spyija: Fyrir hvem? Hverj-
um til góðs?
Það er auðvitað algert aukaat-
riði. Vegna þess, að í skjóli þess,
að maður sé að vinna merkileg
vísindastörf og fást við kannanir,
getur maður ekki haft eins marga
nemendur í tímum. Maður verður
líka vegna mikilvægis starfsins að
hafa hærri laun heldur en óbreytt-
ir. Og vegna mikilvægis starfsins
verður ríkið líka að útvega aukið
húsnæði. Og það verður að innrétta
það. Það verður að búa það góðum
húsgögnum og öðmm búnaði. Allt
þetta kostar mikið fé. Hvaðan er
það fé tekið?
Auðvitað er þetta tekið úr sam-
eiginlegum sjóði okkar — ríkissjóði.
Á sama tíma og framlög til fræðslu-
mála hafa stóraukizt, hafa kennara-
laun lækkað miðað við önnur laun.
Fjölgun nemenda segir hér ekki
nema litla sögu. Meginástæðan til
lágra kennaralauna er sú, að komið
hefur verið upp miklum fjölda af
störfum við skólana, sem ekki vom
þar áður. Allir vita það sem eitt-
hvað hafa fylgzt með skólamálum,
að miklu bákni hefur verið komið
upp utan um skólana. Þama á ég
ekki aðeins við fræðsluskrifstofur,
sem sífellt hafa þanizt út, heldur
þenslu í ráðuneyti menntamála,
skólarannsóknadeild, skrifstofuliði
við skólana og fleira. Allt þetta
kostar mikið fé. Eg hef aldrei hald-
ið því fram, að allt þetta fólk sæti
iðjulaust eða væri að svíkjast um.
Ég hef hins vegar oft sagt og ég
meina það — að það væri miklu
betra oft og einatt, að svo væri.
Það væri miklu betra að sumt af
því fólki sem er að búa til skýrslur
og pappíra fyrir aðra — hreinlega
sæti auðum höndum. Það væri
ódýrara fyrir ríkið og miklu skilvirk-
ara fyrir nemendur og almenna
kennara. Sannleikurinn er nefnilega
sá, að mikið af skýrslum, könnunum
og skrám, sem kosta stórfé — hefur
aldrei orðið og mun aldrei verða til
neins nema til þess að skemmta
skrattanum. Það er því kominn tími
til að taka þarna til hendi. Ég veit
ekkert, hvort Sverrir Hermannsson
er að hefja þá nauðsynlegu tiltekt,
sem þarf að gera í íslenzkum skóla-
málum. Ég vona hins vegar að svo
sé. Það veit heilög hamingjan, að
tími er til kominn að spyija hvað
við séum að gera og hvers vegna
við séum að gera þetta. Við verðum
hreinlega að fara að átta okkur á
því, að skólakerfíð þarf að reka á
eftir þeim lögmálum markaðarins,
sem segja: Sérhver þjónusta verður
að koma til af þörf — sérhverri
þörf þarf að mæta á ódýrasta og
skilvirkasta máta. Það nær ekki
nokkurri átt að einstaklingar og
hópar geti ákveðið upp á sitt ein-
dæmi þjónustu og kannanir við sitt
hæfi — burtséð frá því hvort ein-
hveijum öðrum en þeim sjálfum er
hagur í því. Það er vissulega kom-
inn tími til að taka til höndum.
F egurð hins smágerða
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Ullin er til margra hluta nyt-
samleg og fleiri en sem markast
af vefinum og notagildinu einu.
Þetta hafa iðkendur textílfags-
ins sýnt fram á í margri mynd á
undanförnum árum, og einn
þeirra er Anna Þóra Karlsdóttir,
sem þessa dagana og fram til 15.
febrúar sýnir 13 verk sín í Gallerí
Hallgerði á Bókhlöðustíg 2.
Það er í tveim myndröðum, sem
hún hagnýtir sér ullina á allsér-
kennilegan og eftirtektarverðan
hátt, og eru það annars vegar til-
brigði við þríhyrning, en hins
vegar ferhyrning.
Anna Þóra býr til einfalda og
hlýlega áferð með aðstoð ullarinn-
ar og myndefnið er í knappasta
lagi eða einungis eitt frumform,
sem verður að einkar lifandi og
listilegu ferli í höndum hennar,
þannig að hin myndræna frásögn
er í senn mjúklát og skilrík. Þótt
ég hafí ýmislegt séð frá hendi
Onnu Þóru á hinum ýmsu samsýn-
ingum í meira en áratug, minnist
ég þess ekki að hafa séð jafneftir-
tektarverða hluti og á þessari
fyrstu einkasýningu hennar.
Hér er ekki farið að hlutunum
með miklum hávaða né bægsla-
gangi, heldur alúð og hugkvæmni
um leið og einfaldleikinn er virkj-
aður til hins ýtrasta.
Sýningin lætur ekki mikið yfir
sér, en vinnur á við nánari kynni
og einkum hrífur myndaröðin með
þríhyrningunum, sem er maka-
laust þekkileg i allri gerð og
útfærslu.
Þetta var það, sem kom mér á
óvart á sýningunni, en önnur
myndverk svo sem Gul bunga,
Rauð bunga, Blá bönd, Rauð bönd
og Gul bönd eru einföld og aðlað-
andi, en naumast eins upprunaleg.
Vinnubrögð sem þessi víkka út
svið íslenzkrar myndlistar.
T
UTSALA
Einstakt tilboö!
Seljum næstu daga útlitsgallaöa skápa
á stórlækkuðu veröi. Komið að
Smiðjuvegi 9 í Kópavogi og
gerið hagstæð kaup.
AÐEINS
ÍÞRJÁDAGA ,
ASKAFUM
k.
k

AXIS
SMIÐJUVEGI 9, 200 KÓPAVOGI
SÍMI 91 43500