Morgunblaðið - 09.04.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR'9. APRÍL 1987
Ballett
7 vikna vorönn (prófverkefni)
13. apríl- 30. maí
Dansarapróf eru tekin við skólann og eru þau í
6 stigum.
Sjötta stig er efsta stig og lýkur því með diplóma
sem viðurkenningu um að nemendur hafi lokið
dansaraprófi við skólann.
Allir framhaldsnemendur geta innritað sig á próf-
önn.
Einnig eru almenn námskeið fyrir byrjendur,
stráka og stelpur, og þá, sem þurfa að setja sig
íform aftur.
Innritun í síma 83730 Suður-
nes, börn til 12 ára aldurs.
36645 Bolholt, 13 ára og eldri
frákl. 16.00.
Skólinn í Breiðholti 79988.
Jazzballettskóli Báru
Vísindi og menning í Kína
og upphaf harðstjórnar
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Colin A. Ronan: The Shorter
Science and Civilisation in China.
An Abridgement of Joseph Need-
ham’s original text. Volume 3.
Cambridge University Press 1986.
Eli Sagan: At the Dawn of Tyr-
anny. The Origins of Individualism,
Political Oppression, and the State.
Faber and Faber 1986.
Þetta 3ja bindi „The Shoifer
Science and Civilisation in China“
er hluti IV bindis 1. hluta og 3ja
hluta aðalverksins. Menningarsaga
Kínveija eftir Joseph Needham er
meðal sagnfræðilegra höfuðverka
þessarar aldar. I þeim hlutum sem
hér birtast eru þættir um segul-
magn og rafmagn, skipasmíðar,
sjóferðir, landafundi og sjóhernað.
í kaflanum um landafundi og
siglingar Kínveija sést að kínversk
skip sigldu allt til Rauðahafsins og
inn Persneska flóann um 400 til
500 eftir Krist. í þann mund sem
Hinrik sæfari var að undirbúa leið-
angra Portúgala suður með Afríku-
ströndum sigldi kínverskur
aðmíráll, Cheng Ho, allt til austur-
strandar Afnku. Kínveijar sigldu
einnig um Kyrrahafið, frá Basra til
Bomeo allt til Kamchatka vestan
við Beringssund. Hvað hefði gerst
ef Kínvetjar hefðu haldið áfram
rannsóknum og kaupsiglingum um
heimsins höf, en til þeirra siglinga
áttu þeir ágætan flota í upphafi 15.
aldar? Pólitískar ástæður ollu því
að hamlað var gegn hafsiglingum
og á 16. öld vom haffær skip eyði-
lögð samkvæmt skipun stjórnvalda.
Aðrir kaflar ritsins um önnur
efni eru ekki síður upplýsandi en
kaflinn um kaupferðir Kínverja.
Þetta rit um kínversk vísindi og
menningu er einstakt um ná-
kvæmni og þekkingu höfundanna
og er vandaðasta heimildarritið um
menningarsögu Kínveija í þúsundir
ára.
Hvað veldur þeim breytingum
sem orðið hafa á mennskum sam-
félögum í aldanna rás? Sumir nefna
þessar breytingar þróun, marxistar
sögulega þróun. Margaret Mahlers,
sem er lærisveinn Önnu Freud og
Freuds telur (Mahler, M: On Human
Symbiosis and the Vicissiudes of
Individuation. N.Y. 1968 og Mahl-
er, Pine, Bergan: The Psychological
Birt.h of the Human Infant. N.Y.
1975) að kveikjan að allri samfé-
lagsþróun sé huglæg þróun ein-
staklingsins frá fæðingu og áfram.
Sagan fjallar um nokkur samfélög
í þessu riti, sem eru á einhverskon-
ar „unglingasjúkdómsstigi”, sam-
félög sem eru að hverfa úr skjóli
ættarskipulagsins og þar sem vissir
einstaklingar fyllast einhverskonar
einstaklingshyggju, sbr. aukna
sjálfsvitund á vissu aldursstigi. Það
sem meira er, Sagan telur sig hafa
fundið heimildir um einangruð sam-
félög sem hafa þróast á sama hátt
og einstaklingsbundin, huglæg þró-
un fer fram. A því breytingaskeiði,
þegar sjálfsvitund vaknar, telur
Sagan að það eigi sér samsvara í
uppkomu einstaklingshyggju innan
samfélaganna og þar með hefjist
„tímabil harðstjórnar", stéttaskipt-
ingar og kúgunar með konungsveldi
og aðli. Fyrir þá tíma er mynd Eli
Sagans af mennsku samfélagi svip-
aðrar tegundar og marxistar halda
fram um dýrðarsamfélög frum-
kommúnismans. En því miður er
erfitt að finna nokkrar staðreyndir
eða minjar um staðreyndir slíkra
samfélaga, og sver öll sú fantasía
sig í ætt við „það saklausa og göf-
uga náttúrubam" Rousseaus.
Frumstæð samfélög eiga engan
skyldleika við öryggi hvítvoðungs-
ins. Það er sennilegra að þau
samfélög hafi einkennst af lýsing-
um Gilgamesh-kviðunnar um
hálfgert manndýr, sem fór um
skriðandi og nærðist á hræjum og
rótum. Aftur á móti er sennilegt
að meðvitundin hafi verið fremur
sljó og. e.t.v. einhverskonar hóp-
meðvitund, eða sameiginleg djúp-
vitund, eins og sjá má nú á dögum
í ýmsum gerðum hópeflis og sam-
hyggju, þar sem allur skarinn
gargar eða tyggur upp innantóma
frasa, sefjaður og samstilltur frá
allri einstaklingsbundinni meðvit-
und.
Þessi einkenni koma gjarnan
fram í sambandi við íþróttakapp-
leiki, þegar meinleysismenn breyt-
ast í öskrandi hópverur, sama er
að segja um pólitískar samkomur.
Ymsir mannfræðingar hafa leitast
við að gera ssr myndir af frumstæð-
um samfélögum, með samanburði
við lífshætti frumstæðra manna nú
á dögum og einnig með samanburði
við frumstæð viðbrögð í þróaðri
samfélögum nútímans. Eins og áður
segir koma fram samhæfð viðbrögð
hópsins, þegar hópurinn hrífst eða
sýnir andúð. Frumstæð viðbrögð
eru oft látin í ljós með hermihljóð-
um, pípi eða bauli. Það er ekki
ólíklegt að frumstæðir hópar i
fyrnsku hafi haft uppi slíka hljóðan,
hópar á stigi hálfsiðunar og þau
TVeir vinstri flokkar
og varnarmálin
Erlendar bækur
Guðmundur Heiðar
Frímannsson
Geoffrey Lee Williams:
The Neutralist Tendency,
Institute for European Defence
& Strategic Studies, 1987
Það reynist flestum erfiðast að
skilja samtíð sína. Fortíðin er orðin
og óbreytanleg og framtíðin svo
óráðin, að nánast útilokað er að spá
fyrir um hana en er ekkert sérlega
erfitt að skilja. En samtíðin er
bæði mikilvægari og kemur okkur
meira við en aðrir punktar í tíman-
um. Þetta á sérstaklega við um
málefni mannfélagsins í víðasta
skilningi þess orðs. Það er því
ástæða til að vekja athygli á skil-
merkilegum ritum um samtiðina,
sem varpa á hana skýru ljósi.
Geoffrey Lee Williams er lektor
í alþjóðastjórnmálum við háskólann
í Surrey. í þessu litla kveri rekur
hann sögu þess, hvernig Verka-
mannaflokkurinn i Bretlandi og
Jafnaðarmannaflokkur Vestur-
Þýzkalands hafa smám saman orðið
eindregnari talsmenn hlutleysis-
stefnu í utanríkismálum. Báðir
þessir flokkar hafa átt mikinn þátt
í að móta stefnu lýðræðisríkja Vest-
urlanda í utanríkismálum. Sérstak-
lega á þetta við um Verkamanna-
flokkinn, sem átti dijúgan þátt í
stofnun Atlantshafsbandalagsins á
sínum tíma, en þá fóru þeir með
stjómartaumana í Bretlandi. Vest-
ur-Þjóðveijar hafa eftir því sem
tímar liðu fram stvrkt stöðu sína í
hópi lýðræðisríkja, en staða þeirra
var erfið fyrst eftir stríðið, eins og
gefur að skilja. Þegar fyrst er
bryddað upp á því, að Vestur-
Þjóðveijar verði fullgildir aðilar að
Atlantshafsbandalaginu 1954
Ieggjast jafnaðarmenn gegn því, en
undir leiðsögn talsmanna sinna í
varnarmálum á þeim tíma, Fritz
Erler og Helmut Schmidt, tóku þeir
upp stuðning við NATO. En smám
saman hafa talsmenn hlutleysis-
stefnu styrkst í báðum þessum
flokkum og höfundur gefur það í
skyn, að vonbrigði með að deténte-
stefnan brást hafi verið ein höfuðor-
sök þess, að þeir náðu undirtökun-
um í flokkunum báðum. En aðrar
orsakir koma líka til og eru ólíkar
í sitt hvoru tilvikinu. Það á þó við
um þá báða, að þegar þeir lentu í
stjórnarandstöðu, snerust þeir gegn
eigin stefnu og sjónarmiðum í varn-
armálum og rufu þá hefð, sem verið
hafði nokkurn veginn frá stríðslok-
um, að eining væri með stjórn-
málaflokkum í báðum löndum um
stefnuna í þessum málum. Það hef-
ur einnig gerzt í báðum löndum,
að kjósendur hafa hafnað hlutleys-
is- og afvopnunarstefnu. Kohl,
kanslari, hélt stöðu sinni eftir kosn-
ingamar á þessu ári og allt útlit
er fyrir, að varnarmál verði aftur
Akkillesarhæll Verkamannaflokks-
ins í komandi kosningabaráttu í
Bretlandi.
Höfundurinn lítur svo á, að um
báða þessa flokka gildi, að þeir
muni kljúfa Atlantshafsbandalagið
framfylgi þeir stefnu sinni, komist
þeir til valda. Og það verður að
telja mjög líklegt. En ég held samt,
að hann vanmeti miðjumennina í
báðum flokkum og áhrif hefðarinn-
ar og vanans. Til að skýra þetta
ögn nánar er rétt að greina ögn frá
því, hvernig Verkamannaflokkurinn
brezki er að breyta stefnu sinni í
varnarmálum nú á útmánuðum til
að gera það mögulegt, að hann sigri
í næstu kosningum.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að það var ekki sízt stefnan
í varnarmálum, sem olli því af-
hroði, sem Verkamannaflokkurinn
hlaut í kosningunum 1983. Þá vildi
hann einhliða afvopnun. Nú hefur
flokkurinn mótað stefnu, sem hann
beitir í kosningabaráttunni. í'upp-
hafi gekk hún út á það, að Bretland
losaði sig við öll sín kjamorkuvopn,
lýsti yfir andstöðu sinni við ógnar-
jafnvægi kjarnorkunnar og vísaði
Bandaríkjamönnum úr stöðvum
sínum á Bretlandseyjum. Þetta átti
að gera á fyrstu sex mánuðunum,
eftir að flokkurinn kæmist til valda.
Jafnframt lýsti hann yfir fullum
stuðningi við aðildina að NATO.
Meinið við þessa stefnu var einfald-
lega, að þessi markmið gátu ekki
farið saman. Ef flokkurinn beitti
sér gegn kjamorkuvopnum, eins og
hann sagðist mundu gera, var ljóst
að Atlantshafsbandalagið liðaðist
sundur og Bandaríkjamenn drægju
herafla sinn frá Vestur-Evrópu.
Þegar öllum var orðið þetta ljóst,
dró forystan í land. Nú er stefnan
sú, að Bretland losi sig við eigin
kjarnorkuvopn í áföngum og noti
það fé, sem sparast til að efla hefð-
bundinn varnarbúnað og muni hefja
samningaviðræður við Bandaríkja-
menn um að hverfa frá Bretlands-
eyjum. En allt þetta verði þó að
miðast við þá samninga, sem nú
er unnið að á milli stórveldanna.
Það hefur verið heldur dapurlegt
sjónarspil að sjá stefnuna breytast.
Einn af ráðgjöfum skuggaráðu-
neytis Verkamannaflokksins,
Richard Heller, ritaði grein í The
Times 10. inarz sl. og sagði þá