Morgunblaðið - 09.04.1987, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. APRÍL 1987
Tilbrigði spillingar
STÝRILIÐAR
SEGULROFAR
YFIRALAGSVARNIR
STJORNUÞRI-
HYRNINGSROFAR
TIMALIÐAR
ROFAHUS
gæði
Hagstættverð
= HÉÐINN =
VÉLAVERZLUN-SIMI: 24260
LAGER-SÉRPANTANIR-WÓNUSTA
HÁÞRÝSTI-
VÖKVAKERFI
SérhæfÓ þjónusta.
Aóstoóum vió val
og uppsetningu
hvers konar
háþrýstibúnaóar.
RADIAL
stimpildælur
= HÉÐINN =
VÉLAVERZLUN-SIMI: 24260
LAGER-SÉRPANTANIR-PJÓNUSTA
eftir Jean-Francois
Revel
Nýlegt hneyksli, þar sem vel-
gjörðarsamtökin frönsku, „Carrefo-
ur de Developpement" (Vegamót
framfara), áttu hlut að máli, minna
okkur á, að ein hættan, sem vofir
yfir lýðræðinu, er einfaldlega spill-
ing. Það vill svo til að umrætt dæmi
varðar ótvíræða tegund spillingar,
þ.e. noktun almannafjármuna í eig-
in þágu. Þar sem ríkisvaldið er orðið
yfirþyrmandi, er jafnvel í réttarríkj-
um unnt að hafa fé af almenningi
með öðrum hætti, með því að tipla
fimlega á stafkrókum hegningar-
laga án Jjess að falla í augljósar
giyfjur. I þróuðum menningarríkj-
um, þar sem lýðræðishefð er sterk
og eftirlit virkt, eru það einungis
kjánar, sem freistast til að fremja
algengustu brot, sem varða við
refsilög, svo sem: trúnaðarbrot,
fjárdrátt, bókhaldsbrot eða ástunda
mútur og mútuþægni. Til að gera
sér grein fyrir umfangi og eðli spill-
ingar í ftjálsu þjóðfélagi, verðum
við að leita út fyrir slík augljós
dæmi.
Að vera „spilltur" merkir, að
viðkomandi misbeiti aðstöðu
sinn: í stjórnmálum eða stjórn-
sýslu, beint eða óbeint á óviðeig-
andi hátt, annað hvort til að auka
eigin tekjur eða eignir eða til að
beina arði til vina, félaga, skyld-
menna eða stuðningsmanna.
Þegar ráðherra veitir styrk til fé-
lagasamtaka, sem vinna að um-
deildum markmiðum og vafasamt
gagn er að, jafnvel þótt hann gæti
þess að fara eftir bókstaf laga og
reglugerða, er hann að misbeita
valdi sínu, einkum ef í ljós kemur,
að þiggjendur eru persónulegir vin-
ir hans eða samheijar í stjóm-
málum. Styrkur, sem nemur milljón
frönkum, jafngildir árshagnaði af
dágóðu fyrirtæki. Hafa verður í
huga að slík dæmi skipta þúsundum
og oft er um verulega hærri upp-
hæðir að tefla. Þannig veldur
fýrirgreiðsluiðjan skattheimtu, sem
lögð er á framleiðslustörf, en kemur
síðan mönnunum í valdakerfinu ein-
um til góða. Eftir því sem þetta
kerfi vindur meira upp á sig, því
þyngri verður skattheimtan á fyrir-
tækjum, hagnaður þeirra minni og
atvinna minnkar. Allt getur þetta
staðist kröfur laga, en lýðræðið
stenzt slíkt ekki til lengdar. Það,
sem öllum almenningi ber fyrir
vinnu sína, er leitt úr þeim farvegi
í vasa ráðamanna eða til samheija
þeirra, og efnahagslífið líður fyrir
óréttmæta skerðingu. Ráðherrann
góði, sem gerir vildarmönnum
sínum smágreiða, finnur senni-
lega ekki til neinnar sektar-
kenndar — og það er áhyggjuefni
í þessu samhengi.
Könnun leiðir í ljós, að yfirgnæf-
andi meirihluti allra samfélaga fyrr
og síðar hafa verið hijáð af spill-
ingu, og það er sjaldnast litið á
hana sem afbrigðilegt fyrirbæri.
Margir sagnfræðingar hafa haldið
því fram, að Rómarveldið á annarri
öld fyrir Kristsburð hafi verið fyrir-
myndarríki og þar hafi dyggðirnar,
sem Montesquieu dásamaði, setið í
fyrirrúmi — en Sallust segir okkur
hins vegar í bók sinni Bellum Jug-
urthinum (Styijöldin við Jugurtha
konung Numidiu) eins og ekkert
sé sjálfsagðara, að nær allir fulltrú-
ar í hinni göfugu stofnun —
rómverska öldungaráðinu — hafi
verið falir fyrir fé. Það er sérkenni
hins fijálsa lýðræðis, að þar er
beinlínis litið á spillingu sem smán-
arblett, þótt ekki hafi tekizt að
uppræta hana með öllu. Það hafa
þó verið gerðar ráðstafanir til að
koma í veg fyrir spillingu, fletta
ofan af henni og hegna mönnum
fyrir að ástunda hana. Þrátt fyrir
það eru til dæmi um menn eins og
Kakuei Tanaka, sem var fundinn
sekur um auðgunarbrot í sambandi
við Lockheed-málið í Japan og varð
að segja af sér embætti forsætisráð-
herra 1976, hann er enn áhrifamik-
ill stjómmálamaður í Japan.
Þótt vofa spillingar svífi ávallt
jrfir vötnunum í lýðræðisríkjum í
mýmörgum nýjum lævíslegum dul-
argervum, þá er hún ekki eðlilegur
þáttur stjómkerfisins. Hún er hins
vegar og því miður hversdagslegur
vemleiki í öðmm ríkjum; spilling
ert allsráðandi í löndum þriðja
heimsins og í kommúnistaríkjun-
„í þróuðum menning-
arríkjum, þar sem
lýðræðishefð er sterk
og eftirlit virkt, eru það
einungis kjánar, sem
freistast til að fremja
algengustu brot, sem
varða við refsilög, svo
sem: trúnaðarbrot,
fjárdrátt, bókhaldsbrot
eða ástunda mútur og
mútuþægni. Til að gera
sér grein fyrir umfangi
og eðli spillingar í
frjálsu þjóðfélagi, verð-
um við að leita út fyrir
slík augljós dæmi.“
um. í þróunarlöndunum er spilling
meðal stjórnmálaleiðtoga og emb-
ættismanna einn höfuðþröskuldur-
inn á vegi framfara. Þá skiptir engu
máli í hversu ríkum mæli erlendir
aðilar fjárfesta í viðkomandi landi
eða hve háum íjárhæðum þeir veija
þar til þróunarhjálpar, í sumum til-
fellum skiptir jafnvel ekki máli,
þótt hagvöxtur sé þar nokkur til
staðar.
Lönd eins og Nígería og Mexíkó
búa við verulegan hagvöxt, en riða
samt á barmi gjaldþrots. Þar er
spillingu að verulegum hluta til um
að kenna. Hún grefur undan mikil-
vægum greinum efnahagslífsins
langt út fyrir það, sem rekja má
til augljósra tilbrigða spillingar, svo
sem ólögmætrar skattheimtu,
mútuþægni eða fjárdráttar úr opin-
berum sjóðum. Spillingin hefur náð
því hástigi, að það er ekki lengur
spurningin, hvort hún sé eins og
sníkjudýr á efnahagslífinu, heldur
er allt efnahagslífið skipulagt og
því stjórnað með spillingu sem
þungamiðju. Efnahagslíf á Filipps-
eyjum á valdatíma Marcosar er
talandi dæmi um slíkt kerfi, en
áþekkt ástand er við lýði í fjölmörg-
um öðrum löndum þriðja heimsins,
hvort sem þau halla sér að vestræn-
um lýðræðisríkjum eða kommún-
istaríkjum, það er stundum ekki
jafn sýnilegt en þó alls staðar und-
ir yfirborðinu í leynum.
Spilling- í þriðja heiminum
Sýna má með dæmi, hvemig allt
efnahagslíf hefur farið úr skorðum
og þjóðlíf raskazt af þessum sökum.
Dæmið er tekið um spillta verka-
lýðshreyfingu, en spillingu í því'
samhengi hefur lítill gaumur verið
gefinn. Hin volduga mexíkanska
verkalýðshreyfing hefur einokunar-
aðstöðu á vinnumarkaðnum í
Mexíkó. Sá, sem ekki er í verkalýðs-
félagi, getur ekki fengið vinnu í
Mexíkó, vinnuveitendur þora ekki
að ráða þá af ótta við hefndarað-
gerðir. Af sömu ástæðu er enginn
félagi verkalýðshreyfingarinnar at-
vinnulaus nema skamman tíma í
senn. En til þess að gerast félagi í
verkalýðsfélagi verður verkamaður-
inn að greiða starfsmönnum þess
mútur, sem nemajafnvel margföld-
um árslaunum hans. Þetta er góð
fjárfesting fyrir þá, sem í upphafi
hafa efni á því. Fyrir hina þýðir
þetta útskúfun frá vinnumarkaðn-
um og varanlega fátækt.
Sá, sem ekki þekkir þessar ein-
földu staðreyndir, getur alls ekki
skilið orsakir hins stríða straums
Mexíkana — að mestu leyti ólögleg-
an — sem hefur legið yfir Rio
Grande (Stórafljót) í áratugi, hvern-
ig sem pólitískir vindar hafa blásið,
yfir til Bandaríkjanna í atvinnuleit.
Hluti þessa straums innflytjenda á
auðvitað rætur að rekja til þess,
að ríkidæmi nágrannalandsins lagð-
ar eðlilega að sér vinnuafl hins
fátækari. En meginhluti hans á
upptök sín í því ástandí, sem skap-
ast vegna starfshátta mexíkönsku
verkalýðshreyfíngarinnar. Hér er
um gífurlega þjóðflutninga að ræða,
sem valda misvægi, leiða til mikilla
útgjalda í báðum löndiim og elur á
torleystum ágreiningi milli ríkis-
stjóma í Mexíkó og Bandaríkjunum.
Hinn kunni hagfræðingur, Gunn-
ar Myrdal, (sem hlaut Nóbelsverð-
laun í hagfræði 1974 og er ein
skærasta stjama jafnaðarmanna í
Þegar rætt er um spillingu í þjóðfélögum undir lýðræðisstjórn kem-
ur mönnum það oft í opna skjöldu, þegar dropinn fyllir mælinn.

HflNS PETERSEN HF
BANKASTRÆTI4 GLÆSIBÆ AUSTURVERI
S: 20313 S:36161 S:82590
Spennandi úr
á gjafverði!
Tilvalin til fermingargjaía.
lárs ábyigð á öllum úrum.
1990.-
U70,-
2100.-