Morgunblaðið - 09.04.1987, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. APRÍL 1987
15
fyrirbrigði sem nefndir eru villi-
menn.
Viðbrögð við andstæðum skoðun-
um, eða við einstaklingum, sem
bera fram andstæðar skoðanir við
skoðanir hópsins vekja upp viðbrögð
af slíkum toga. Gott dæmi um slík
viðbrögð átti sér stað nýlega hér á
landi á fjölmennum fundi kennara,
þar sem allur skarinn baulaði, þeg-
ar andmælandi hópeflisins, sem
ríkti á fundinum, hóf svarræðu sína.
Slík viðbrögð eru vel hugsanleg
í samfélögum þeirra hópa sem Sag-
an telur að hafi verið við líði fyrir
daga „harðstjómar". Þá er ekki
ótrúlegt að allur skarinn, meðvit-
undarlítill og uppfullur af hatri,
hafi baulað þegar andstæðar skoð-
anir vom látnar í ljósi.
Sagan fjallar um samfélög í Bug-
anda (Uganda), Tonga, Tahiti og
Hawaii, sem höfundurinn telur að
hafi tekið breytingum sem hann
telur hliðstæðar huglægum breyt-
ingum einstaklinga á vissum
aldursskeiðum, sbr. Mahler. Kenn-
ingar Mahlers eru sá grunnur sem
Sagan byggir lýsingar sínar á varð-
andi þessar breytingar. Eins og
áður segir telur hann að þessi sam-
félög hafi verið svo til ter.gslalaus
við evrópsk samfélög, þegar ætt-
sveita- og ættasamfélagið tók að
raskast vegna aukinnar áreitni (sbr.
kenningu um aukna árásarhneigð
á vissu aldursskeiði) og árásargimi
vissra einstaklinga og hópa innan
samfélagsins.
Það sem er athugavert við þessar
kenningar Sagans/Mahlers er að
þessi samfélög vom ekki algjörlega
einangmð þegar heimildarmenn
Sagans um ástand þeirra koma
þangað. Buganda hafði haft sam-
band við evrópsk og arabísk
samfélög löngu áður en Speke kem-
ur þangað (J. Spcke: Journal of the
Discovery of the Source of the Nile).
Af riti Spekes dregur Sagan þá
ályktun að hann sé að lýsa hefð-
bundnu samfélagi Uganda-manna,
þegar hann er aðeins að lýsa ástandi
landsins og íbúum þess eins og það
meðal annars að fælingarmáttur
stefnu flokksins í varnarmálum
kæmi fram i því að fæla kjósendur
frá því að styðja flokkinn. Hann
lýsti stefnu flokksins í vamarmálum
svo: „Ráðstjórnarríkin beina kjam-
orkuvopnum gegn Bretlandi. Það
er rík ástæða til að trúa því, að í
átökum við Vesturlönd gætu þau
viljað grípa til þessara vopna á
hálfri klukkustund. Það em ýmsar
leiðir til að koma í veg fyrir þann
skelfilega atburð. Sú fyrsta er að
Bretland hafi yfír að ráða eigin
kjamorkuvopnum — eða ef til vill
lífefnavopnum. Önnur er að treysta
því að bandalagsríki svari í sömu
mynt. Sú þriðja er hlutleysi, sú
fjórða uppgjöf. Verkamannaflokk-
urinn býður ekki upp á neina
þessara leiða. í staðinn virðist hann
trúa þeirri kenningu um stríðsátök,
að Ráðstjórnarríkin ráðist fyrst á
okkur með takmörkuðum hluta
vopnabúrs síns og séu síðan nægi-
lega kurteis til að viðurkenna ósigur
sinn.“ Það þarf engan að furða að
kjósendum detti ekki í hug að trúa
stefnu af þessu tæi. Enda varð
Heller að segja af sér ráðgjafar-
starfí sínu daginn sem þessi grein
birtist. Eftir för Kinnocks nýlega
til Washington er líka Ijóst, að eng-
um stjómmálamanni vestanhafs
dettur í hug að trúa þessari stefnu,
jafnvel eftir þær breytingar sem
miðjumenn hafa náð að gera á
henni.
Þetta dæmi leiðir í ljós þann
vanda, sem Verkamannaflokkurinn
brezki á við að etja. Að óbreyttum
aðstæðum í alþjóðamálum virðist
almenningur á Vesturlöndum styðja
stefnuna, sem fylgt hefur verið í
vamarmálum. Þeir flokkar, sem
ganga gegn henni, stefna gengi
sinu í kosningum í hættu. Og ýmis-
legt bendir til að stjórnarforysta og
völd vegi þyngra en einhliða af-
vopnun hjá þessum flokkum tveim-
ur, sem hér hafa verið nefndir. Það
ber þó að taka fram um Verka-
mannaflokkinn, að helzti veikleiki
hans í vamarmálum er, að leið-
toginn trúir á stefnuna.
var á þeim tímum, sem hann kom
þangað. Engar ályktanir verða
dregnar af frásögn Spekes um ein-
hverskonar dýrðar-samfélag fyrir
daga konungsveldisins í Uganda,
þ.e. fyrir ca. 1860. Kenningar Sag-
ans um hefðbundið ættsveitaskipu-
lag fyrir þá tíma, þegar
Evrópumenn komu til þeirra svæða
sem Sagan lýsir (á síðari hluta 18.
aldar), þ.e. Togo, Tahiti og Ilawaii,
eru meira og minna hugarburður,
þar sem höfundurinn leiðir líkum
að því að þróunin hafí verið í sam-
ræmi við kenningar Mahlers um
hliðstæða sálarlífsþróun manna og
samfélaga. Slíkur hugarburður get-
ur verið skemmtilegur en jafnframt
mjög vafasamur sem söguleg stað-
reynd. Og hvað varðar hið marg-
tuggna orð „samfélagsþróun"
virðist sem þær breytingar, sem
hafa átt sér stað í aldanna rás í
mennskum samfélögum eigi sér
upptök í hugum vissra einstaklinga,
sem hafa séð hefðbundna hluti í
nýju ljósi, sem oft þverstangaðist á
við hefðbundna reynslu og viðtekin
sannindi, nokkurs konar opinberan-
ir, án nokkurra tengsla við eðlilega
rökhugsun eða þekkingu hvers
tíma.
Þetta er mjög augljóst í vísindum.
Þar komu fram kenningar, sem
stönguðust algjörlega á við allar
forsendur vísindalegrar rökhugsun-
ar á þeim tíma þegar þær komu
fram og virðast hafa skotið upp
kollinum e.t.v. fyrir tilviljun eða
jafnvel einhver mistök. Skammta-
kenning Plancks er gott dæmi um
slíkt. (Sbr. Michael Polanyi: The
Tacit Dimension, N.Y. 1966.)
Þrátt fyrir samfélagslegar fant-
asíuþróanir Sagans er margt
skemmtiiegt að fínna í þessu riti
hans. Hann fer mjög víða og dregur
upp myndir af ýmsum samfélags-
legum þáttum, einkum í frumstæð-
um samfélögum. Mannfórnir,
barnaútburður, táknmál og mútur
eru skoðaðar oft á tíðum í nýju
ljósi. Ymsir þessara sérþátta eru
bestu kaflar ritsins. Að öðru leyti
er inntak ritsins aðeins tilbrigði við
frasann „söguleg nauðsyn" og
marxíska söguskoðun, réttlætt með
hæpnum sálfræðilegum fantasíum
frá Mahler og útþynntum Freud.
3»
Gódan daginn!
Helgi Héðinsson greiðir netin um borð í bát sínum Morgunblaðið/Siih
Húsavík:
Óveðrið skemmdi
grásleppimetin
Húsavík.
MÁNUÐUR er nú liðinn af grá-
sleppuvertíðinni fyrir norðan og
hafa gæftir verið litlar og veiði
treg framan af. Grásleppan var
frekar hrognalítil fyrstu vikuna.
I stórviðrinu hinn 31. marz áttu
flestir grásleppukarlar mikið niðri
af netum, sem fóru illa. Þau fyllt-
ust af þara og rifnuðu hjá þeim,
sem áttu net yfir slæmum botni.
Því hefur mikil vinna verið hjá körl-
unum við að greiða net og gera við
eftir áhlaupið. Nú er hér bezta veð-
ur og veiði að glæðast.
Fréttaritari
T
le'
Leygjur og þrek
og sérstakir púltímar. Þeir sem
vilja koma sér í góða cetingu ó
stuttum tíma geta tekið púltíma
tvisvar, þrisvar eða fjórum sinnum í viku.
J.
Passballett
fyrir byrjendur og framhaldsnema.
Goft nómskeið fyrir
alla aldurshópa.
VUR
Nú er tœkifœrið til að komast
í gott form fyrir sumarið.
Meirihóttar vornómskeið
fyrir alla aldurshópa hefst 27. apríl
og verður í 5 vikur.
Kennt er alla daga nema sunnudaga,
ó morgnana, kvöldin og í hódeginu.
Innritun er hafin.
Pantaðu strax. i

s.
lumarskóli.
Hringið og fóið upplýsingar um
sumarskólann sem er fró 4. júní -
8. júlí.

\
SÓLEY JAR
Engjateigl 1, símar 687701 og 687801
k
Leir nemendur sem voru í vetur og
œtla að halda ófram, hafið samband
og staðfestið vomómskeiðið.
L
Jeikfimi tyrir fullorðna
og þó sem vilja fara sér hœgt.
Leikfimi er holl fyrir börn og
fullorðna. Nú er tœkifœri fyrir
þó eldri að koma sér í gott form,
laga blóðþrýstinginn og bœta
meltinguna. Á þessu nómskeiði kennir
Aðalheiður Þóararinsdóttir sjúkraþjólfari.
I
Pamatímar í jassballett
Vinsœlu barnatímarnir í jassballett
fyrir börn ó aldrinum 7 óra.