Morgunblaðið - 28.04.1987, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. APRÍL 1987
Landsvirkjun
böl eða bót
eftir Jóhönnu
Tryggvadóttur
Bjarnason
Réttu máli hallað
í Morgunblaðinu 9. apríl sl. er.
sagt frá kaupum á nýjum kerfiráð
(control system) fyrir landsvirkjun,
útboð NPC 0101. Þarfnast sú frétt
leiðréttingar.
Það er ekki rétt, sem segir í frétt
frá Landsvirkjun, að Harris Corp-
oration hafi verið lægst. Við
opnun útboða þann 15. júlí sl. buðu
6 fyrirtæki og var staðan þannig:
1. Landis & Gyr AG Sviss
158.640.603 kr. 40,7%afáætl.
2. Westinghouse System Ltd. Engl.
168.100.979 kr. 43,l%afáætl.
3. CAE Electronics Ltd. Canada
221.780.553 kr. 56,9%afáætl.
4. Harris Corporation USA
227.089.996 kr. 58,2% af áætl.
5. ASEA Svíþjóð
237.390.200 kr. 60,9% af áætl.
6. Brown Boveri & Cie Sviss
247.078.577 kr. 63,4% af ásgtl.
Kostnaðaráætlun ráðgjafa
389.866.440 kr. eða 100 % af
áætlun
Þetta er Altemativ A.
Öll þessi fyrirtæki eru mjög virt
á þessu sviði í heiminum í dag og
höfðu fengið samþykki Landsvirkj-
unar fyrir þátttöku. Helstu keppi-
nautar voru þó WSL (Westinghouse
System Ltd.) og Harris Corp.
WSL, sem var lægst með full-
komið útboð, er eitt virtasta og
hæfasta fyrirtækið á þessu sviði í
heiminum í dag að mati EDP í
Portúgal (nokkurskonar Lands-
virkjun þeirra). WSL seldi EDP
svipaðan kerfíráð og WSL bauð
Landsvirlg'un í tilboði sínu. Var sá
kerfíráður með EFACEC, virtasta
fyrirtæki Portúgal í rafeindatækni,
sem undirverktaka.
Tilboð WSL var einni millj.
bandaríkjadala lægra en Harris
og ASEA var 3ja lægst, einni
millj. sterlingspunda hærra en
WSL., á innkaupsverði.
Skeytingarleysi
íslenskra yfirvalda
Oft hefur það vakið undrun mína
við vinnslu og opnun útboða í stór
verk hjá Landsvirkjun, hve skeyt-
ingarlaus íslensk stjómvöld eru, er
varðar þátttöku íslendinga í út-
boðum. Á þetta sérstaklega við um
íslenskan iðnað og hugvit. Engar
reglur eða löggjöf eru til um
skyldur erlendra þátttakenda, að
íslendingar séu undirverktakar
að lágmarkshlutdeild. Vekur það
ómetanlega spumingar, hvort aðrir
hagsmunir ráði ferðinni en hagur
íslensks iðnaðar.
Ríkið í ríkinu
Landsvirkjun hefur sérstöðu í
íslensku þjóðfélagi. Heyrir ekki
undir Iðnaðarráðuneyti. 50% eign
ríkissjóðs, 45% eign Reykjavíkur-
borgar og 5% á Akureyrarbær, sem
iét Laxárvirkjun af hendi til Lands-
virkjunar gegn 5% hlutafé í fyrir-
tæki þessu. Stjóm skipa fulltrúar
eigenda. Ber þeim ekki skylda til
að standa neinum skil á verkum
sínum nema Alþingi.
Snilld portúgalskra
stjórnvalda
Ég hefí oft dáðst að snilld þjóðar
þessarar í samningum. í samning-
um um kerfíráðinn, er EDP keypti
af WSL, tókst þeim að tryggja iðn-
aðarfyrirtækjum vemlega þátttöku
ásamt yfirfærslu á tækniþekk-
ingu (transfer of technology).
Samstarf WSL og EFACEC við
kerfíráð EDP hefur orðið báðum
þessum fyrirtælq'um mikil lyfti-
stöng, skapað gagnkvæma virð-
ingu, traust og nánara samstarf.
Er sorglegt að vera vitni að ein-
stefnu ráðgjafafyrirtækis Lands-
virkjunar, sænska fyrirtækisins
„Sweadpower", tækninefndar og
undimefndar stjómar í úrvinnslu
og samanburði tilboða WSL og
Harris og bókstaflega eyðilegg-
ingarstarfi þeirra á hagsmunum
ísiensks iðnaðar og hugbúnaðar,
en val þeirra jaðrar við skemmd-
arstarfsemi gagnvart íslenskum
hugvitsfyrirtækjum og eiga aðil-
ar þeir, er ábyrgð bera, að sæta
þvi að mál þetta verði kannað
nánar.
Þáttur íslenskra
stjórnvalda
í þessu útboði bað ég þáv. iðnað-
arráðherra Albert Guðmundsson að
gæta þess að réttur og drengilegur
samanburður fengist. Hét hann því
í viðurvist yfirmanna WSL og
EFACEC, sem var 20% undirverk-
taki. Fól Albert aðstoðarráðherra
sínum að fylgjast náið með. Einnig
hittum við form. Fél. ísl. iðnrek-
enda, hr. Víglund Þorsteinsson, og
Pál Kr. Pálsson forstj. Iðntækni-
stofnunar. Einnig breska sendiherr-
ann, esq. M.F. Chapman. Portú-
gölsk stjómvöld fylgdust einnig
náið með, þar sem þeir kaupa af
íslendingum fyrir á fjórða þús.
milljónir saltfisk á ársgmndvelli, en
við af þeim innan við 10% af því.
Val íslenskra
undirverktaka
Víglundur Þorsteinsson reyndist
svo sannarlega vandanum vaxinn,
að gæta hagsmuna íslensk iðnaðar.
Á hann mikið hrós skilið, og ekki
auðvelt þegar „ríkið í ríkinu" —
Landsvirkjun, er annarsvegar, að
efla íslenskan iðnað. Benti hann
WSL á mjög hæf hugbúnaðarfyrir-
tæki og vakti það undrun WSL-
manna og aðdáun, hve íslendingar
em framarlega á þessu sviði. Samn-
Jóhanna Tryggvadóttir Bjamason
„Oft hefur það vakið
undrun mína við
vinnslu og opnun út-
boða í stór verk hjá
Landsvirkjun, hve
skeytingarlaus íslensk
stjórnvöld eni, er varð-
ar þátttöku í slendinga
í útboðum. A þetta sér-
staklega við um íslensk-
an iðnað og hugvit.“
ingar tókust við dr. Kristján
Ingvarsson verkfræðing sem ráð-
gjafa, Hugbúnað hf. sem hug-
búnaðarverktaka (software) og
Kristján Ó. Skagíjörð með viðhald
og varahluti í WAX-tölvur (hard-
ware). Skyldi þátttaka íslendinga
vera minnst 15% auk tækniyfir-
færslu. Vom samningar þessir
afhentir Landsvirkjun 9. des. sl.
Heimsókn Tækni-
deildar til WSL
og Harris Corp.
Kristján Benediktsson fór sem
fulltrúi stjómar Landsvirkjunar til
WSL ásamt tækninefnd og ráð-
gjafa. Ámi Grétar Finnsson form.
undimefndar skyldi fara til Harris
með nefndinni, Ólafur Ragnar
Grímsson er 3. aðilinn í nefnd þess-
ari. f heimsókninni til WSL, var
nefndarmönnum boðið að skoða
stjómstöð í Beaumont, Texas, eina
þá fullkomnasta í heiminum í dag,
og notar sama hugbúnað og WSL
bauð Landsvirkjun og samskonar
WAX-tölvur. Þessu boði hafnaði
tækninefndin, þrátt fyrir það að dr.
Jóhannes Nordal form. aðalstjómar
færi og ræddi það sjálfur við rétta
yfírmenn. Lýsti Jóhann Már Marí-
usson verkfr. aðstforstj. því yfír við
undirritaða, að ekki þýddi fyrir
drengina að koma heim og fella
WSL á tækni, fyrst þeir neituðu að
fara til Texas. Er því ábyrgðin
alfaríð hjá undimefnd og tækni-
nefnd, er lögðu til við aðalstjóm
að kaupa af Harris og sfðast en
ekki síst hjá hinum sænska ráð-
gjafa. Það atriði eitt, að tækni-
nefndin þáði ekki boð WSL, né sá
ástæðu til að verða við tilmælum
form. aðalstjómar og aðstforstj.,
en fella WSL samt á tækni, eftir
því sem Ólafur Ragnar Grímsson
og Árni Grétar Finnsson sögðu
mér og fleirum er ærin ástæða til
að vekja umræðu um hina einstöku
rógburðartækni margra íslendinga
til að réttlæta óhóflega eyðslu á
almannafé, sem greitt er síðan
fyrir með hækkuðu raforkuverði
og dregur stóríega úr hinum
stórkostlega árangrí á efnahags-
FORN MENNING — FRABÆRAR BAÐSTRENDUR
TyRKBNd
Qf 5 dagar í Istanbul • 5 dagar í Cappadoce
2 dagar í Ankara • 2 dagar í Antalya
Fyrsta flokks hótel, hálft fæði allan tímann.
Týrknesku- og íslenskumælandi fararstjóri.

o
• * A* A
Ferðin sem aliir vilja komast í, því hún er gullmolinn í ferðavalinu.
A. Ferdaskrifstofan
Ifaiandi
Vesturgötu 5, Reykjavík sími 622420
sviðinu, sem fráfarandi ríkis-
stjórn hefur náð.
Það var EFACEC í Portúgal, sem
fékk WSL í lið með sér í útboð
þetta, og í nýlegri ferð minni þar
sagði ég réttum aðilum frá meðferð
þeirri, er samanburður á WSL og
Harris hafði fengið. Ég skammaðist
mín mikið fyrir þessa ferð vegna
máls þessa, sem íslendingur, en enn
meir er ég sá viðbrögð þekktra
kerfís- og verkfræðinga þar í landi.
Sannfærðist ég enn frekar um að
hundurinn liggur annarstaðar
grafinn en í samanburði á útboðum
þessara aðila, þar sem WSL var
látið tapa.
Bréf íslensku undir-
verktakanna
Á fundi skömmu fyrir áramót
hjá Víglundi Þorsteinssyni, form.
Fél. ísl. iðnrekenda, og ísl. undir-
verktakanna var ákveðið að dr.
Kristján Ingvarsson verkfr. ráðgjafí
WSL skrifaði Landsvirlq'un f.h. und-
irverktaka og bæði um fund með
tæknideild vegna áhuga þeirra á
samstarfí við WSL og áhuga á
„tækniyfírfærslu“-tilboði þeirra.
Var bréf þetta sent með „Securitas"
til áherslu. Landsvirkjun svaraði
ekki einu sinni bréfí þessu fyrr en
eftir mikinn þrýsting, og þá 7 dög-
um áður en tillaga undimefndar var
tekin til meðferðar og samþykkt
af aðalstjóm. Var sinnuleysi und-
irnefndar og tækninefndar lítils-
virðing við íslenska hugvits-
menn, bæði kerfis-, tækni- og
verkfræðinga, og þýðir lítið fyrir
„Sweadpower“-ráðgjafa að telja
þessum mönnum trú um að tækni
WSL hafí ekki verið í lagi, eða var
tilgangurinn sá að tryggja áhrif
Svía sem best með því að undirverk-
takar væm sænskmenntaðir? Enda
var kostnaðaráætlun Svía úr öllu
samhengi við raunveruleikann.
Iðnaðarráðuneyti mátt-
laust gegn Landsvirkjun
Þegar ljóst var að sjálfur ráð-
herra iðnaðarmála talaði fyrir
daufum eymm, ráðlagði Albert mér
að skýra háttvirtum Þorvaldi Garð-
ari Kristjánssyni frá málinu, hægt
væri að gera fyrirspum í sjálfu
Alþingi um efnisatriði. Það gerði
ég, ásamt því að skýra form. fjár-
veitinganeftidar fv. ráðherra Pálma
Jónssyni frá málinu líka. Það ætti
því að vera tryggt að Landsvirkjun
sleppur ekki frá máli þessu endur-
skoðunalaust. En ósjálfrátt staldr-
ar maður við þá spumingu, hvort
mönnum, er sýna ísl. iðnaði slíka
lítilsvirðingu, sé treystandi fyrir
setu á sjálfu Alþingi. Mikil spum-
ing og þörf. Við hér á Reykjanesi
emm stolt af gifturíkum ákvörðun-
um Hitaveitu Suðuraesja, sem gæti
framleitt ódýrara rafmagn fyrir
okkur en Landsvirlqun selur, en
Landsvirkjun er eins og kunnugt
er heildsöluaðili raforku og rekstr-
araðili flestra orkuvera. Rafmagn-
sveita Reylq'avíkur gæti einnig gert
hið sama, enda frábærlega vel rek-
ið fyrirtæki, sem og Hitaveita
Suðumesja.
Þvf er það spuming, hvort
Landsvirkjun, í því formi, sem
hún er rekin í dag sé BÖL eða
BÓT — en ömggt er að með þvflíka
undimefnd, sem starfað hefur í
máli þessu og tekin er alvarlega
af aðalstjóm, sem samþykkir tillög-
ur hennar, éftir allt er á undan
var gengið, þá er hin íslenska
þjóð illa sett, þvi þetta er ekki
fyrsta ranga ákvörðunin er Lands-
virkjun tekur, byggða á „erlend-
um ráðgjöfum" sbr. straum-
breytamir fyrir Blönduvirkjun"
sem skv. útreikningi i dag er 34%
röng, og enn ber íslendingum að
borga tap í hækkuðu raforku-
verði. Það voruu „sérfræðilegir
ráðunautar" frá New York er
þessa speki predikuðu og er mfn
skoðun sú að sé sem Guð almátt-
ugur tali til Landsvirkjunar, er
erlendir ráðgjafar em annars
vegar.
Höfundur er umboðamaður
EFACEC& íslaudi og var einnig
umboðsmaður Wcstinghouae Syst-
emLtd.