Morgunblaðið - 28.04.1987, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. APRÍL 1987
45
N ey ðiNewY ork
eftír Svanhildi
Bogadóttur og Sól-
veigu Hreiðarsdóttur
Ljósm./Svanhildur Bogadóttir
Þessi mynd sýnir að við höfum ekki of mikið pláss til umráða.
Sólveig Hreiðarsdóttir
Að undanfömu, sem og svo oft
áður, hefur mikið verið rætt um
námsmenn og kjör þeirra. Ennþá
er í gildi 15—20% skerðing lána til
framfærslu sem menntamálaráð-
herra kom á sl. vor. En hvemig eru
aðstæður námsmanna í raun og
vem? Em kjör þeirra jafn slæm og
haldið hefur verið fram í fjölmiðlum,
eða hafa þeir aðlagast skertum fjár-
hag?
Undirrituðum þótti þetta for-
vitnilegt viðfagsefni. Við ákváðum
því að gera könnun á högum
íslenskra nemenda í New York. Við
tókum húsnæðismál sérstaklega
fyrir, þar sem New York er önnur
dýrasta borg í heimi, og hlýtur það
óneitanlega að hafa áhrif á hag
þeirra námsmanna sem þar stunda
nám.
Úrtakið nær yfir um helming
íslenskra námsmanna á New York-
svæðinu, eða 30 manns, og af
þessum 30 náðist í 23. Við völdum
einstaklinga sem vom bamlausir
og höfðu ekki maka á sínu fram-
færi. Einnig þurftu þeir að hafa
síma svo hægt væri að ná í þá.
Há leiga
Þeir sem við ræddum við borguðu
leigu á bilinu $315—500 (kr.
12.600—20.000)* á mánuði, að
meðaltali $385,40 (kr. 15.400).
Framfærslan er nu $790 (kr.
31.600) á mánuði, þannig að um
helmingur hennar fer í leigu.
*(miðað við að $l=kr. 40)
í töflunni hér fyrir neðan má sjá
hversu mikið viðmælendur okkar
greiða í leigu.
Klósett inní fataskáp
Algengast er að námsmenn deili
íbúðum með öðmm, oft með fólki
sem það þekkir ekki áður. Vonlaust
er fyrir einstaklinga að leigja einir,
sökum hárraí leigu.
Samkvæmt könnuninni búa að
meðaltali 2,4 í sömu íbúðinni og em
u.þ.b. 10 fm á mann.
í íbúðum viðmælenda var í flest-
um tilvikum sérbaðherbergi og
einhvers konar eldunaraðstaða. Hjá'
þeim sem búa á görðum var sameig-
inlegt baðherbergi fyrir ganginn,
en engin eldunaraðstaða.
Þær íbúðir sem em í þeim verð-
flokki sem íslenskir námsmenn hafa
„efni" á, munu seint teljast íbúðar-
hæfar á íslenskan mælikvarða.
Margar íbúðimar em án innréttinga
í eldhúsi, með baðkar í eldhúsinu
og klósettið inni í fataskáp. Kuldi
og saggi og eilíf barátta við skor-
dýr af öllum stærðum og gerðum
er okkar daglega brauð.
í New York búa námsmenn ann-
aðhvort á garði eða leigja á hinum
frjálsa markaði. Mjög erfítt er að
fá húsnæði á görðum og allt að
fimm ára biðlisti í þá. Húsnæði þar
er yfirleitt hvorki betra né ódýrara
en á almenna markaðnum og vegna
húsnæðisleysis í borginni em garð-
ar oft langt frá skólum.
Skv. könnuninni er algengast að
íslenskir námsmenn leigi á hinum
almenna markaði, eins og sjá má á
eftirfarandi töflu.
Fjöldi %
Búaágarði 3 13
Búa á alm. markaði 20 87
Samtals: 23 100
Rusl hirt
Nær allir leigja íbúðir án hús-
gagna og hafa flestir þurft að koma
sér upp „búslóð" hér. Ýmsar leiðir
em notaðar til að afla sér hús-
gagna, svo sem að hirða hluti úr
ruslabingjum á götunni og snurfusa
aðeins til. Margir útvega sér muni
frá Hjálpræðishemum eða öðmm
góðgerðarstofnunum. Margar
skemmtisögur em sagðar um ís-
lenska námsmenn, sem sést hafa
læðast út að næturþeli til að leita
í raslabingjum að einhveiju nýti-
legu.
Tryggingarfé
Hér í borg em leigusamningar
oftast gerðir til 1—2 ára í senn og
við undirritun þeirra er einn mánuð-
ur greiddur fyrirfram, auk þess sem
greitt er tryggingarfé, sem nemur
leigu fyrir einn mánuð. Á það skal
bent að um er að ræða reiðufé, en
ekki tryggingarvíxil. Tryggingarféð
er endurgreitt að leigutíma loknum,
en það hjálpar ekki meðan á námi
stendur.
Hér tíðkast að fá íbúðir í gegnum
leigumiðlara, eða auglýsingar í
blöðum. Leigumiðlarar taka venju-
lega 10% af ársleigu eða sem nemur
mánaðarleigu fyrir sína þjónustu.
Miðað við meðalleigu ($385,40)
og ef þjónusta leigumiðlara er notuð
þarf að greiða $1.150 (kr. 46.000)
við undirritun samnings. LÍN tekur
ekkert tillit til þessara útgjalda,
enda mun það algengt að peningar
sem eiga að notast til að greiða
skólagjöld séu notaðir til að komast
yfir húsnæði. Síðan er reynt að
greiða skólagjöldin eftir getu.
Bóka- og efnis-
kostnaður
Bóka- og efniskostnaður fyrir
síðustu önn var að meðaltali $510
(kr. 20.400), en LÍN veitir einungis
$142 (kr. 5.680) fyrir honum nema
í sérstökum tilfellum. Þama vantar
að meðaltali $368 (kr. 14.720) og
ef við deilum þeirri upphæð jafot á
fjóra mánuði (eina önn) em það $92
(kr. 3.680) sem dragast frá fram-
færslunni hvem mánuð.
Útgjöld
Eins og sést af framangreindu
hafa íslenskir námsmenn hér ekki
úr of miklu að spila. Hér fylgir tafla
sem sýnir fastan kostnað fyrir
hvem mánuð. Tekið er meðaltal af
okkar tölum. Bóka- og efniskostn-
aður er reiknaður eins og áður segir
og tryggingarfé og leigumiðlunar-
kostnaði er deilt á tólf mánuði.
Útgjöld f. hvern minuð $ Kr.
Leiga 385,40 15.416
Bóka- og efniskostn. 92,00 3.680
Tryggingarfé 32,10 1.284
Leigumiðlun 32,10 1.284
Ferðakostn. til og frá skóla 60,00 2.400
Alls: 601,60 24.064
Framfœrsla LÍN 790,00 31.600
+Föstútgjöld -601,60 24.064
Alls: 188,40 7.536
Fásinna er að ætla að nokkur
maður geti lifað af $188 (kr. 7.520)
á mánuði. Af þessari upphæð á eft-
ir að taka mat, síma, hreinlætisvör-
ur, fatnað og aðrar nauðsynjar. Það
er einfaldlega ómögulegt að lifa af
þessu.
Molbúaháttur
En hér er ekki öll sagan sögð.
LÍN greiðir $5.000 (kr. 200.000)
hámark í skólagjöld fyrir tvær ann-
ir í fyrrihlutanámi (undergraduate).
Margir em í mun dýrara námi og
þurfa þeir að greiða mismuninn
sjálfir. Eðlilegt væri við svona að-
stæður að námsmönnum væri
gefinn kostur á að vinna upp í mis-
muninn. Það leyfír LÍN ekki. Sá
molbúaháttur er ríkjandi hjá Lána-
sjóðnum að námsmaður má ekki
fara yfir kr. 20.900 á mánuði í
sumartekjur. Af hverri krónu sem
fer yfir þetta mark em teknir 65
aurar (65%) og síðan er heildarapp-
hæðin dregin af framfærslunni. Hér
að neðan kemur dæmi um náms-
mann sem vinnur í þijá mánuði og
hefur kr. 30.000 í mánaðarlaun.
Laun kr. 90.000
•í-tekjumark +62.700
Umfram 27.300
+65% +17.745
= ($444)
Tónleikar
í Norræna
húsinu
Tónlistarskólinn í Reykjavík
heldur tónleika í Norræna húsinu
miðvikudaginn 29. apríl kl. 20.30.
Hrafnhildur Guðmundsdóttir,
mezzo-sópran, syngur lög eftir
Gluck, Pál ísólfsson, Áma Thor-
steinsson, Gustav Mahler, Hugo
Wolf, Richard Strauss, Erik Satie,
Reynaldo Hahn og Amold Schön-
berg. Þessir tónleikar em hluti af
einsöngvaraprófi Hrafnhildar. Við
píanóið er Anna Guðný Guðmunds-
dóttir.
Aðgangur er ókeypis og öllum
heimill.
Eins og sjá má telst námsmaður-
inn hafa 27.300 í tekjur umfram
framfærslu yfir sumarið. Eftir að
sumartekjur hans hafa verið um-
reiknaðar em dregnar kr. 17.700
($444) af láni til framfærslu vetrar-
ins. Þetta þýðir að námslán hvers
mánaðar lækka um $50 eða úr
$790 í $740. Námsmenn lenda í _
þeirri aðstöðu að því meira sem
þeir vinna á sumrin, því meira er
dregið af lánum þeirra.
Lögbrjótar og
foreldrar
Af einstakri „snilli" hefur LÍN
skapað þennan vítahring fyrir
íslenska námsmenn. Eina lausnin
er að leita eftir aðstoð foreldra
og/eða reyna að vinna með námi.
Hér í Bandaríkjunum er erlendum
stúdentum bannað að vinna, en
samt em flest okkar hér í vinnu,
þ.e. ólöglegri vinnu. í flestum tilvik-
um er þetta óþrifaleg og illa launuð
vinna.
Hér fyrir neðan er tafla sem sýn-
ir fjölda þeirra sem em í vinnu
og/eða fá aðstoð að heiman, og
einnig þau sem vinna ekki.
Fjöldi %
Fáaðstoðogvinna 10 44
Fá aðstoð, vinna ekki 8 35
Engin aðstoð, vinna 4 17
Engin aðstoð, vinna ekki 1 4
23 100%
Eins og sést af töflunni era flest
okkar hér í ólöglegri vinnu og þiggj-
um aðstoð að heiman. Það verður ^
seint of mikil áhersla lögð á að þau
okkar sem em í ólöglegri vinnu
taka ótrúlega áhættu með því, auk
þess sem það tekur tíma frá nám-
inu. Ef upp um okkur kemst emm
við umsvifalaust rekin úr landi.
Námslán em nú 80—85% af fram-
færslu og það er fáránlegt að
menntamálaráðherra skuli neyða
okkur til að vinna með náminu og
þar með að bijóta lög annars lands!
En meðan framfærslan er svona
lág, hvað er til ráða?
Niðurstaða
Niðurstöður okkar em á þann
veg að hinn íslenski námsmaður í
New York býr í afar litlu og lélegu
húsnæði, sem svo sannarlega væri
kallað hjallur á íslandi. Kartöflur,
kaffi og hveitilengjur er meginuppi-
staðan í fæði hans. Hann er í
ólöglegri vinnu og þiggur aðstoð
foreldra sinna. Þeir sem ekki hafa
unnið né fengið aðstoð að heiman
hafa hreinlega hrökklast heim.
Námslánin nægja engan veginn;
ekki til framfærslu, og ekki til að
brúa bilið hvað varðar bóka- og
efniskostnað og skólagjöld. Ef sú
hugmynd sem nú er uppi, að lækka ■
framfærsluna enn frekar, kemur til
framkvæmda, þá eiga höfundar
hennar og stuðningsmenn á sam-
viskunni að hafa hrakið fleiri tugi
námsmanna frá námi. Þá fer orðið
lítið fyrir uppmnalegu markmiði
sjóðsins, að tryggja jafnrétti allra
til náms.
Höfundar: Svanhildur Bogadóttir
er skjalafræðinemi og trúnaðar-
maður SÍNE í New York. Sólveig
Hreiðarsdóttir er hagfræðinemi.
Hrafnhildur Guðmundsdóttir