Morgunblaðið - 17.06.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1987
„Festina lente“
eftirDr. Gunnlaug
Þórðarson
Fornt latneskt spakmæli segir
flýttu þér hægt, þ.e. farðu með
gát. Betur hefðu þeir, sem fengu
Hafskipsmálið til rannsóknar á
sínum tíma haft þau spaklegu orð
að leiðarljósi.
Fyrir sex vikum (Morgunblaðið
23. apríl 1987) birtist grein eftir
mig um þetta alvarlega gjaldþrota-
mál, _sem tengt er Utvegsbankan-
um. Á einum stað í greininni segir:
„í sama mund gerist það að
einn æðsti embættismaður í rétt-
arfarskerfi okkar verður hörmu-
lega ber að því að skilja ekki
hveijar skyldur hvíla á honum
gagnvart dómstólum og hyggst
fylgja máli eftir frá rannsóknar-
stigi til dómstigs, sem engum af
kollegum hans blandast hugur
um að þijár meginástæður gera
með öllu fráleitt. Of langt mál
yrði að rekja það.
Fullyrða má að hafi nauðsyn
þótt bera til þess að ákæra
bankastjórana í því máli, sem hér
um ræðir, þá hefði öllu fremur
átt að ákæra bankaráðið á sama
grundvelli, því það er æðsta
ábyrgðarvaldið og hafði sömu
skyldur og bankastjórarnir, sem
voru undir það seldir."
Grein þessi var skrifuð af þeirri
knýjandi nauðsyn, sem getur gagn-
tekið lögmenn, sem leitast við að
leggja gott til máls og var hún á
engan hátt persónuleg árás á ríkis-
saksóknara, slíkt var fjarri huga
mínum. Ástæðan var fyrst og
fremst sú, að greinilegt var að spara
mátti dómstólum fyrirhöfn og leið-
indi, sem af því hlaut að leiða, ef
ríkissaksóknari vildi freista kerfís-
ins á þann hátt að ætla að fylgja
málinu eftir frá rannsóknarstigi til
dómstigs og vera auk þess persónu-
lega flæktur í það. Enginn hefði
getað álasað honum fyrir að vilja
fírra sig frekari vandræðum og
segja sig frá málinu.
Fjöldi lögmanna og aðrir hafa
einróma þakkað mér þessa vel-
meintu ábendingu, Hæstiréttur
íslands hefur nú staðfest þessa
skoðun.
í úrskurði Hæstaréttar segir
m.a.:
„Skýra ber 22. gr. laga nr.
74/1974 svo, að við meðferð ein-
staks máls ber ríkissaksóknara
að víkja sæti ef hann „er svo rið-
inn við mál eða aðila, að hann
mætti eigi gegna dómarastörfum
í því“.
Samkvæmt 12. gr. laga nr.
12/1961 hafði bankaráð yfirum-
sjón með starfsemi Útvegsbank-
ans og samkvæmt 14. gr. sömu
laga hafði bankastjóm æðstu
stjóm allrar daglegrar starfsemi
bankans eftir nánari fyrirmælum
í reglugerð bankans og ákvörðun
bankaráðs.
Hallvarður Einvarðsson var
skipaður ríkissaksóknari frá 1.
júlí 1986. Jóhann S. Einvarðsson,
bróðir hans, tók sæti í bankaráði
Útvegsbanka íslands 1. janúar
1985 og átti því sæti í bankaráð-
inu hluta þess tímabils, sem
ákæra lýtur að. Mjög náin tengsl

Þérerboðið
að vera viðstaddur
á kvikmyndasýningu og kynningu á
Bandaríska framhaldsskólanum
í London
(The American CoUege in London)
og Bandaríska framhaldsskólanum
í hagnýtum listum
(The American CoUege for the AppUed Arts)
í Atlanta og Los Angeles
fimmtudaginn 18. júní 1987
kl.20
á
Hótel Loftleiðum
við Reykjavíkurflugvöll
Bandaríski framhaldsskólinn í London er alþjóðlegur framhaldsskóli sem býður uppá banda-
ríska menntun og fer kennslan fram á ensku.
Skólinn er viðurkenndur af „ Association of Independent Colleges and Schools (AICS)“ í
Washington, D.C. og starfar í samráði við háskólann í Wisconsin - Stout.
Bandaríski framhaldsskólinn í hagnýtum listum er viðurkenndur af „Commission on Occup-
ational Education Institutions-Southem Association of Colleges and Schools (SACS)“.
Allir bjóð þeir upp á stúdentagaröa fyrir erlenda námsmenn.
Skólamir 3 bjóða allir uppá háskólamenntun (Associate and Bachelor of Applied Arts) á sviði:
Stjómunar fyrirtækja
Tfskuhönnunar
Sölu á tfskuvamingi
Innanhúsarkitektúr
Auglýsingahönnun
Annir byrja í október, janúar, mars, maí og júlí. Hægt er að sækja um styrki.
Við hlökkum til að sjá þig á kynningunni.
Nánari upplýsingar veittar hjá:
The
AmericanCollege
in London
100 Marylebone Lane
London W1M 5FP, ENGLAND
TEL. (01) 486-1772
Dr. Gunnlaugur Þórðarson
„Þá vaknar sú spurning
hverjir eru hæfir til
þess að taka þetta að
sér. Undirmenn eða
fyrrverandi samstarfs-
menn hans koma ekki
til álita. Mér fyndist að
í þessu tilviki mætti
leita til reyndustu lög-
manna eða fyrrverandi
dómara til starf sins.“
voru milli starfssviðs og starfs-
skyldna bankastjóra annars
vegar og bankaráðs hins vegar.
Af þessum sökum var ekki rétt,
að ríkissaksóknari tæki ákvörðun
um ákæru í máli þessu, sbr. 22.
gr. laga nr. 74/1974, sbr. 2.
málsgr. 15. gr. sömu laga og
grundvallarreglu 3. og 7. tölul.
36. gr. laga nr. 85/1936. Ber því
að vísa ákærunni frá héraðs-
dórni."
Nú er komin upp sú staða, að
ef að því kemur að þessu óvenju-
lega máli verður haldið áfram gegn
bankastjórunum og þá líka banka-
ráðsmönnum Útvegsbankans ber
að skipa sérstakan ríkissaksóknara
til þessa refsimáls. í því sambandi
vakna ýmsar spumingar. Til dæmis
sú hvort hægt sé að láta tvo ríkis-
saksóknara fara með málið, þ.e.
gjaldþrotamál Hafskips og þá hlið
er snýr að Útvegsbankanum. Mál
þess em nátengd og eðlilegast að
þau verði rekin saman og að einum
ríkissaksóknara verði (þ.e. skipuð-
um til starfans) falin meðferð
þeirra.
í lögum em skýlaus ákvæði um
að um ríkissaksóknara gildi sömu
vanhæfisástæður og gilda um dóm-
ara. Alkunna er að í öllum þeim
tilvikum, er vafí kemur upp, telja
dómarar það skyldu sína að víkja
sæti og dómsmálaráðuneytið fellst
á það ef um minnsta vafa er að
ræða. Því er mér óskiljanlegt, ef
það hefur gefíð álit, sem gengur í
berhögg við skýlaus lagaákvæði
gagnvart ríkissaksóknara. Það
gengur enginn þess dulinn að það
var vafasamt hvort ríkissaksóknari
gæti farið með ákæmvald í þessum
málum, því bar honum að víkja.
En menn geta verið blindir í eigin
sök. Auðvitað hefði ríkissaksóknari
átt að víkja og fírra sig þeim leiðind-
um, sem af þrásetu hans leiddi og
spara dómstólum erfiði. Til frekari
upplýsinga um málið þykir mér eft-
ir atvikum rétt að víkja að þeim
lagagreinum, sem um er að tefla í
þessu máli.
í 20. gr. laga nr. 74/1974 seg-
ir að ríkissaksóknari skuii full-
nægja lagaskilyrðum til skipunar
í dómaraembættí í Hæstaréttí,
þ.e. almennum dómaraskilyrðum.
í úrskurði Hæstaréttar er vitnað
til 3. tl. 36. gr. laga nr. 36/1985
varðandi vanhæfí ríkissaksóknara
og mun þar átt við eftirfarandi orð
í greininni: „Skyldur eða mægður
fyrirsvarsmanni aðilja.. .að
feðgatali eða 1. lið tíl hliðar_“
Þá vitnar Hæstiréttur og til 7.
tl. sömu greinar, en hún hljóðar
svo: „Er óvinur aðilja, eða málið
varðar hann eða venzlamann
hans verulega fjárhagslega eða
siðferðislega, eða annars hætta
á því, að hann fái ekki litíð óhlut-
drægt á málið.“ Hér mun væntan-
lega helst átt við lokaorð greinar-
innar.
Þá vaknar sú spuming hveijir
eru hæfír til þess að taka þetta að
sér. Undirmenn eða fyrrverandi
samstarfsmenn hans koma ekki til
álita. Mér fyndist að í þessu tilviki
mætti leita til reyndustu lögmanna
eða fyrrverandi dómara til starfsins.
Loks er það spuming hvort sú
afstaða dómsmálaráðuneytisins að
ætla að hespa af í flaustri skipun
nýs ríkissaksóknara í þetta einstaka
mál sé réttlætanleg, þegar þess er
gætt að enn er óúrskurðað um van-
hæfí ríkissaksóknara í öðram
þáttum málsins og viðbúið að sá
hluti þess fari einnig fyrir Hæsta-
rétt. Skipun nýs ríkissaksóknara
getur alveg dregist, hér er ekkert
í húfí þannig. Bankastjórar hafa
verið reknir, þeir era tiltækir og
af þeim stafar enginn þjóðfélags-
háski. Undirritaður hefur áður af
öðra tilefni bent á hve fljótræði f
einstaka málum hefur haft alvar-
legar afleiðingar og það er illt ef
starfsmenn dómsmálaráðuneytisins
kunna ekki skil á hinu fomkveðna
„festina lente".
Hitt er svo annað mál að undirrit-
aður er jafn efins um að bankastjór-
amir verði sakfelldir og þá síst þeir,
sem komu til starfs síns eftir að
mál umrædds fyrirtækis var komið
í algjört uppnám. Það er trú mín
að tjón lánardrottnanna verði mun
minna en ætlað var og hefði getað
orðið bagaminna ef betur hefði ver-
ið að málum staðið.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Frá bamastarfi í Fríkirkjunni.
Sumarferð barna-
starfs Fríkirkjunnar
SUNNUDAGINN 21. júní fara
þátttakendur í bamastarfi
Fríkirkjunnar í skemmtireisu.
Ferðinni er heitið út i Viðey.
Lagt verður af stað kl. 11.00
árdegis frá komhlöðunni við Sunda-
höfn og siglt þaðan út í eyna.
Síðdegis verður svo haldið heimleið-
is.
í ferðinni verður úthlutað verð-
launum fyrir góða ástundun í vetur.
Þeir, sem hyggjast fara þessa
ferð, tilkynni sig í símsvara
Fríkirkjunnar í Reykjavík fyrir
föstudagskvöldið 19. júní.
(Fréttatilkynnmg)