Morgunblaðið - 15.09.1987, Síða 57

Morgunblaðið - 15.09.1987, Síða 57
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. SEPTEMBER 1987 57 Framleiðslusljórnun í kart- öfluræktinni er sjálfsögð Kartöflur hafa sjaldan eða aldrei verið betri en nú. eftirAgnar Guðnason Það má gera ráð fyrir miklum sviftingum á kartöflumarkaðnum á næstu mánuðum. Framleiðslan í haust getur orðið um helmingi meiri en salan hefur verið hjá helstu af- urðasölufélögum og heildverslunum á síðastliðnum tveim árum. Á höfuðborgarsvæðinu hefur skráð sala verið að jafnaði um 420 tonn á mánuði. Utan höfuðborgar- innar eru það verksmiðjumar á Svalbarðseyri og í Þykkvabæ sem taka á móti umtalsverðu magni af kartöflum, en það hefur verið mest um 180 tonn á mánuði. Mér finnst trúlegt að um 70—80% af kartöflusölunni fari um hendur þeirra aðila, sem greint hef- ur verið frá hér að framan. Ef við reiknum með að 20—30% af verslun með kartöflur fari fram hjá heildsöl- um og afurðasölufélögum, þá hefur umsetning á kartöflum ekki verið meiri en 750—850 tonn á mánuði, þegar salan hefur verið í hámarki. Ef tekið væri mið af greiðslu lög- boðinna gjalda til Framleiðsluráðs landbúnaðarins af sölu kartaflna kemur annað í ljós. Það sem er greitt til Framleiðsluráðs jafngildir aðeins um 400 tonna sölu á mán- uði. Þeir eru orðnir æði margir sem svíkjast um að greiða lögboðin gjöld. Verður umframfram- leiðslan 8.000 tonn af kartöflum? Miðað við sölu á kartöflum árin 1985 og 1986 má gera ráð fyrir að bændur verði með í geymslum að uppskerustörfum loknum í haust um 8.000 tonn af kartöflum, sem ekki er markaður fyrir. Því miður virðast ekki vera mikl- ar líkur á að hægt sé að nýta þessar umframkartöflur hér innanlands. Það má nefna að svínabændur hafa ekki haft áhuga á að hirða úrgangskartöflur hjá afurðastöðv- unum, þótt þeim hafí staðið til boða að fá þær ókeypis. Sumir halda að það sé hagstætt að brugga úr kartöflum og fá vínanda sem orkugjafa á vélar eða vímuefni handa mannfólkinu. „Því miður er hver höndin upp á móti ann- arri o g sáralítil sam- staða nema þá í smáhópum, sem reyna að grafa hver undan öðrum.“ Það hefur dregið mikið úr notkun kartaflna til vínandaframleiðslu, það er helst í Hollandi og á hinum Norðurlöndunum sem kartöflur eru notaðar þannig. Þeir vínandafram- leiðendur sem bundnir eru af samningum við kartöflubændur vilja sennilega flestir losna undan þeirri kvöð. Því mun ódýrara er að framleiða vínanda eftir öðrum leið- um, jafnvel þótt kartöflumar kostuðu sama og ekki neitt. Við höfum raunverulega aðeins um þrennt að velja til að auka sölu á kartöflum eða losna við hluta af umframleiðslunni. Fyrir það fyrsta: Það þarf að banna innflutning á unnum kartöflum. í öðru lagi má auka neysluna með auglýsingum, uppskriftabæklingum og áróðri fyr- ir aukinni neyslu á þessari hollu og góðu fæðu sem kartöflur eru. í þriðja lagi mætti reyna útflutning. Hér á landi em ræktaðar mjög góðar matarkartöflur. í Norður- Noregi þekkja neytendur Gullauga og er það afbrigði hátt skrifað og eftirsótt. Hringrot í kartöflum setur okkur í nokkum vanda. í mörgum löndum er bannað að flytja inn kartöflur frá landsvæðum þar sem hringrot hefur fundist í kartöflum. Margir kartöflubændur hér á landi rækta heilbrigðar kartöflur, sem lausar em við hringrot, það yrði að velja frá þeim til útflutnings. Á hinum Norðurlöndum er verð á kartöflum hæst í Noregi. Þar var heildsöluverð fyrir þrem vikum nkr. 1,64 á kg, sem svarar til ísl.kr. 9,50 á kg. Hugsanlega mætti komast að samkomulagi við skipafélögin um flutningsgjaldið allt niður í 6—7 kr. á kg. Verðið hefur heldur lækkað í Noregi síðustu daga, fyrstu vikuna í september var það aðeins nkr. 1,40 á kg. Þetta dæmi er kannski ekki ósvipað og útflutningur á kindakjöt- inu til Japans. Ef verðið tvöfaldaðist í Noregi, þá væri útflutningur á kartöflum þangað alls ekki slæmur kostur. Kartöflubændur gera þá ráð fyr- ir að fá hluta af útflutningsbótun- um. Er hægt að auka neysl- una innanlands? Það er að sjálfsögðu hægt, en það kostar vinnu og peninga. Ef kartöflubændur láta ekki fijáls- hyggjupúkana spilla meira fyrir sér, þá er aldrei að vita nema þeir geti náð saman aftur. Þvf miður er hver höndin upp á móti annarri og sáralítil samstaða nema þá í smáhópum, sem reyna að grafa hver undan öðrum. Ef reiknað er með að heildarsala í 12 mánuði verði 9—10 þúsund tonn og eigin ræktun til heima- neyslu sé um 1.500 tonn, þá er meðalneysla á ári ekki nema 42—46 kg á hvem íbúa. Lengi vel hefur meðalneysla hér á landi verið talin um 64 kg á hvert mannsbam. í Bretlandi var meðalneysla fyrir um 10 árum um 80 kg á hvem íbúa. Árið 1985 var hún komin í 105 kg á íbúa. Það hafði tekist að auka neysluna með vel skipulagðri markaðsstarfsemi á vegum sam- taka kartöflubænda. Margir nýir réttir hafa séð dagsins ljós þar í landi, þar sem kartöflur hafa verið nokkuð stór þáttur í matargerðinni. Vinsæll forréttur á mörgum veit- ingahúsum austan og vestan hafs er djúpsteikt kartöfluhýði. Þá er farið að selja vestur í Bandaríkjun- um kartöfluhýði með mismunandi bragðefnum sem „partý“-snarl. Markaðsnefnd kart- öflubænda Skynsamlegast væri eins og mál- um er nú háttað að afnema með öllu sjóðagjöld af seldum kartöflum. í þess stað ætti að taka upp ræktun- argjald, sem innheimt yrði hjá kartöflubændum í hlutfalli við stærð garðlanda. Með lögum og reglugerð þarf að koma á Markaðs- nefnd kartöflubænda, sem hefði það hlutverk m.a. að úthluta leyfum til ræktunar kartaflna, sem eiga að fara í sölu. Jafnframt hafi markaðs- nefndin umsjón með allri auglýs- inga- og kynningarstarfsemi, sem beinist að neytendum. Markaðs- nefndin fái ein til umráða þau gjöld sem innheimt verða hjá kartöflu- bændum. Þeir framleiðendur, sem ekki greiða tilskilin gjöld af garð- löndum sínum, eiga að missa réttinn til sölu á kartöflum og auk þess á að vera hægt að sekta slíka lög- bijóta. Það er svo sjálfsagt að hafa stjóm á framleiðslu kartaflna að það ætti ekki að þurfa að veltast fyrir mönnum í lengri tíma. Það væri eitt af verkefnum Mark- aðsnefndarinnar að ákveða heildar- stærð kartöflugarða hjá þeim bændum sem rækta kartöflur til sölu. Gera má ráð fyrir að saman- lögð stærð á kartöflugarði megi ekki fara yfír 1.000—1.200 ha hjá þeim er rækta kartöflur til sölu. Markaðsnefndin verður að hafa ótvíræðan rétt til úthlutunar á leyf- um til ræktunar kartaflna til sölu. Allir, sem þess óska, eiga að sjálf- sögðu að hafa rétt til að rækta sínar eigin kartöflur og miða þá við há- marksstærð garðlands sem ekki væri tekið af ræktunargjald, t.d. 300 m2 garð gæti verið hæfílegt að miða við. Ég veit að flestir kartöflubændur era mjög óánægðir með ástandið í sölumálum og þeir viðurkenna flest- ir að þörf sé á breytingu. Vonandi bera þeir gæfu til að ræða saman og vinna síðan í sátt og samlyndi að góðri lausn þess öngþveitis sem sölumálin era og hafa verið í að undanfömu. Höfundur er yfirmatsmaður garðávaxta. Höfum opnað að Laugavegi 101 J Horn Snorrabrautar J og Laugavegs J Höfum opnað aði LaugavegilOl I Horn Snorrabrautar / ogLaugavegs /

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.