Morgunblaðið - 15.10.1987, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. OKTÓBER 1987
43
Samkvæmt læknisráði
Fáein ummæli um áhrif bjórsins tíunduð
eftirÁrna Einarsson
Á undanfömum árum hafa lífleg
skoðanaskipti verið um áfengan
bjór hér á landi og fullyrðingar við-
hafðar á bæði borð. Alitamálið er
hvaða áhrif áfengur bjór hefði á
áfengismál þjóðarinnar. Eykur bjór-
inn heildameyslu áfengis? Eykst
áfengisneysla unglinga? Aukast eða
minnka vandamál vegna áfengis
með tilkomu bjórsins?
Endanleg svör fást auðvitað að-
eins að fenginni reynslu en um
hana er sem sé ekki að ræða hér.
Því er eðlilegt að litið sé til reynslu
annarra þjóða en ætla má að ekki
sé ýkja mikill munur á okkur og
t.a.m. frændþjóðunum annars stað-
ar á Norðuriöndum.
Deila má um hvað mestu skipti
hvað bjórinn varðar, en ofarlega
hlýtur að vera spumingin um hvort
tilkoma hans muni auka heildar-
neyslu áfengis eða ekki.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin held-
ur því fram á grundvelli rannsókna
sinna að aukin neysla áfengis sé
ávísun á aukið heilsufarslegt, efna-
hagslegt og félagslegt tjón. Þessu
treysta fáir sér til að mæla í móti
með rökum. Því ætti að vera ljóst
að aukinni áfengisneyslu fylgir auk-
inn kostnaður fyrir þjóðina. Hafa
verið leiddar að því líkur að marg-
falda megi hagnað af áfengissölu
með 2—4 til að fá út hvert tjónið er.
En eykur bjórinn áfengisneysl-
una?
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin telur
á því engan vafa en hvað um þá
íslendinga sem einkum hafa hönd
á áfengismálapúlsinum starfs síns
vegna, s.s. lækna og lögreglumenn?
Lítum fyrst á þá sem standa að
meðferð drykkjusjúkra. Jóhannes
Bergsveinsson, yfirlæknir meðferð-
ardeilda ríkisins fyrir áfengissjúkl-
inga, segir í Morgunblaðinu 26.
febrúar 1985:
„Reynsla annarra þjóða af því
að leyfa sölu áfengs öls hefur hvar-
vetna orðið sú að það hefur leitt til
meiri neyslu vínanda og aukins
skaða af hans völdum."
Jóhannes segir ennfremur:
„Virka eftiið í áfengi er vínandi og
skiptir engu máli hvort um er að
ræða brennda diykki, vín eða
áfengt öl. Áhrif vínandans eru ætíð
hin sömu."
í viðtali við Helgarpóstinn 31.
janúar 1985 segir Þórarinn Tyrf-
ingsson, yfirlæknir SÁÁ:
„ ... enda þótt dragi úr neyslu
á sterku áfengi fyrst í stað, þá mun
heildameyslan aukast."
Þórarinn segir einnig í umræddu
viðtali að hann sé sannfærður um
að fyöldi þeirra sem þyrftu á aðstoð
að halda vegna drykkju myndi auk-
ast.
Unnið hefur verið að rannsókn-
um á áfengismálum hér á landi
síðan 1967. Hæst ber þar rannsókn-
ir á vegum Háskóla íslands undir
stjóm dr. Tómasar Helgasonar pró-
fessors í geðlæknisfræði og for-
stöðumanns geðdeildar Landspítal-
ans. Tómas heldur því fram að
neyslan muni aukast verði bjór
leyfður i landinu. Það styður hann
m.a. á eftirfarandi hátt í Morgun-
blaðinu 9. apríl 1986:
„Þjóðhagsstofnun hefur gert
áætlun um hver áfengisneysla verði
ef bjórstefnan verður ofan á. í stað
þess að minnka um fjórðung, eins
og Alþjóðaheilbrigðisstofnunin telur
nauðsynlegt, mun hún aukast um
þriðjung."
„Slíkt væri mikið áfall, ekki að-
eins fyrir heilsu íslendinga, heldur
og fyrir Alþjóðaheilbrigðisstofnun-
ina, af því að ísland, sem er þekkt
velferðarríki sem ætti að vera auð-
velt að upplýsa um heilsuvemd,
yrði fyrsta ríkið til að ganga gegn
stefnu stofnunarinnar."
Höldum áfram með prófessor-
ana. í bók sinni „Lyfjafræði
miðtaugakerfísins", sem út kom
árið 1984, segir dr. Þorkell Jóhann-
esson prófessor í lyfjafræði:
„Ef lögleiða á neyslu áfengs bjórs
hér, verður það einungis gert vits-
munalega með því að hefta flæði
annars áfengis þannig að „heildar-
flæði“ aukist ekki. Þetta er megin-
atriði, sem stjómmálamenn,
fjölmiðlamenn og aðrir sem móta
vilja skoðanir fólksins í landinu,
skyldu síst gleyma."
Þorkell telur það vera óskhyggju
að bæta megi drykkjusiði íslend-
inga með áfengum bjór eða draga
með því úr neyslu annars áfengis.
Hann segir. „Áfengur . bjór er
jafnskaðlegur (eða gagnlegur) og
aðrar áfengistegundir."
Almennir læknar þekkja áfengis-
málin vel, ekki síður en þeir sem
vitnað er í hér á undan. Jósep Ó.
Blöndal, heilsugæslulæknir á Pat-
reksfírði, segir m.a. í grein í
Morgunblaðinu 21. maí 1985, og
er þar að ijalla um reynslu sína af
starfí við meðferðarstofnanir í Dan-
mörku:
„En möguleikar (drykkju-(inn-
skot ÁE)) mannsins á að halda sér
þurrum — svo ekki sé minnst á
hófdrykkju — þegar hann hverfur
undan vemdarvæng stofnunarinn-
ar, em hverfandi, því bjórinn er
alls staðar___“
Jósep segir einnig: Um þrennt
er ferill hins danska áfengissjúkl-
ings frábmgðinn ferli hins íslenska
þjáningabróður hans: hann drekkur
svo til eingöngu bjór, drykkjuskap-
ur hans hefst og þróast á vinnu-
staðnum, og erfíðleikar hans við
að halda sér þurmm eftir meðferð
er miklu meiri vegna hins gífurlega
framboðs á þessari lúmskustu teg-
und áfengra drykkja.
í erindi „Um daginn og veginn"
í ríkisútvarpinu 29. apríl 1985 seg-
ir Pétur Pétursson heilsugæslu-
læknir á Akureyri:
„Það er hins vegar sannfæring
mín, að með tilkomu áfengs öls á
borð og í búðir landsmanna muni
áfengisneysla ungmenna og dag-
drykkja þjóðarinnar aukast að
miklum mun, og vitna ég þar til
reynslu Finna, sem fyrir áratug
lýmkuðu áfengislöggjöf sína.“
„Jafnframt þessu munu íslend-
ingar að sjálfsögðu halda við hinum
ævafoma þjóðlega sið að drekka
sig æra af brennivíni um helgar,
en þær geta raunar orðið æði lang-
ar á stundum."
Guðsteinn Þengilsson læknir er
sama sinnis og framangreindir
starfsbræður hans. Hann segir í
DV 24. apríl 1985:
„ ... ekki hefur enn verið unnt
að benda á það land í veröldinni
þar sem sterkt öl hefur dregið úr
áfengisneyslu heldur virðist það
bætast við.“
I
Árni Einarsson
„En eykur bjórinn
áfengisneysluna? Al-
þj óðaheilbrigðisstof n-
unin telur á því engan
vafa en hvað um þá ís-
lendinga sem einkum
hafa hönd á áfengis-
málapúlsinum starfs
síns vegna, s.s. lækna
og lögreglumenn?“
Hann segir ennfremur: „Fróðlegt
væri að heyra álit skattgreiðenda á
því hvort þeir vilji bæta öldrykkju
óviðkomandi fólks ofan á allt annað
sem þeir verða að greiða í þessu
sambandi."
Að öðram ólöstuðum þekkja lög-
reglumenn líklega einna best
hveijum skráveifum áfengi veldur
samfélaginu. í tilkjmningu Lög-
reglufélags Reykjavíkur, sem birtist
í Morgunblaðinu 11. júní 1985, er
réttilega að þessu vikið. Lögreglu-
mennimir fara ekki í grafgötur með
áhrif bjórsins.
„Tæpast er umdeilanlegt að með
tilkomu bjórsins mun neysla áfeng-
is aukast og þar með eftirlitsþáttur
lögreglunnar."
Benda lögreglumennimir á að
veralegur þáttur í starfí þeirra sé
að leysa málefni sem tengjast notk-
un áfengis. Benda þeir einnig á að
reynsla annarra þjóða sé sú að ungl-
ingar sækja í áfengan bjór sem þá
verður viðbót við aðra neyslu áfeng-
is.
Hér hafa lauslega verið tíunduð
ummæli nokkurra þeirra sem hvað
best ættu að þekkja til áfengismála
íslendinga, hver með sínum hætti,
og því geta gert sér nokkra hug-
mynd um hver áhrif bjórs yrðu.
Þeir era sammála um eitt: Bjórinn
eykur heildameysluna.
Þessi niðurstaða þeirra hefur
ekki verið hrakin með rökum enn.
Óskhyggja kemur málinu ekkert
við. Til þess er of mikið í húfí.
Getur verið að áhugafólk um áfeng-
an bjór telji hann svo ómissandi að
engu skipti þótt áfengisneysla au-
kist og samfara því önnur vandræði
vegna áfengisneyslu?
Höfundur errítari í Samvinnu-
nefnd bindindisnmnnn.
Söluskattur matsölu:
Mötuneyti skóla og sjúkrahúsa undanþegin
MORGUNBLAÐINU hefur bo-
rist eftirfarandi fréttatilkynn-
ing frá fjármálaráðuneytinu:
„í fréttum að undanfömu hafa
ýmsir mótmælt þeirri ákvörðun
fjármálaráðherra um að mötuneyti
skuli frá og með 1. október sl.
greiða söluskatt af matsölu sinni
með sama hætti og veitingahús. í
þessum efnum hefur einkum orðið
vart við misskilning sem annars
vegar lýtur að skattskyldu mötu-
neyta heimavistarskóla og hins
vegar að spumingunni um
tvísköttun þeirra matvæla sem
mötuneyti selja.
Vegna þessa vill ráðuneytið
taka fram að mötuneyti heimavist-
arskóla, matargerð á sjúkrahúsum
fyrir sjúklinga og í fangelsum
vegna fanga svo og fæðissala til
áhafna um borð í skipum, er ekki
skattskyld samkvæmt hinum nýju
reglum. Að mati skattyfírvalda
jafngildir umrædd matargerð
matseld í heimahúsum. Umrædd
matargerð telst svo óaðskiljanleg-
ur hluti af almennri starfsemi
umræddra stofnana eða atvinnu-
greinar að aldrei hefur komið til
greina að skattleggja hana.
Að því er varðar spuminguna
um tvísköttun skal tekið fram að
mötuneytum, sem kaupa hráefni
til matargerðar með söluskatti eða
sérstökum söluskatti, er að sjálf-
sögðu heimilt samkvæmt almenn-
um reglum söluskattslaga að
draga umrædd innkaup frá skatt-
skyldri veltu áður en söluskattur
er reiknaður. Því er ekki um
tvísköttun að ræða í þessu sam-
bandi.
Loks skal þess getið að nánari
reglur um söluskattsuppgjör
mötuneyta verða gefnar út á næst-
unni.“
ti
' v
<* , r
NAGIADEKKJUM
NAGLARNIR EVDA GÖTUM BORGARINNAR
Ig! Gatnamálastjóri