Morgunblaðið - 23.10.1987, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. OKTÓBER 1987
Er tölvuviðskiptum að
kenna um verðhrunið?
ÞEIR sem verst fóru út úr verð-
hruninu í Wall Street síðastlið-
inn mánudag leita nú dyrum
og dyngjum að sökudólgum.
Efstir á blaði eru þó ekki
mennskir afglapar heldur tölv-
ur, sem þykja hafa sýnt fullmik-
inn ákafa og ábyrgðarleysi
þegar verðbréf hófu að falla í
verði. Undanfarin tvö ár hafa
verið uppi miklar deOur um
ágæti tölvubúnaðar i verð-
bréfaviðskiptum. Annars vegar
eru þeir sem segja tölvumar
ýkja allar sveiflur og segja þær
aukin heldur bera ábyrgð á
þeirri uppsveiflu sem verið hef-
ur í Wall Street undanfarin ár,
sem helstu sérfræðingar eru
sammála um að sé langt um það
sem eðlUegt má teljast. Hins
vegar eru þeir sem segja tölv-
una einungis vera sem hvert
annað hjálpartæki, sem einung-
is geri það sem maðurinn ætlist
tU af henni.
Sem kunnugt er varð metverð-
fall á verðbréfum sl. mánudag.
Féll Dow Jones-hlutabréfavísital-
an um 508 stig á þeim degi einum.
Fram að því var mesta metfall
um fímmtungur af því. „Tölvuvið-
skipti ýttu undir verðfallið í
Bandaríkjunum, en þau hafa
t.a.m. ekki verið stunduð í Lund-
únum,“ sagði Sir Nicholas Goodi-
son, sem er stjómarformaður
kauphallarinnar í Lundúnum.
Vestra efast enginn um að tölvu-
viðskipti verði tekin til endurskoð-
unar.
Stjóm kauphallarinnar í New
York-borg ákvað á þriðjudag að
biðja þá sem stunda tölvuviðskipt-
in að láta af þeim og versla þess
í stað með mennskum fulltrúum.
Ástæðan var sögð sú að kerfíð
annaði vart hinum miklu viðskipt-
um þann dag, en verðbréfasalar
töldu að með þessu væri kauphöll-
in vísvitandi að reyna að hægja á
viðskiptum og róa menn þannig
niður. Þessi ósk var aftur borin
fram á miðvikudag og renndi stoð-
um undir þann gmn manna að
tölvunum væri um verðfallið að
kenna. Á hinn bóginn hafa sumir
bent á það að tölvuviðskipti hafí
verið sáralítil mánudaginn af-
drifaríka, því flestir þeir sem
stunduðu tölvuviðskipti hefðu
þegar ráðstafað fjármunum sínum
fyrir helgi.
Hveraig vinna
tölvuraar?
Tölvuviðskipti fela margt í sér.
Reuter
Verðbréfasalar stara með ótta-
blandinni virðingu á tölvuskjáina
í WaU Street.
Yfírleitt nota menn sérhönnuð
forrit til þess að fylgjast með verð-
og gengisbreytingum víða um
heim, en slíkt gæti enginn gert
einn og sér við tölvuskjáinn — enn
síður með tvo síma og skriffærum.
í raun eru menn einungis að henda
fjármuni á lofti sem fjöregg —
selja og kaupa í senn. Selja dýrt
og kaupa ódýrt. Eða þannig á það
a.m.k. að fara fram.
Fyrir áratug síðan sátu menn
við skrifborð þöktum pappírslöpp-
um og símum, hringdu í taugaæs-
ingi, æpandi og veinandi, um allan
heim; keyptu dali í Lundúnum og
seldu jafnharðan í New York-borg
við lítinn ágóða en traustan.
Tölvuviðskipti fara ekki ósvipað
fram, en gerir það miklu hraðar
og fylgist með mun fleiri þáttum.
Hún getur t.a.m., hafí eigandinn
svo fyrirskipað, keypt gjaldeyrir í
nokkrum löndum í einu, um leið
selt hlutabréf til þess að hafa
„reiðufé“ fyrir gjaldeyrinum, gert
samning um sölu á gjaldeyrinum
sekúndubroti síðar og keypt ný
hlutabréf séu markaðsaðstæður
ákjósanlegar. Þannig annar tölvan
starfí sem annars þyrfti her
manns í, en sá sem stjómar tölv-
unni þarf aðeins að taka hinar
stærri ákvarðanir; tölvan sér um
pappírsvinnuna og smávægilegri
ákvarðanir.
Vandinn er sá að allar eru tölv-
uraar forritaðar á svipaðan hátt
og þegar einhver hlutabréf lækka
í verði tvisvar, þrisvar í röð
„ákveður" tölvan að selja þau.
Vandræðin eru þau að það gera
allar hinar tölvumar líka og því
getur verðið hríðfallið í einu vet-
fangi.
Veijendur tölvuviðskipta játa
að tölvan geti ýkt markaðstil-
hneigingar, en taka jafnframt
fram að þær skapi þær vissulega
ekki.
Grein þessi er byggð á frétta-
skeytum Reuters.
Upplýsingastofnun Bandarflq'anna.
í námunda við Neptúnus
Könnunarfarið Voyager 2 tók myndir þessar af plánetunni Neptúnusi
og fylgihnettinum Triton fyrr á þessu ári. Myndimar voru teknar er
farið var í 1,373 milljóna kílómetra fjarlægð. Á neðri myndinni hefur
braut Tritons verið mörkuð. Þann 25. ágúst árið 1989 mun Voyager
líða yfír norðurskaut Neptúnusar í 5.000 kílómetra hæð og fara fram-
hjá Triton f tæplega 40.000 kflómetra fjarlægð. Þvermál Neptúnusar
er 49.200 kflómetrar en þvermál fylgihnattarins er 3.500 kflómetrar.
Voyager 2 var skotið á loft frá Kennedy-geimrannsóknarstofnuninni
í Flórída í Bandarflqunum 20. ágúst afið 1977 tveimur vikum áður
en Voyager 1 var skotið á loft. Bæði geimförin tóku myndir af Júpít-
er og Satúmusi en í janúar á síðasta ári skildu leiðir er Voyager 2 hélt
í átt til Úranusar en Voyager 1 tók stefnuna út úr sólkerfinu.
Aðeins þríðjungur Jaffna
á valdi indverskra sveita
Colombo, Sri I^uika, Reuter.
INDVERSKIR hermenn hafa ein-
ungis náð þriðjungi Jaffna-borg-
ar á sitt vald eftir harða bardaga
við skæruliða tamíla í þrettán
daga. Þetta kom fram á fundi
indverska hersins smeð blaða-
mðnnum í gær. Indverskur
embættismaður sagði að sér-
sveitir indverska sjóhersins
hefðu gengið á land við Gurunag-
ar rifið þar sem skæruliðar hafa
öflugt vígi. Gurunagar er við
ströndina vestur af hafnarborg-
inni Jaffna.
Kína:
Leifar stærstu risa-
eðlu í Asíu fundnar
Peking, Reuter.
KÍNVERSKIR og kanadískir
visindamenn hafa grafið upp
leifar stærstu risaeðlu sem
fundist hefur í Asíu. Risaeðlan
sem var 30 m löng grænmeti-
sæta fannst i Gobí-eyðimörk-
inni í norðvestur-hluta Kína.
Leiðangursmenn sögðu að
likast til hafí gáfnafar risaeðlunn-
ar verið svipað og kjúklinga vorra
daga. Fyrir 160 milljón árum ráf-
aði skepnan um frumskóga og
dýki svæðis sem nú er auðnin ein.
Risaeðlunni hefur ekki enn verið
gefíð nafn. Fundur hennar marg-
launaði tveggja mánaða erfíði
samstarfshóps kanadiskra og
kínverskra vísindamanna. Þeir
lögðu út í eyðimörkina til að
kanna steingervinga risaeðlna,
hliðstæða þeim sem fundist hafa
í Norður-Ámeríku. Fyrir milljón-
um ára voru Asía og Ameríka
tengdar með eiði sem nú er horfíð.
Hópurinn fann nokkurs konar
risaeðlugröf í eyðimörkinni. Sögur
herma að fyrir tvö þúsund árum
hafí her kínversa keisaradæmisins
gengið fyrir ættemisstapa á sama
stað . Fomleifafræðingamir
fundu einnig steingerða fætur
risaeðlu sem lifði á kjöti og fannst
fyrst fyrir fjórum árum. Hún
gengur nú undir nafninu Jiangj-
unmiasaurus í höfuðið á hers-
höfðingjanum ólánssama.
Fleira forvitnilegt var í gröfinni
og má þar nefna leifar eggja-
skumar, hluta af elsta krókódfl í
Kína og steingerð risaeðlufótspor.
Talsmaður hersins í indverska
sendiráðinu í Colombo, höfuðborg
Sri Lanka, sýndi á korti að ind-
verski herinn hefði aðeins náð um
þriðjungi borgarinnar úr höndum
skæmiiða tamfla, „tígranna"
(LTTE). Indveijar hafa sent um 20
þúsund hermenn til Sri Lanka til
þess að sækja að Jaffna, afvopna
skæmliða og knýja þá til þess að
lúta ákvæðum sáttmála yfírvalda á
Indlandi og Sri Lanka um að binda
enda á aðskilnaðarbaráttu tamfla,
sem staðið hefur í íjögur ár. Sátt-
málinn var undirritaður í júlí.
Fyrr í þessari viku sagði ind-
verskur embættismaður að sveitir
Indveija hefðu náð Jaffna á sitt
vald og væm að bijóta síðustu and-
stöðu skæmliða á bak aftur. Aftur
á móti sagði blaðamaður frá Sri
Lanka, sem vinnur fyrir Reuter-
fréttastofuna, á miðvikudag að
„tígramir" hefðu borgina enn að
mestu leyti á sínu valdi.
Indverski talsmaðurinn sagði í
gær að herinn hefði náð aðaljám-
brautarstöðinni í Jaffna og sjúkra-
húsi borgarinnar. Að hans sögn
hafa skæmliðar engu svarað ákalli
um vopnahlé
Skæmliðar tamfla hafa komið á
fót sjálfsmorðssveitum til þess að
stöðva sókn indverskra hermanna
inn i borgina Jaffna, sem er höf-
uðvígi þeirra. Þetta var haft eftir
blaðamanni frá Sri Lanka, sem
hafði farið inn í borgina. Blaðamað-
urinn hafði eftir Mahattaya, aðstoð-
arforingja „tígranna", að um 500
sjálfboðaliðar hefðu gefíð kost á sér
í sjálfmorðssveitir.
Að sögn blaðamannsins, sem
ekki viidi láta nafns getið af örygg-
isástæðum, ætla sveitimar að gera
árásir á indverska hermenn og
brynvarðar sveitir í iokaátökunum
um Jaffna. Ættu sjálfsmorðssveit-
imar meðal annars að stuðla að því
að aðrar sveitir skæraliða gætu
sloppið út úr umsátri Indveija.
Blaðamaðurinn kvaðst hafa dvalist
tvær vikur í borginni og var hann
þar þegar Indveijar hófu sókn sína
að hafnarborginni 10. október.
Þingið í Sri Lanka samþykkti í
gær að gildistími neyðarlaga, sem
sett vom í maí 1983 þegar alda
átaka milli tamfla og sinhala reið
yfír landið, yrði framlengdur um
einn mánuð. Anil Moonasinghe, sem
er úr röðum stj fnarandstæðinga,
ásakaði indverskar hersveitir um
að hafa myrt Qölda óbreyttra borg-
ara í átökum.
Noregur:
Brennsla eiturefna ekki stöðvuð
- segir Sissel Ronnbeck umhverfismálaráðherra Noregs
Haag, Ósló. Fr& Jan Erik Laure, fréttaritara Morgunblaðsins.
UM SÍÐUSTU helgi tókst dönsk- borð í skipinu.
um fiskimönnum og meðlimum f
Greenpeace að stöðva brennslu
eiturefna um borð f bandarfska
skipinu „ Vulcanus 2“ á Norðursjó.
Skipið er nú á leið til hafnar í
Rotterdam þar sem gert verður við
skemmdir sem urðu á skrúfu þess í
mótmælaaðgerðunum. Enn em um
3000 tonn af eiturefnum óbrennd
um borð í skipinu. Norsk stjómvöld
segjast ekki sjá neina ástæðu til að
stöðva brennslu eiturefnanna um
Umhverfísmálaráðherra Noregs,
Sissel Ronnbeck, segir að Norðmenn
munu standa fast við fyrri áætlanir
um að stöðva ekki eiturefnabrennslu
á hafi úti fyrr en árið 1991 eins og
samkomulag sem gert hefur verið
milli Norðurlandanna kveður á um.
í þessu samkomulagi er gert ráð
fyrir að hætt verði að kasta úrgangi
í sjó frá árinu 1989 og hætt að
brenna eiturefni á hafí úti árið 1991.
Sissel Rannbeck segist undrandi á
að umhverfísmálaráðherra Dan-
merkur hafi látið hafa eftir sér að
hann telji að hætta eigi að brenna
eiturefni fyrir þennan umsamda
tíma.
Að sögn Lars Foyne haffræðings
við Hafrannsóknastofnunina í Berg-
en er engin hætta á að fískur verði
fyrir eitrun af völdum brennslunnar
um borð í „Vulcanus 2“. Sjómanna-
sambandið f Noregi hefur farið fram
á að brennslan verði stöðvuð vegna
hættu á að fiskur verði fyrir eitur-
áhrifum.