Morgunblaðið - 23.10.1987, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. OKTÓBER 1987
27
Cerezo forseti Guatemala.
iasar forseta kann þó að dragast á
langinn, ef sandinistar hafa ekki
sýnt það í verki hinn 7. nóvember
næstkomandi, að þeir standi við
gefín loforð sín um lýðræðislegri
stjómarhætti — þeim var ekki veitt-
ur lengri frestur til að uppfylla þau
grundvallarskilyrði, sem sett voru á
forseta-ráðstefnunni. Það væri
| heimskulega að farið af hálfu stjóm-
valda Nicaragúa, ef þau reyndu ekki
að minnsta kosti að koma verulega
til móts við settar kröfur forsetanna
og sýndu lit á því gagnvart eftirlits-
nefndinni, að þeir stæðu við sín orð.
Vitað er, að stjóm sandinista hefur
um nokkurt skeið alls ekki verið
sammála um stefnuna í innan- og
utanríkismálum. Þannig lét einn af
hinum níu comandantes sandinista,
Victor Tirado, hafa opinberlega eftir
sér fyrir nokkru: „Við endurtökum
á meðan kraftar okkar endast, að
núverandi pólitískt, efnahagslegt og
félagslegt þjóðfélagskerfi er alls
ekki til umræðu né heldur er það
efni í samningaumleitanir". Nokkru
síðar lét Ronald Reagan Bandaríkja-
forseti til sín heyra í útvarpsstöð
Kontra-skæruliða í Nicaragúa:
„Borgarastyijöldin hófst, þegar
sandinistar gáfu ykkur loforð um
lýðræði en létu svo vera að uppfylla
þau loforð sín. Þessum átökum mun
ljúka, þegar staðið hefur verið við
gefín loforð".
Líklegt má teljast, að nokkur hluti
stuðningsmanna friðaráætlunarinn-
ar sé þó reiðubúinn til vissrar
málamiðlunar og tilslökunar gagn-
vart sandinista-stjóminni. Sögðust
þeir geta fallizt á einhvers konar
ný-sandinisma, þ.e. sömu níu com-
andantes við stjómvölinn en að því
tilskildu, að einhveijum breytingum
í Nicaragúa: Á hann líka eftir að
i?
í lýðræðisátt hefði þó verið komið á
í landinu. Með því að heimila á nú
útgáfu dagblaðsins La Prenza og
slaka að öðru leyti dálttið á hafa
sandinistar viljað sýna lit. Það væri
of sterkt til orða tekið, ef sagt væri
um þjóðir Rómönsku Ameríku að
þær gerðu yfírleitt ýkja strangar
kröfur til lýðræðislegra stjómar-
hátta: Um hálfrar aldar skeið hefur
verið eins-flokks-kerfí f Mexfkó; það
er hershöfðingi sem stjómar Pan-
ama, Brasílíubúar bíða enn eftir
foreetakosningum. Ef hin alþjóðlega
eftirlitsnefnd með frðaráætlun Arias
f Nicaragúa getur sætt sig við eins-
konar neo-sandinisma, og nægilega
margir fijálslyndir stjómmálamenn
f Washington gera sig nokkum veg-
inn ánægða með þá málamiðlun, þá
kann svo að fara að sandinistar hafí
við lok þessa árs náð að bjarga sér
út úr yfíretandandi ógöngum.
BRODSEÍ
Morgunblaðið/RAX
Jósef Brodskí (fyrir miðju) f Reykjavík f júnf 1978. Með honum á myndinni eru greinarhöfundur
og David McDuff.
Békmenntlr
Jóhann Hjálmarsson
í júní 1978 kom Jósef Brodskf
til íslands á leið sinni frá Banda-
ríkjunum til Evrópu. ísiands-
heimsókn hans var stutt, en
eftirminnileg. Hér á landi var þá
staddur náinn vinur Brodskís og
þýðandi hans og fleiri rússneskra
skálda, Skotinn David McDuff.
Alfreð Flóki hafði kynnt okkur
McDuff og við höfðum orðið
mestu mátar. Ég hafði gert til-
raun til að þýða ljóð eftir Brodskí
og birtist það fyrst í Lesbók Morg-
unblaðsins, sfðan í ljóðaþýðinga-
safni mínu: Þrep á sjóndeildar-
hring (1976). Ljóðið nefnist
Gyðingakirkjugarðurinn og í því
em m.a. þessar línur um gyðinga
í kirkjugarði í Leníngrad:
Þeir sungu fyrir sjálfa sig.
Þeir lifðu óbrotnu lífi.
Þeir dóu fyrir aðra.
En þeir borguðu alltaf skattana sína
á gjalddaga.
í þessum ruglingslega efnisheimi
lásu þeir Talmúd .
og glðtuðu ekki hugsjónum sínum.
Kannski sáu þeir hilla undir eitthvað
i fjarska.
Kannski trúðu þeir f blindni.
Hvað sem öðru liður kenndu þeir
bömum sínum
að vera þolinmóð og staðfóst.
Þeir lögðust einfaldlega sjálfir
til jarðar
eins og sáðkom
og sofnuðu að eilffu.
David McDuff sagði mér að
Jósef Brodskí vildi ekki heyra
minnst á þetta ljóð framar, teldi
það með veretu ljóðum sínum.
Þetta var ekki uppörvandi fyrir
mig. En þegar við Brodskí fórum
að tala saman var þýðingin honum
ekki eins leið og ég hafði haldið.
En ég skildi að ljóðlist Brodskís
hafði tekið aðra stefnu en þetta
ljóð vitnaði um. Hún var orðin
flóknari og margræðnari og um-
fram allt í henni annar hljómur
en áður.
Við Matthías Johannessen, Eyj-
ólfur bankamaður, Ólafur
Gunnareson og fleiri komum því
í kring að efnt var til dálítillar
Brodskíkynningar í Regnbogan-
um. Brodskí vildi ekki láta
áuglýsa kynninguna, sagði að það
nægði að geta um hana í Morgun-
blaðinu og það var gert án alls
bægslagangs. Ég flutti inngangs-
orð um skáldið, David McDuff las
eftir sig þýðingar á verkum hans
og síðast en ekki síst flutti Brodskí
nokkur ljóða sinna á frummálinu.
Hann studdist ekki við bók eða
blað og flutningur hans var mjög
áhrifaríkur þótt fáir skildu. En
þýðingar McDuffs komu að góðu
gagni. Meðan á lestrinum stóð var
mér hugsað til orða sem Brodskf
skrifaði á eintak mitt af úrvals-
ljóðum hans f enskri þýðingu
George L. Kline með formála eft-
ir W.H. Auden. Áritun Brodskís
hljóðar svo: Read them and weep.
Matthias Johannessen hefur
skrifað um komu Brodskís til ís-
lands, sjá Félaga orð (1982). í
grein Matthíasar er þess freistað
að lýsa pereónu Brodskís og tekst
það ágætlega. Brodskí var ekki
ræðinn, en þegar honum líkaði
umræðuefnið tókst hann á loft og
gat verið skemmtilega hæðinn.
Stjómmál vildi hann lftið ræða.
Hann var nokkuð var um sig og
vildi til dæmis ekki gefa neinar
yfírlýsingar um trúmál. Matthfas
spurði hann hvort hann væri trú-
aður og Brodskí svaraði: Ég veit
það ekki enn. Ég vil hvorki játa
né neita að ég sé trúaður. En það
kemur í ljós.
Eðlilegt var að Matthfas spyrði
um þetta því að trúarleg minni
em áberandi f skáldskap Brodskís,
bergmál frá Biblíunni, en stórt
rúm skipar grísk goðafræði og
klassískar menntir yfírleitt. Mér
þykir Brodskí stundum ofhlaða
ljóð sín með efni af þessu tagi,
en aðrir heillast mjög af þessum
þætti ljóðlistar hans. Það gerði til
að mynda W. H. Auden, en benti
um leið á að Brodskí væri hefð-
bundið skáld í þeim skilningi að
ljóð hans fjölluðu um tengsl
manns og náttúm, ástina, dauð-
ann og tilgang lífsins. Ljóð
Brodskís hafa orðið háttbundnari
en áður, en myndmálið er mjög
nútfmalegt og mælskustíllinn
stundum í anda stórskálda en-
skrar tungu: W.B. Yeats, T.S.
Eliot, W. H. Auden og Roberts
Lowell.
Ungur maður kynntist Jósef
Brodskí skáldkonunni Önnu Akh-
matovu og lærði mikið af henni.
Hann lenti í útistöðum við stjóm-
völd f Sovétríkjunum, var um
skeið í vinnubúðum, en fékk að
fara til Vesturlanda 1972. Hann
hefur búið lengst í Bandaríkjunum
og er áberandi pereóna í bók-
menntalífi þar. Afköst Brodskfs í
ljóðagerðinni hafa ekki verið mik-
il, en það sem frá honum kemur
er ákaflega vandað. Langt er
sfðan faríð var að tala um Brodskf
sem eitt mesta skáld okkar tíma.
í rússneskri ljóðlist verður
Brodskí skipað við hlið Osips
Mandelstam og Boris Pastemak,
en hann á fátt sameiginlegt með
Vladimir Majakovskf. Fyret og
fremst er Brodskí þó sjálfum sér
líkur, sjmgur fyrir sig einan, en
nær með þeim hætti til margra.
Að Jósef Brodskí hefur nú hlot-
ið Nóbelsverðlaun í bókmenntum
er til marks um að sænska aka-
demían vill heiðra mikla ljóðlist
sem lýtur eigin lögmálum, er
dæmigerð fyrir þá viðleitni skálds
að túlka heim sársauka og gleði
með þeim vopnum sem best henta
skáldum. Þótt ljóð Brodskfs séu
einkar tilfínningarfk em þau Ifka
hábókmenntaleg. Þau eru þegar
á allt er litið fyrst og fremst ljóð-
ræn, söngur sálar sprottinn úr
djúpum hugans.
Strandið á Birgi RE 323:
„Ymsum spurningum ósvarað“
Morgunblaðið/RAX
Birgir á strandstað. Eins og sjá má losnaði björgunarbáturinn ekki
- segir Kristján
Guðmundsson
hjá sjóslysanefnd
EMBÆTTI bæj arfógetans í
Keflavik hefur nú faríð fram á
sjópróf vegna strands þilfars-
bátsins Birgis RE 323 fyrú' utan
Sandgerði. Að sögn Kristjáns
Guðmundssonar þjá Rannsókn-
arnefnd sjóslysa hefur frum-
rannsókn vakið spurningar um
ástæðu þess að bátnum hvolfdi.
Það mætti hugsanlega rekja tál
þess að hann hafi veríð óstöðug-
ur, en Birgir var smíðaður fyrir
tfm» hertra reglna um sjóhæfni
skipa og aldrei prófaður með
tilliti tíl þeirra. Þ& sagði hann
undrum sæta að bátnum skyldi
siglt inn á grunnsævi í þvi sjó-
lagi sem var daginn er óhappið
henti.
Eins og sjá átti á myndum sem
Morgunblaðið birti af strandstað
losnaði björgunarbáturinn aldrei
frá Birgi. Kristján sagði að bát-
sveijar hefðu ekki gert tilraun til
að losa björgunarbátinn. Hann var
festur með sjálfvirkum sleppibún-
aði frá Ólsensbræðrum, þar sem
þrýstiloki sér til þess að björgunar-
báturinn losni á 1 '/z-3 metra
dýpi. Birgir sökk ekki og því tók
sleppibúnaðurin ekki til starfa.
„Til þess að björgunarbátur
geti losnað frá skipi sem hefur
hvolft þarf hann að vera í gálga
sem skýtur bátnum örugglega út
fyrir lunningu. Tilraunir og athug-
anir á sjóslysum hafa leitt það í
ljós að björgunarbátur skilar sér
ekki upp á yfírborðið að öðrum
kosti," sagði Kristján.
„Það er raunar engin vissa fyr-
ir því að báturinn hafí yfírleitt
blásið upp. Loftkúturinn var að
vísu tómur þegar brakið var skoð-
að morguninn eftir strandið, en
björgunarbáturinn rifínn í slitrur."
Starfsmenn rannsóknamefnd-
arinnar könnuðu aðstæður á
vettvangi og sendu tæki úr bátn-
af þaki stýríshússms.
um til athugunar. Skýrslur sem
teknar voru af skipbrotsmönnum
og sjónarvottum voru dómfestar S
gær, en hafa ekki borist í hendur
sjóslysanefndar. Rannsókn er því
enn á frumstigi.
„Höfuðatriði við rannsókn
óhappsins er að fínna ástæðuna
fyrir því að bátnum hvolfdi. Þá
er það undarlegt að skipveijar
skyldu leggja í innsiglinguna und-
ir þessum kringumstæðum eins
varasamt og það er að fara inn á
grunnsævi í miklum sjó þar sem
brotin eru hættulegust," sagði
Kristján. i
i