Morgunblaðið - 29.12.1987, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. DESEMBER 1987
Margtglitrar
þó í vefnum
Úr verki Leikfélags Akureyrar, Pilti og stúlku. Morgunbiaíið/GSV
Leiklist
Bolli Gústavsson
Leikfélag Akureyrar.
PUtur og stúlka.
Leikgerð og tónlist:
Ernil Thoroddsen.
Byggt á skáldsögu
Jóns Thoroddsen.
Leikstjóri: Borgar Garðarsson.
Leikmynd og búningar: Orn
Ingi.
Tónlistarstjóri:
Jón Hlöðver Áskelsson.
Lýsing: Ingvar Björnsson.
Pétur Einarsson leikhús-
stjórr bendir réttilega á það í
grein, sem hann skrifar í leik-
skrá að sýningum á Pilti og
stúlku, að leikhúsið ráði ekki
yfir þeirri tækni og þeim pen-
ingum, sem þurfi til að skapa
jafn fuUkomnar leikmyndir og
skipta þeim jafn hratt og sjón-
varpið. Og hann bætir við: „Við
höfum samt okkar möguleika
og í leikhúsinu er ekkert gler
á milli, sem betur fer.“ Þetta
er hárrétt og seint mun sjón-
varpinu takast að laða fram
þann heillandi andblæ, þá sam-
kennd og þann lyfting, sem
ríkir i góðu leikhúsi. Við, sem
búum hér fyrir norðan, erum
svo lánsöm að hafa gott leikhús
á Akureyri, er við gerum til
miklar kröfur.
En þegar leikhússtjórinn
minnist á hraðar skiptingar á leik-
myndum, þá koma upp í hugann
gamlar minningar frá þeim dög-
um, þegar þungu rauðu ullartjöld-
in með gullnum böndum og
skúfum voru dregin fyrir á milli
þátta í gamla Samkomuhúsinu og
síðan mátti heyra að baki þeim
ýmis annarleg og dularfull hljóð.
Var þá verið að draga misþunga
hluti leiktjalda til og frá um svið-
ið, jafnvel negla, saga, höggva
og strekkja. Þar við bættust
blástrar og hvískur, hreppstjóra-
snýtur, jafnvel hálfkæfðir hlátrar
o.s.frv. Og þetta jók óneitanlega
á eftirvæntinguna og setti ein-
staklega skemmtilegan svip á
þessar stundir. Og hvað gerði þá
til, þótt sýningin yrði dálitið
lengri. Það lá engum á.
Eg hef látið þá skoðun í ljós
áður i Lesbók Morgunblaðsins, að
þegar gömul eða þjóðleg íslensk
leikrit eru sviðsett, þá eigi að
halda við þessari gömlu hefð um
sviðsbúnað, sem Sigurður Guð-
mundsson málari lagði grundvöll
að með teppunum góðu, sem séra
Matthias lofaði, og rómantískir
málarar eins og Freymóður Jó-
hannsson og Haukur Stefánsson
og fleiri listamenn áttu síðar eftir
að móta á næsta sérstæðan og
þjóðiegan hátt, og þó með erlend-
um ábendingum. Því hefur
Haraldur Bjömsson leikari og
leikstjóri lýst í bók Njarðar P.
Njarðvík, „Sá svarti senuþjófur",
er hann greindi frá leiktjöldum
Freymóðs við Fjalla-Eyvind árið
1930: „í tilefni þessarar sýningar
var sett upp hringtjald i Iðnó eft-
ir erlendri fyrirmynd. Það var
ljósblátt og síðan mátti ná lit með
Ijósum, fá fram morgunroða,
rökkur eða kvöldsól eftir vild. Og
þau stórkostlegu tjöld sem hann
gerði. Þeir jöklar og þau fjöll.
Allt úr stórum krossviðarplötum
sem voru geimegldar saman svo
snilldarlega að samskeyti sáust
hvergi nokkurs staðar. Hann náði
einmitt fram þessum sérkennilega
hreinleik íslenskrar náttúm sem
jók enn á áhrif þessa mikla leik-
rits. Jafnvel fossinn hmndi eins
og rennandi vatn.“
Það gleymdist ekki þetta bláa
baksvið í uppsetningu Leikfélags
Akureyrar á Pilti og stúlku, sem
fmmsýnt var á annan dag jóla.
Og ljósameistarinn, Ingvar
Bjömsson, gæddi það breytilegri
dýpt með snjallri beitingu ljósa,
kallaði fram sól og tungl með við-
eigandi birtu, stundum skarðan
mána á næturhimni, og þá dró
ógnvekjandi sortaský þar stund-
um upp á loftið. Ingvari virtist
aldrei bregðast bogalistin jafnvel
ekki í smæstu atriðum. En það
vantaði hinsvegar gömlu leiktjöld-
in, klömbmveggina, bæjarþilin,
vinaleg glugghús, amboð (t.d. tað-
kvöm eða bömr), mosagróna
steina eða þúfur. Þar iyfti enginn
fagur dalur blárri brún í baksýn.
Þetta er þeim mun tilfinnanlegra
þar sem leikmyndahöfundurinn,
Óm Ingi, er sérmenntaður í
veggjahleðslu og hefur næma til-
finningu fyrir því umhverfí, sem
hann átti að skapa. Einhver óskilj-
anleg fyrirtekt eða eftirhreytur
af ttskustefnu hefur komið í veg
fyrir að hann neytti þekkingar
sinnar og hagleiks, sem ég þekki
vel og er ótvíræður.
Hugmyndin að klæða sviðs-
gólfíð með fjaðrandi svampi er
góð, svo langt sem hún nær, en
oftar vom nú bæjarhús byggð í
túni, á harðvelli, en úti í mýri, og
við lá að leikarar tækju óeðlilega
mikil bakföll á sléttbotna skinns-
kóm í þessara dúandi mosaþembu,
og undarlegri varð mosinn í kram-
búðinni, nema þá fyrir hinn
ölkæra Jón. Ég hirði ekki um að
endurtaka þau rök, sem ég fyrmm
hafði um þá stefnu, að varðveita
bæri þann ytri svip, sem þeim
eldri íslensku leikritum var i upp-
hafí búin. Fæst em þau stórbrotin,
dramatísk bókmenntaverk, en
mörg skemmtileg og hafa þar að
auki ótvírætt heimilda- og menn-
ingargildi. Piltur og stúlka er að
vísu ekki nema rúmlega hálfrar
aldrar gamalt leikrit, sem höfund-
urinn Emil Thoroddsen tónskáld,
byggði á skáldsögu afa síns, Jóns
Thoroddsens sýslumanns, sögu,
sem út kom fyrst árið 1850. En
Emil var sögunni trúr og skorti
þá heldur ekki næma tilfínningu
fyrir skemmtilegum og lifandi
persónulýsingum- afa síns. Þær
komast mjög vel til skila í' þessu
verki. Síðan prýddi Emil leikritið
með einkar vel gerðum og hugljúf-
um sönglögum.
Styrkur þessarar sýningar LA
felst fyrst og fremst í góðri
frammistöðu einstakra leikara.
Englendingar eiga sína frábæru
og víðfrægu Shakespeare- leikara
og Norðmönnum lætur vel að
túlka konsúlsfjölskyldur Ibsens. í
okkar fámenna samfélagi veita
verk á borð við það, sem hér er
um fjallað, tækifæri til sérís-
lenskrar túlkunar, sem engum
öðrum en íslendingum getur tek-
ist að leysa af hendi. Og það er
mikilvægt, að sú leikhefð varð-
veitist hér og við hana sé lögð
sérstök rækt.
Þráinn Karlsson er ótvírætt
dæmi um frábærlega snjallan
íslenskan dalalífsleikara, án þess
að það dragi nokkuð úr fjöl-
breytni hæfíleika hans að öðru
leyti. Þorsteinn matgoggur verður
svo sannur í meðferð hans, að það
er líkt og tjald fortíðarinnar lyft-
ist, þegar Þráinn fer á kostum í
mórauðu burunni með matartrog
í fangi eða skefur upp í sig spóna-
matinn af sitjanda Gvendar á
Búrfelli og það á hlaupum. Og
allt fer saman, frábær framsetn-
ing, svipbrigði og hreyfíngar.
Þráinn leikur einnig andstæðu
Þorsteins, búðarlokuna Kristján,
og gerir það sannferðuglega. Þá
leikur Þórey Aðalsteinsdóttir
Gróu á Leiti með þeim flírulega
hætti, að vart verður gaprildið
betur túlkað. Það er helst hægt
að fínna að því, að Þórey ber
stundum svo óðan á í frásagnar-
gleðinni, að erfítt reynist að fylgja
henni eftir og grípa orðin. Búr-
fellsfeðgar eru prýðilega túlkaðir
af þeim Marinó Þorsteinssyni og
Skúla Gautasyni. Marinó er dum-
aralegur með afbrigðum í hlut-
verki Bárðar gamla og birtist með
fastheldnin og nápínuskapurinn
holdi klædd, en Skúli leggur hins-
vegar ekki eins mikla áherslu á
hið kátlega í fari Gvendar og fyrr
hefur oft gert verið, heldur miklu
fremur á kyrpingslega eftiröpun
á háttum fóstrans og tekst það
vel. Stínu vinnukonu leikur
Margrét Pétursdóttir eðlilega og
hressilega, en auk þess hefur hún
hljómfagra söngrödd og syngur
vöggukvæðið, Litfríð og ljóshærð,
af öryggi. Þar að auki leikur
Margrét danskmæltu Reykjavík-
ursnótina, Stine, af „komisku“
fjöri. Framsögn hennar er einkar
skýr. Sunna Borg leikur Ingveldi
húsfreyju í Tungu með þóttafullri
reisn, sem við á, og bregður sér
síðai^í hlutverk maddömu Lud-
vigsen og fer þar sannarlega á
kostum í mótleik við Margréti og
þá við Guðmund Jónsson, sem
leikur ölkæran eiginmann hennar,
Jón, er m.a. syngur búðarvísumar
í verslun Möllers.
Segja má að hinn kunni óperu-
söngvari komi eins og óvænt
skrautfjöður inn í sýninguna og
virðist hann sannarlega njóta sín
á þeim vetvangi. Okkur hér fyrir
norðan fínnst hann bera andblæ
gömlu Reykjavíkur inn á sviðið.
Theodór Júlíussyni tekst vel og
af öryggi að birta hofmennsku
hins veraldarvana Dana, sem er
reiðubúinn að draga saklausa
íslenska bóndadóttur á tálar.
Og-þá er röðin komin að elsk-
endunum, Indriða og Sigríði,
persónum, sem erfítt er að túlka.
Þeim er lagt vandað nítjándu ald-
ar bókmál í munn og satt að segja
er næsta lítill sveigjanleiki í gerð
persónanna. Amheiði tekst þó
mæta vel að gæða hlutverk sitt
einlægum og eðlilegum þokka, en
hlutverk Indriða virðist ekki henta
Pétri Eggerz. Er það ekki síst
vegna þess, að hann er látinn
flytja vandmeðfarin sönglög, án
þess að hann hafi söngrödd eða
hæfíleika til söngs. Þetta eru
sorgleg mistök og jafnframt
furðulegt í landi þar sem söng-
menntun er í miklum blóma og
fjölmargir kallaðir og bíða eftir
tækifærum. Hlutverk Indriða er
hér með þeim hætti, að stirður
leikur hefði ekki sakað, ef söng-
hæfíleiki hefði verið ótvíræður.
Það hefur t.d. ekki þótt auðvelt
að túlka lagið „Til skýsins", sem
alþekkt er í frábærri túlkun Stef-
áns Islandi. Satt að segja finnst
mér hinn ungi leikari hart leikinn,
að hann skuli settur í þessa að-
stöðu.
Theodór Júlíusson leikur heldur
tætingslegan prest auk Möllers
kaupmanns og Kristjana Páls-
dóttir fer með hlutverk Valgerðar
dóttur hans og síðan Guðrúnar,
sem brá sér upp á búðarloftið með
Kristjáni og kynnti Sigríði dá-
semdir Reykjavíkur undir dönsk-
um fána. Kristjana er ung
leikkona og varfærin og stundum
dálítið hikandi í túlkun sinni.
Kristjana Jónsdóttir leikur Ingi-
björgu á Hóli; móður Indriða, af
öryggi og ég hef á tilfínningunni
að hún skilji til hlítar hinn rétta
dalalífsstíl og uppviðfossaró-
mantíkina.
Tónlistarstjóm _ er í höndum
Jóns Hlöðvers Áskelssonar og
hefur hann greinilega vandað til
tónlistarflutnings, æft nýjan leik-
húskór og litla hljómsveit með
ágætum árangri. í kómum syngur
ungur maður, Óskar Pétursson,
og af einsöng hans við upphaf
sýningar má ráða, að þar sé ótvír-
ætt söngvaraefni á ferðinni. Og
þá má ekki gleyma Ambjörgu litlu
Valsdóttur og Páli Finnssyni, sem
léku Sigríði og Indriða í hjáset-
unni. Þau hefðu mátt staldra
lengur við og þá með hrynjandi
foss á milli sín.
Borgar Garðarson hefur sett
mikla sýningu á svið, en ekki
hnökralausa. Ég efast ekki um
hæfíleika hans, þekkingu og
reynslu og margt í sýningunni ber
þeim gott vitni. En veiku þræðim-
ir sýnast mér samt óþarfír og
undrast að þeir skyldu í ofnir.
Allt um það, margt glitrar og
gleður í voðinni.
Á sjöunda hundrað starfs-
manna ljúka starfsnámi
Fata og vefjariðnaður:
UM 350 starfsmenn úr fata- og vefjariðnaði voru formlega úrskrif-
aðir af starfsþjálfunarnámskeiði í grein sinni þann 19. desember sl.
Var hér um að ræða starfsfólk af Reykjavíkursvæðinu og úr nærliggj-
andi byggðarlögum, en alls hafa á sjöunda hundrað starfsmanna á úr
fata- og vefjariðnaði sótt námskeiðið á öllu landinu, að þvi er segir í
fréttatilkynningu. Námskeið þessi hafa verið haldin í samræmi við
samkomulag um fræðslu og starfsþjálfun sem Landssamband iðnaðar-
fólks annars vegar, og Félag íslenskra iðnrekenda, Vinnuveitendasam-
band Islands og Vinnumálasamband samvinnufélaganna hins vegar,
gerðu með sér í kjarasamningum í desember á siðasta ári.
Frá hófi sem iðnaðrráðuneytið hélt fyrir þáttakendur i nýafstöðnu
starfsþjálfunarnámskeiði í fata- og vefjariðnaði.
Mikil kreppa hefur ríkt í fata- og
vefjariðnaðí undanfama mánuði, svo
sem fram hefur komið í Morgun-
blaðinu. Að sögn Halldórs Grönvold,
skrifstofustjóra hjá Iðju, hafa á þriðja
hundrað störf tapast á sl. 6 mánuðum
og þar að auki hafa tapast um 60-70
skrifstofustörf. Mörg fyrirtæði hafa
orðið gjaldþrota í umræddum grein-
um, en þó hefur ástandið á höfuð-
borgarsvæðinu ekki verið tiltakan-
lega slæmt þar sem starfsmenn
fyrirtækja sem orðið hafa að hætta
rekstri hafa yfirleitt fengið vinnu hjá
fyrirtækjum í sambærilegum rekstri.
Nú síðustu vikumar hefur ástandið
hins vegar versnað.
Sagði Halldór að e.t.v. mætti segja
að námskeiðahaldið hefði hafist of
seint, en þegar þessi námskeiö voru
fyrst skipulögð hafí menn ekki órað
fyrir því að svo mundi fara sem raun
hefur orðið á. Aftur á móti væri ljóst
að námskeiðahald sem þetta gæti
haft afgerandi áhrif á afkomumögu-
leika fyrirtækja. Markmið námskeiðs-
ins er að starfsmenn öðlist betri
þekkingu í starfí, sem vitaskuld bæt-
ir bæði afköst og gæði framleiðslunn-
ar. Auk þess er það markmið
námskeiðanna að stuðla að áhuga,
öryggi, bættum kjörum og vellíðan
starfsmanna. Þá eiga þátttakendur
rétt á ákveðnum kaupauka að þátt-
töku lokinni.
Framkvæmd námskeiðanna var í
höndum FVæðslumiðstöðvar iðnaðar-
ins og var hér um að ræða 40 stunda
námskeið sem tekið var utan vinnu-
tíma.
í fréttatilkynningu frá þeim hags-
muhasamtökumsem skipulögðu
námskeiðahaldið segir ennfremur að
með aukinni þjálfun starfsmanna
fylgi meiri gæði og aukin afköst í
framleiðslunni. Þannig leggi starfs-
menn og stjómendur sitt að mörkum
með námskeiðahaldi sem þessu til að
snúa við þeirri óheillavænlegu þróun
sem átt hefur sér stað í fata og vefja-
riðnaði.