Morgunblaðið - 06.01.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 1988
Tjóuabílar frá
Drammen —
Hvað næst?
eftirJúlíus Vífil
Ingvarsson
Hvað ef Boeing-flugvélaverk-
smiðjumar gæfu út yfirlýsingu
um að tilteknar flugvélar væru
hættulegar? Myndi nokkur vilja
fljúga með slíkum flugvélum?
Myndi nokkurt flugfélag kaupa
slíkar vélar? Bílar eru mun hættu-
legri og mannskæðari samgöngu-
tæki en flugvélar. Engu að síður
gætir ótrúlegs tvískinnungs í mál-
um er varða umferðaröryggi. Það
hlýtur að vera ófrávíkjanleg krafa
að gæta fyllsta öryggis í umferð-
inni þegar þess er kostur.
Aftakaveður og
flóð í Drammen
Þann 16. október var mikið
aftakaveður í Noregi. Háflæði,
rigning og flóð í ánni Drammen
lögðust á eitt að færa í kaf að
hluta eða alveg 17.090 bfla sem
biðu þess á bökkum Dramsfjarðar
að fara á götur Noregs. Reyndar
vom á þessum stað u.þ.b. 7.000
óútleystir bílar. Nokkrir bflar fóm
á flot og flutu út á sjó. Pleiri,
sérstaklega smábílar, fóm á flot
og flutu á næstu bfla. Þannig var
því farið um Subam Justy. Aber-
andi er að bflar fóm mjög
mismunandi illa út úr náttúm-
hamfömm þessum, þar á meðal
bflar sömu gerðar sem stóðu á
svipuðum slóðum. Ástæðan er að
bflamir stóðu mishátt og mi-
snærri sjónum.
Framleiðandinn krafð-
ist strax að bílarnir
yrðu sendir í brotajárn
Strax í upphafí var þess krafíst
af hálfu framleiðanda Subara,
Fuji Heavy Industries, að bflar
sem skemmst höfðu í flóðinu yrðu
allir eyðilagðir, sendir í brotajám,
til þess að tiyggt yrði að þeir yrðu
hvergi í heiminum seldir til neyt-
enda. Ástæðumar vom fyrst og
fremst ófrávíkjanlegar kröfur
ffamleiðanda um öryggi og gæði
framleiðslu sinnar. Af þessum
ástæðum gerði Subara-umboðs-
aðilinn í Noregi þær ítrekuðu
kröfur til tryggingarfélagsins sem
bflana átti að bæta eftir flóðið að
bflamir yrðu eyðilagðir eftir að
þeir höfðu verið bættir. Þvert ofan
í þessi tilmæli undirbjó trygging-
arfélagið án vitneskju umboðsins
sölu tjónabflanna til amerísks fé-
lags sem hagnaðist um gífurlegar
fjámpphæðir fyrir það eitt að selja
íslenskum fjórmenningum úr
Keflavík bflana. Til þess að sýn-
ast, að því er virðist, tók trygging-
arfélagið það fram í samningi
sínum við hinn ameríska aðila að
ekki mætti selja bílana til Norður-
landa að íslandi undanskildu. Var
ísland undanskilið vegna þess að
frá því hafði þá þegar verið geng-
ið að selja tjónabflana til íslands.
Eignarrétturinn
færðist yfir til
tryggingaf élagsins
Tryggingafélagið greiddi Su-
bam-tjónabflana að fullu. Það
gerir ekkert tryggingarfélag
nema það sé fullljóst að varan sé
það skemmd að ekki sé hægt að
gera við hana og segir það eitt
sér sína sögu um ástand bflanna.
Vegna þessa hafði eignarrétturinn
færst yfír til tiyggingarfélagsins
við greiðslu bóta og eftir það var
ekki hægt _að hafa stjóm á J)ví
hvað um bflana varð. Af sömu
sökum var ekki hægt að innkalla
bflana.
Eignarréttur Mitsubishi-tjóna-
bflanna, sem Hekla hf. flutti inn,
virðist ekki hafa færst yfír til
tryggingarfélagsins eftir greiðslu
bóta. Það gefur til kynna að
Mitsubishi-tjónabflamir hafí ekki
verið bættir að fullu. Hugsanlega
hafa Mitsubishi-bflamir staðið á
betri stað í Drammen heldur en
Subara-tjónabflamir og því ekki
eins illa famir.
Yfirlýsing frá
framleiðanda
Þegar ljóst var orðið að tjóna-
bflamir myndu flestir vera á leið
til íslands sendi framleiðandinn
yfírlýsingu til Bifreiðaeftirlitsins
T ryggingafélagið
greiddi Su'oaru-tjóna-
bílana að fullu. Það
gerir ekkert trygging-
arfélag- nema það sé
fullljóst að varan sé það
skemmd að ekki sé
hægt að gera við hana
og segir það eitt sér
sína sögu um ástand
bílanna.
þar sem það er varað við ástandi
þeirra og til þess mælst að bflam-
ir verði ekki skráðir.
Bifreiðaeftirlitið ákvað í fram-
haldi af henni og fleiri upplýsing-
um að ekki skyldi skrá bflana af
öryggisástæðum. Varaði fram-
leiðandi sérstaklega við því að
gallar af tjóni sem þessu geti kom-
ið fram síðar og við ófyrirsjáanleg-
ar og hættulegar aðstæður og að
útilokað sé að sjá fyrir eða meta
gallana.
Hverja varðar innflutn-
ingur tjónabílanna
1) Fyrst og fremst em það hags-
munir allra þeirra sem í
umferðinni em. Það em allir
Iandsmenn með tölu.
2) Subam-eigendur með nýlega
bfla eiga hagsmuna að gæta.
Subam er besti endursölubfll
landsins. Það er ástæða
margra fyrir því að kaupa
Subara. Helsta ástæðan fyrir
hinu háa endursöluverði em
annáluð gæði og ending þess-
ara bfla. Hefur þetta marg-
sinnis komið fram í könnunum
og blaðaviðtölum við bflasala
notaðra bíla. Ef svo ólánlega
tekst til að tjónabflamir fari á
Vetramámskeið hefjast fímmtudaginn 7. janúar 1988.
Kennslustadir: Leikfímisalur Laugamesskóla og íþróttahús
Seltjarnamess.
Fjölbreyttar æfingar
Músík
Dansspuni
Þrekæfingar
Slökun
Get bætt við nokkrum
konunt í byrjen daflokki
í Laugamesskólanum
Innritun og upplýsingar í
síma 33290.
Ástbjörg S. Gunnarsdóttir,
íþróttakennari.
göturnar hér á landi er hætt
við því að hið háa endursölu-
verð Subara sé ekki lengur
tryggt. Mun Ingvar Helgason
hf. gera allt sem í valdi fyrir-
tækisins stendur til þess að
koma í veg fyrir að endursölu-
verð lækki. Bílaumboð hefur
skyldum að gegna gagnvart
sínum viðskiptavinum og mun
Ingvar Helgason standa vörð
um þessa hagsmuni viðskipta-
manna sinna sem kostur er.
Meðal þeirra hluta sem Ingvar
Helgason hf. hyggst gera er
að auðkenna á tryggan hátt
bfla sinna viðskiptavina.
3) Þeir sem hyggja á kaup notaðs
bíls í framtíðinni hafa hags-
muna að gæta. Þeir em margir
en þeir geta staðið uppi vam-
arlausir. Bifreiðaeftirlitið
neitaði að skrá í skráning-
arskírteini Mitsubishi-bflanna
að þeir hefðu lent í tjóni. Fari
svo að Bifreiðaeftirlitið skrái
Subam-bflana munu þeir koma
út á hinn almenna markað
notaðra bfla og seldir sem bílar
innfluttir af umboðinu, enda
þótt ljóst sé að þeir munu ekki
njóta ábyrgðar umboðsins né
heldur þjónustu.
4) Á undanfömum tíu ámm hefur
Ingvar Helgason hf. skapað
Subam-bflunum nafn og
markað hérlendis. Einnig það
hefur hagsmuna að gæta hér.
Ósannindi og
aðdróttanir
Því mður hefur maður mátt
lesa og heyra- ýmislegt um þetta
mál sem ekki er rétt. Mun ég
aðeins drepa á það helsta.
Yfírlýsing frá framleiðanda
Subam-bflanna, Fuji Heavy Ind-
ustries, hefur verið afgreidd á
þann hátt að hún sé einungis bréf
frá umdæmisstjóra Evrópu. Þetta
er alrangt. Yfirlýsingar verk-
smiðjanna eru reyndar tvær,
önnur til Bifreiðaeftirlits ríkis-
ins og hin til dómsmálaráð-
herra, báðar frá aðalskrifstof-
nniim í Japan. Em þær
undirritaðar af þar til bæmm
mönnum, í æðstu stöðum, og em
formlegar yfírlýsingar framleið-
anda til áðurgreindra aðila.
Sá misskilningur hefur gert
vart við sig að það hafí verið hinn
lögformlegi innflutningsaðili Su-
bam í Noregi, A/S Autoindustri,
sem setti þau fáránlegu skilyrði
fyrir sölu tjónabflanna að þá
mætti ekki flytja inn til Norður-
landanna að Islandi undanskyldu.
Eins og ég hef komið inn á
áður setti A/S Autoindustri
fram þá kröfu strax í upphafi,
að þegar tjónabílarnir höfðu
verið bættir að fullu (þar sem
þeir voru ónýtir), yrðu þeir
sendir í brotajárn. Þetta kemur
m.a. fram í bréfum frá A/S Auto-
industri til tryggingarfélagsins
strax eftir flóðið og hef ég afrit
þeirra bréfa undir höndum.
Reynt hefur verið að láta að
því liggja að Ingvar Helgason hf.
hafí haft áhuga á því að flytja
tjónabflana inn. Atvinnurógur af
þessu tagi varðar við lög. Ingvar
Helgason hf. er lögformlegur
innflutningsaðili Subaru og það
er með öllu óhugsandi að fyrir-
tækið geti farið út í innflutning
af þessu tagi þvert ofan í ströng
fyrirmæli framleiðanda. Þá ber
einnig á það að líta að öll fyrir-
tæki sem hafa langtímasjónar-
mið að leiðarljósi hugsa fyrst
og fremst um sina viðskipta-
vini, einnig eftir að sala hefur
farið fram. Að flytja inn tjóna-
bfla af þessu tagi sem skaða myndi
hina einstaklega góðu endursölu
Subaru-bfla, og þar með fjár-
hagslega eigendur þeirra, hefði
aldrei komið til greina.
Svo sem búast mátti við hafa
innflytjendur tjónabflanna haldið
því fram að bflamir séu óskaddað-
ir. Tveir þeirra Qórmenninga hafa
verið um nokkurt skeið í Noregi
að undirbúa útflutninginn þaðan.
í frekar mildu frosti í Dramm-
en eru tjónabflarnir freðnir
fastir, svo mjög, að þá er ekki
hægt að hreyfa hjálparlaust úr
stað og hafa margir þeirra ver-
ið færðir í upphitað hús í þeim
tilgangi að þíða og losa fasta
hreyfifleti. Þá reyndist nauðsyn-
legt að skipta um olíu á sumum
gírkössum, drifum og vélum.
Burtséð frá því er erfitt að sjá
hvemig hægt er að fullyrða að
tjónabflar þessir séu lítt eða jafn-
vel óskaddaðir með hliðsjón af því
sem gerst hefur, þvert á álit fram-
leiðanda sem ætti þó að vita þetta
best.
Því hefur ítrekað verið haldið
fram í fjölmiðlum af hálfu innflytj-
enda tjónabflanna að verið sé að
reyna að skaða þá. Þetta er al-
rangt. Fjórmenningunum hafa
verið boðnar slíkar féfúlgur að
ömggt má telja að þeir hefðu
hagnast meira. á því að þiggja boð
A/S Autoindustri og Fuji Heavy
Industries heldur en að selja tjóna-
bflana hér á íslandi. Var það boð
upp á 1,7 milljónir dollara fyrir
235 tjónabfla til þess eins að geta
eyðilagt bflana. Ástæður fjór-
menninganna liggja sennilegast
í því að þeir, eins og fram hef-
ur komið í fjölmiðlum, hyggja
á meiri innflutning af sama
tagi. Siikur hugsunarháttur
getur leitt til þess að bílarusia-
kista framtíðarinnar verði
ísland. Að umferðarörygginu
slepptu verður svo líka að hafa í
huga í þessu sambandi að með
tjónabflainnflutningnum skaða
fjórmenningamir þúsundir manna
fjárhagslega um miklu hærri upp-
hæðir heldur en þeir geta reiknað
sér í hagnað af sölu tjónabflanna.
Saltmagn vatnsins sem bflamir
lentu í hefur jafnframt verið til
umræðu og lítið úr því gert. Ótoll-
afgreiddir bflar í Noregi em
geymdir á bökkum eða öllu heldur
leimm Dramsijarðar. Um það
hefur ekki verið deilt að flóðalda
frá sjónum gekk yfír geymslu-
svæðið, enda stóð rokið af sjónum
á bflana. Samtímis flæddi áin
Drammen sem rennur í Drams-
Q'örð. Það er því ljóst að stór
hluti bíla af ýmsum gerðum
sem á Ieirunum stóðu urðu fyr-
ir óblönduðum sjó. Aðrir urðu
fyrir saltblönduðu vatni sjávarins
og árinnar og enn aðrir jafnvel
lítt saltblönduðu vatni. Það er því
rannsóknarefni hveiju sinni
hversu miklu salti hver bfll lenti
í. Því miður er það einnig rann-
sóknarefni þar sem, að liðnum svo
löngum tíma, er erfítt ef ekki úti-
lokað að fá óyggjandi niðurstöður.
Saltmagn sjávar Dramsfjarðar er
18.500 mg /CL /C og er það svip-
að því sem er við strendur íslands.
Þáttur Félags íslenskra
bifreiðaeigenda
Félag íslenskra bifreiðaeigenda
hefur tekið mjög ákveðið á þessu
máli. FÍB em stór neytendasam-
tök sem hafa beitt sér fyrir
mörgum hagsmunamálum bfla-
eigenda með góðum árangri. Með
ábyrgri afstöðu og vinnubrögðum
hafa þau áunnið virðingu neyt-
enda og stjómvalda. FIB sendi
dómsmálaráðherra og Bifreiðaeft-
irliti ríkisins bréf þar sem FÍB
leggur til að umræddir tjónabflar
verði ekki skráðir. Með leyfi FÍB
langar mig til þess að enda grein
þessa á beinni tilvitnun í bréf FÍB
til dómsmálaráðherra, Jóns Sig-
urðssonar: „Félag íslenskra bif-
reiðaeigenda telur fráleitt að flytja
slíka bfla til landsins, ekki síst
vegna þess að hér á landi er eng-
in skoðunarstöð, sem getur gengið
úr skugga um raunvemlegt
ástand þeirra. FÍB telur því algera
óhæfu að markaðssetja hér á landi
bifreiðir, sem ekki em taldar sölu-
hæfar í nágrannalöndunum.
Því leggur FÍB til, að þeir bflar,
sem lentu í sjóflóðunum í Dramm-
en, verði ekki skráðir hér á landi."
Höfundur er lögfræðingur og
framkvæmdastjóri Ingvars Helga-
sonarhf.