Morgunblaðið - 01.03.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. MARZ 1988
29
Hafði engan lagaleg-
an rétttil að reka Geir
- en var rekinn fyrir að gera það ekki, segir Eysteinn
Helgason fyrrum forstjóri Iceland Seafood
BROTTVIKNING Eysteins Helgasonar, forstjóra Iceland Seafood og
Geirs Magnússonar, aðstoðarforstjóra, hefur vakið mikla athygli, bæði
hér heima og vestan hafs. City Bank í Bandaríkjunum, aðalviðskipta-
banki Iceland Seafood, hefur meðal annars í bréfi til fyrirtækisins var-
að við breytingum á stöðu æðstu manna þess meðal annars vegna erf-
iðra tíma framundan, en einnig vegna góðs gengis að undanförnu.
Þessar upplýsingar komu meðal ai
sem Eysteinn Helgason rakti gang
og fréttamanna vegna máls þessa.
Eysteinn lagði fram á fundinum
greinargerð sína vegna uppsagnar
þeirra Geirs og er greinargerðin birt
í heild hér í opnunni. Þar segir hann,
að aðalástæða brottvikingar hans
hafi verið sú, að hann hafi ekki viljað
fara að skipunum Guðjóns B. Ólafs-
sonar um að reka Geir Magnússon,
aðstoðarforstjóra Iceland Seafood.
Til þess hafi hann hins vegar hvorki
haft lagalegan né siðferðislegan rétt
og því ekki gert það. Auk þess hefði
hann talið fyrirtækinu hag af því að
mars fram á blaðamannafundi, þar
mála og svaraði spurningum blaða-
hafa hann innan vébanda sinna. Fyr-
ir það hefði hann svo verið rekinn.
Eysteinn tók fram, að rannsókn á
fjárreiðum Guðjóns B. Ólafssonar,
forstjóra Sambandsins og fyrrum for-
stjóra Iceland Seafood, væri honum
með öllu óviðkomandi og liti hann á
hana sem algjörlega óskylt mál upp-
sögn hans og Geirs. Hann gæti því
ekki svarað neinum spumingum um
þessa rannsókn.
Eysteinn sagði, að tilraun hefði
verið gerð til að meina honum inn-
göngu í fyrirtækið, áður en honum
hefði borizt tilkynning um uppsögn.
Þann 24. febrúar, er stjóm Iceland
Seafood tók ákvörðun um brottvikn-
ing^u Eysteins og Geirs, var Eysteinn
á ferðalagi á vegum fyrirtækisins.
Er hann kom heim að kvöldi beið
hans engin tilkjmning um uppsögn.
„Eg leit því svo á að ég væri áfram
forstjóri fyrirtæksins," sagði Ey-
steinn, „og mætti til vinnu um morg-
uninn. Er ég kom að innganginum
að lóð fyrirtækisins, sagði hliðvörður-
inn að því miður mætti hann ekki
hleypta mér inn. Lögfræðingur fyrir-
tækisins hleypti mér síðan inn enda
hafði ég enga staðfestingu fengið á
uppsögninni. Hún barst á telefax-
skeyti um klukkustund síðar, en áður
hafði ég reyndar fengið þær upplýs-
ingar frá dagblaði á Islandi að Guð-
jón B. Ólafsson hefði staðfest upp-
Morgunblaðið/Júllur
Eysteinn Helgason ræðir við blaðamenn á fundinum í gær.
sögn mína þá um morguninn. Þessar
aðferðir vic uppsagnir manna eiga
hvergi heima, nema þeir séu sekir
um glæpsamlegt athæfi. Það á ekki
við um mig. Samvinnumenn á ís-
landi, þúsundir starfsmanna þeirrar
ágætu hreyfingar, hljóta að spyija
sig hvort málum eigi að skipa með
þessum hætti. Þeir hljóta að kreQast
yfirlýsingar um að svo verði ekki,“
sagði Eysteinn.
Eysteinn sagði að fjöldi manna
hefði reynt að leita sátta í þessu
máli, meðal margra mætra manna,
Valur Amþórsson, stjómarformaður
Sambandsins. Því miður hefði það
ekki skilað árangri. Hvers vegna vissi
hann ekki. Sér hefði í haust verið
gefinn kostur á því að segja upp störf-
um hjá Iceland Seafood og boðið
gott starf heima innan vébanda Sam-
vinnuhreyfingarinnar. Það hefði að
hans áliti ekki komið til greina. Hann
kynni vel starfinu sem forstjóri Ice-
land Seafood og auk þess hefði þá
enn átt eftir að fá á hreint deiluefn-
in, sem leiddu til brottrekstrar hans.
Greinargerð Eysteins Helgasonar:
„Krafa Guðjóns um að ég rækí
Geir var byrjun allra átaka“
HÉR FER á eftir í heild greinar
gerð Eysteins Helgasonar, fyrrver-
andi forstjóra Iceland Seafood,
sem hann lagði fram á fundi með
blaðamönnum á Hótel Holiday Inn
í gær:
Ykkur mun fullkunnugt um ástæð-
ur þessa fundar. Ég hef á undanföm-
um dögum, allt frá því mér var vikið
úr starfi sem forstjóri Iceland Seafood
Corporation, lýst því yfir að ég myndi
tjá mig um brottreksturinn og skýra
mín sjónarmið að lokinni nauðsyn-
legri umfjöllun og samráði við fjöl-
skyldu mina, lögfræðing og aðra þá
sem viljað hafa ráða mér heilt í þessu
viðkvæma og erfiða máli. Ég er ykk-
ur því þakklátur fyrir að koma til
þessa fundar, mér er það kappsmál
að sjónarmið mín verði sem flestum
kunn því ég tel mig og samstarfs-
mann minn Geir Magnússon raunar
líka, miklu misrétti beittan.
í umfjöllun flolmiðla síðustu daga
hefur margt komið fram sem sann-
leikanum er samkvæmt en ýmislegt
hefur líka verið sagt sem við lítil eða
engin rök á að styðjast. Ég tel því
nauðsynlegt að lesa ykkur stutta
greinargerð um brottrekstur minn og
Geirs Magnússonar. Auðvitað stikla
ég aðeins á stóru en ég er reiðubúinn
til þess að svara þeim spumingum
sem þið e.t.v. beinið til mín hér á
eftir. Ég bið ykkur hins vegar um að
virða mér það til betri vegar að sum-
um þeirra verð ég e.t.v. að víkja mér
undan að svara. í svona máli er útilok-
að að leggja öll spil á borðið.
í kjölfar frétta að undanfömu um
gersónulegar fjárreiður Guðjóns B.
Ólafssonar vil ég segja eftirfarandi:
Ég tel umræður um fjárreiður Guð-
jóns B. Ólafssonar mínu máli algjör-
lega óviðkomandi. Ég vil segja það
eitt að þegar fluttar eru fréttir af
jafn alvarlegum málum og hér um
ræðir getur það komið sér illa fyrir
ýmsa, og í þessu tilfelli ekki síst mig
og Geir Magnússon, þegar heimilda
er ekki getið. Hér er um tvö óskyld
mál að ræða. Ég tengist engri rartn-
sókn á fjárreiðum Guðjóns B. Ólafs-
sonar og mun því engum spumingum
um það mál svara, hvorki hér á eftir
né síðar.
Rekstur Iceland Seafood
aldrei verið betri
Það er vonandi hverjum manni
ljóst, að ástæður brottvikningar
minnar eru ekki tengdar rekstraraf-
komu eða markaðshlutdeild Iceland
Seafood. Sem forstjóri og aðstoðarfor-
stjóri Iceland Seafood höfðu þeir Guð-
jón B. Ólafsson og Geir Magnússon
snúið vöm í sókn og breytt erfiðri
stöðu árið 1975 í blómlegan rekstur
í mörg ár áður en ég tók við starfi
þann 1. september 1986. Þótt ekki
hafi því verið ástæða til neinnar veru-
legrar uppstokkunar eða róttækra
stefnubreytinga í rekstri er það mikl-
væg staðreynd í þessu máli að rekst-
ur Iceland Seafood hefur aldrei verið
betri en einmitt á síðasta ári. Árið
1986 skilaði 2,3 milljónum dollara í
hagnaði og þótt endanlegar tölur fyr-
ir 1987 liggi ekki fyrir er ljóst að um
metár í hagnaði er að ræða. Þannig
hefur árssalan 1987 aukist um 10%
í dollurum talið frá árinu á undan
þrátt fyrir að heildarmarkaður hafi
ekki aukist.
Það er hiiis vegar rétt að taka það
fram, að þótt tekist hafi að afstýra
fjárhagslegu tjóni vegna stöðugs og
oft mjög alvarlegs skorts á fiski, eru
blikur á lofti á þessu ári. Þessi stöð-
ugi hráefnisskortur á síðasta ári tefldi
traustum viðskiptasamböndum oft í
voða, pantanir þurfti að afgreiða á
elleftu stundu og ef nægilegur fiskur
fer ekki strax að berast mun við-
skiptavild og traust viðskiptavinanna
vafalaust minnka. Það eru því viðsjár-
verðir tímar framundan. Coldwater
hefur t.d. þegar lækkað verð á þorsk-
blokk, hvalfriðunarmenn em að hefja
árásir á viðskiptavini Iceland Seafood
og fleira mun gera næstu mánuði
erfiða viðureignar. Það er hæpið að
það samræmist hagsmunum Iceland
Seafood og frystihúsanna að ganga
inn í þetta erfiða tímabil með svona
mál í brennidepli.
Krafa um brottrekstur
Geirs þungamiðja málsins
í mínum huga er krafa Guðjóns
B. Ólafssonar um að ég ræki Geir
Magnússon úr starfi byijun allra
þeirra átaka sem átt hafa sér stað
síðustu mánuðina — og í raun þunga-
miðja alls þessa máls. Það er því óhjá-
kvæmilegt að fara um þennan kaJfla
nokkrum orðum. Mikilvægt er að öll-
um sé ljóst að Geir Magnússon var
ráðinn til starfa sem forstjóri og síðan
aðstoðarforstjóri af stjóm Iceland
Seafood — og sami aðili, þ.e. stjómin
sjálf, er eini aðilinn sem getur sagt
honum upp störfum. Um þessa stað-
reynd hefiir aldrei verið efast eða
deilt — jafnvel þótt Guðjón B. Ólafs-
son hafi margsinnis krafist þess af
mér að ég gengi í það verk að reka
þennan starfsmann án nokkurra skýr-
inga.
Þeir Guðjón og Geir unnu saman
í 12 ár áður en ég tók við forstjóra-
starfi hjá Iceland Seafood. Er við
Guðjón ræddum um væntanlega nán-
ustu samstarfsmenn mína hjá fyrir-
tækinu barst Geir eðlilega í tal og
aðspurður sagði ég Guðjóni að ég vildi
láta reyna á hæfni Geirs eins og ann-
arra helstu starfsmanna í 6—9 mán-
uði áður en ég tæki nokkrar ákvarð-
anir um breytingar. Á þetta féllst
Guðjón án frekari umræðna.
Engu að síður gerðist það löngu
áður en þessi umtalaði reynslutími
rann út að mér fóru að berast Itrekuð
tilmæli um að reka Geir og í maí
1987 fékk ég beina skipun frá Guð-
jóni um að reka Geir Magnússon. Ég
var þá, og er enn, sannfærður um
hæfni Geirs I starfí og tilkynnti Guð-
jóni að mér væri fyrirmunað að skilja
hvers vegna hann legði á brottrekst-
urinn þetta ofurkapp. Á því fékk ég
engar skýringar og eftir að Guðjón
setti mér þá úrslitakosti að reka Geir
eða verða rekinn sjálfur ella bað ég
á síðastliðnu sumri ítrekað um stjóm-
arfund til þess að fá fram vilja stjóm-
ar I málinu. Gegn vilja stjómar getur
forstjóri Iceland Seafood aldrei geng-
ið — en þrátt fyrir margendurtekna
beiðni mína, og raunar einstakra
stjómarmanna einnig, fékkst stjóm-
arformaðurinn, Guðjón B. Ólafsson,
aldrei til þess að kalla saman fund
um málið. Aftur er rétt að ítreka að
án stjómarfundar hefði uppsögn verið
ólögleg og e.t.v. haft töluverðan
skaða, bæði siðferðilegan og fjár-
hagslegan, í för með sér. Enn í dag
hefur engin skýring fengist á nauðsyn
þess að reka Geir Magnússon úr starfi
og á sama tíma og mér er vikið frá
á grundvelli samstarfsörðugleika er
Geir Magnússon rekinn án þess að
hirt sé um að tilgreina eina einustu
ástæðu.
í formlegri tilkynningu um uppsögn
mína var engra skýringa getið en
víkjum að þeirri einu ástæðu sem fjöl-
miðlum hefur verið gefin fyrir brott-
rekstri mínum — „samstarfsörðug-
leikum". Eftir að ljóst var, að Guðjón
ætlaði sér að gera alvöru úr þeirri
hótun sinni að reka mig, hef ég oft
reynt að sjá fyrir á hvaða grundvelli
og með hvaða rökum hann hygðist
leggja slíka tillögu fyrir í stjóm Ice-
land Seafood. Auðvitað kom þetta
orð, „samstarfsörðugleikar", oft upp
í hugann, en rökin tókst mér aldrei
að sjá fyrir — og ég sé þau ekki enn
og hef ennþá síður heyrt þau. Fyrir
mig og mitt mannorð er afar mikil-
vægt að mér takist að sannfæra sem
allra flesta um þá staðreynd, að sam-
skiptaörðugleikar milli mín og Guð-
jóns B. Ólafssonar hafi eingöngu ver-
ið vegna nokkurra hliðarmála á borð
við mál Geirs, sem I raun skiptu rekst-
ur og afkomu Iceland Seafood litlu
máli. Ég tel skýringuna „samstarfs-
örðugleikar" raunar vera fyrirslátt og
skjöld fyrir einhveijar aðrar ástæður
sem fáum erum ljósar.
Ég vil árétta að þótt mér hafi ekki
verið tilgreindar neinar ástæður fyrir
uppsögninni hefur það hefur komið
skýrt fram annars staðar að hún teng-
ist eingöngu erfiðu sambandi mili mín
og Guðjóns B. Ólafssonar. Ég tel enda
að samstarf mitt við alla mlna sam-
starfsmenn hjá Iceland Seafood, sjáv-
arafurðadeild SÍS, framleiðendur víðs
vegar um land hér heima, viðskipta-
vini Iceland Seafood og alla þá aðila
sem ég hef þurft að vera í daglegum
eða reglubundnum tengslum við, hafi
verið með miklum ágætum og mér
vitanlega með öllu hnökralaust. Á
þessu atriði hef ég að minnsta kosti
ekki heyrt aðra skoðun.
Ekki stjórnarfundur síðan
írnaí 1987
Um samstarf mitt við Guðjón B.
Ólafsson vil ég segja eftirfarandi: í
upphafi starfs míns gengum við Guð-
jón frá ákveðnum vinnureglum. Auk
hefðbundins samstarfs og reglubund-
innar skýrslugerðar til stjómarmanna
Iceland Seafood var gert ráð fyrir því
að ég sendi stjómarformanni ítarlegar
skýrslur mánaðarlega um alla helstu
rekstrarþætti. Á þeirri skýrslugerð
sem öðmm hefur aldrei orðið mis-
brestur og hélt ég þvl öllum aðilum
eins vel upplýstum og frekast var
unnt allt fram til þess dags að mér
var vikið úr starfi.
Annar mikilvægur þáttur I sam-
starfi forstjóra og stjómarformanns
er undirbúningur stefnumótunar til
afgreiðslu á stjómarfundum. Um
stefnu fyrirtækisins og öll stærstu
mál var aldrei neinn ágreiningur, enda
vann ég mín störf I öllum aðalatriðum
eftir þeim línum sem Guðjón B. Ólafs-
son hafði sem forstjóri mótað ásamt
þáverandi stjóm fyrirtækisins. Það
er augljóst að á þennan hátt sam-
starfsins reyndi ekki mikið, því á þeim
tíma sem ég sat I forstjórastóli Ice-
land Seafood vom aðeins tveir full-
skipaðir stjómarfundir með forstjóra
haldnir. Það er ótrúleg staðreynd að
þrátt fyrir þrábeiðni mína, margra
stjómarmanna og fjölda áskorana frá
öðmm samvinnumönnum fékkst Guð-
jón B. Ólafsson ekki til þess að halda
einn einasta stjómarfund um mál
Geirs, samstarfsörðugleika eða bráð-
nauðsynleg stefnumótandi mál frá því
I maí 1987 til 24. febrúar á þessu
ári, að stjómin var loks kölluð saman
— og þá til þess eins að vísa okkur
úr starfí.
Þriðji þáttur samstarfs okkar Guð-
jóns er hið eðlilega samráð og óform-
lega spjall um ýmis smærri sem
stærri mál. Sá þáttur fór vel af stað,
en eðlilega varð hann æ minni eftir
því sem brestir I samstarfinu ágerð-
ust. Ég tel mig þó hafa reynt eftir
fremsta megni að halda I þetta óform-
lega samráð þar til ljóst var orðið að
fyrir því var enginn grundvöllur. í því
sambandi finnst mér mikilvægt að það
komi fram að ég bað Guðjón m.a. sl.
sumar að setjast niður með mér, jafna
ágreininginn, ná sáttum og heilindum
á ný I persónulegt samstarf okkar.
Þessu hafnaði Guðjón.
Ég hef margoft getið þess að ég
hafi hvorki fundið sjálfur né fengið
að heyra nein efnisleg rök fyrir þeirri
ákvörðun að reka mig og Geir Magn-
ússon.
Um leið og brottreksturinn er per- •
sónulegt áfall fyrir mig hlýtur það
að vera mikið áfall fyrir Samvinnu-
hreyfinguna, byggða á félagslegum
grunni, að jafn afdrifarík ákvörðun
sé tekin af þremur mönnum — án
þess að sakir séu uppbomar — og án
þess að viðkomandi sé gefínn nokkur
kostur á að veija sig.
Ákvörðun um brottrekstur minn
var tekin eftir að meirihluti stjómar
Iceland Seafood hafi hafnað skriflegri
beiðni minni um að fá að koma til
landsins, hlusta á ásökunarefni og fá
tækifæri til þess að gera grein fyrir
mínu máli. Það er ekkert til sem rétt-
lætir sllka málsmeðferð.
Engar ásakanir hafa heyrst um
afglöp I starfí, misferli, trúnaðarbrot
eða neitt annað sem talist geta rök
fyrir ákvörðun um brottrekstur. Þegar
við bætist að formleg tilkynning um
uppsögn barst mér ekki fyir en sólar-
hring eftir að ákvörðun var tekin er
málsmeðferðin öll orðin gagnrýnis-
verð.
Nokkur grundvallaratriði
Ég vil að lokum leyfa mér að rifja
upp eftirfarandi grundvallaratriði
þessa máls:
í fyrsta lagi: Rekstur Iceland Sea-
food hefur aldrei I sögu fyrirtækisins
verið I meiri blóma en á síðasta ári.
í öðru lagi: Ég hafði aldrei neinn
lagalegan rétt til að reka Geir Magn-
ússon — og heldur engar efnislegar
ástæður. Þann rétt hafði Guðjón B.
Ólafsson ekki heldur.
í þriðja lagi: Samskipti mín við alla
samstarfsmenn voru ávallt eins og
best verður á kosið — og um það er
ekki deilt. Ég lagði mig allan fram
um heilindi I samstarfí við Guðjón
B. Ólafsson — en neitaði þó að standa
að aðgerðum sem hvorki höfðu sið-
ferðilegan né lagalegan rétt.
í Qórða lagi: Þrátt fyrir þrábeiðni
mína og annarra var enginn stjórnar-
fundur Iceland Seafood haldinn um
mál Geirs, samstarfsörðugleika eða
bráðnauðsynleg stefnumótandi mál
frá þvl I maí 1987 þar til ég. var rek-
inn I lok febrúar á þessu ári.
í fímmta og síðasta lagi: Ég var
rekinn úr starfi án þess að vera til-
kynnt um neinar efnislegar ástæður
— og að auki neitað um þann sjálf-
sagða rétt hvers einstaklings að fá
að heyra sakargiftir og halda uppi
vömum. Einmitt þessi staðreynd er
e.t.v. átakanlegasti þáttur alls þessa
máls.
(Millifyrirsagnir eru blaðsine.)