Morgunblaðið - 01.03.1988, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. MARZ 1988
19
var að Biblían og bandptjónninn
geti talist fulinægjandi kennslu-
gögn. Námsefni skólanna þarf að
breytast og þróast ekki síður en
annað, ekki aðeins hvað varðar inn-
tak og efni heldur ekki síður upp-
setningu og útlit. Skólar nútímans
þurfa að halda áhuga nemenda
sinna í samkeppni við sterkari miðla
en nokkru sinni fyrr og það verður
ekki gert nema námsefni taki mið
af veröldinni sem nemendumir
hrærast í utan veggja skólans.
Síðustu vikur og mánuði hefur
starfsfóik Námsgagnastofnunar
staðið frammi fyrir enn hrikalegri
vanda en oft áður. Vegna þess að
stofnuninni er ekki séð fyrir nægi-
legu fjármagni neyðast starfsmenn
hennar nú til að taka afdrifaríkar
ákvarðanir, ekki einungis um að
hætta við útgáfu á nauðsynlegu
námsefni sem fyrirhugað hefiir ver-
ið heldur þarf jafnvel að hætta við
verkefni sem þegar er hafin vinna
við.
Geta allir kennt?
Til þess að skólinn geti sinnt því
hlutverki sínu að stuðla að farsælu
námi og alhiiða þroska allra nem-
enda sem í honum eru vérða þeir
sem við skólana starfa að hafa að
baki menntun og þjálfun til að tak-
ast á við starfið. Rétt eins og í
öðmm starfsgreinum þarf að kunna
til verka.
Góður skóli byggist á starfi góðra
kennara. Kennarar verða því að
hafa staðgóða menntun og almenna
þekkingu á þeim greinum sem
námsgreinar skólans byggjast á og
einnig góða yfirsýn í uppeldis- og
kennslufræðum því þeir verða að
vera færir um að skipuleggja nám-
ið og starfið í skólanum þannig að
það myndi samfellda heild og búi
nemendur undir líf og starf í marg-
brotnu þjóðfélagi okkar. Þetta við-
horf til skólastarfs var m.a. stað-
fest með setningu laga um lög-
vemdun á starfsheiti og starfsrétt-
indum grunnskólakennara, fram-
haldsskólakennara og skólastjóm-
enda.
Þeim sem að lagasetningunni
stóðu — og þar áttu kennarasamtök
hlut að máli — var auðvitað ljóst
að við gildistöku laganna yrði erfið-
ara en áður að ráða til starfa þá
sem ekki hafa tilskilda menntun að
baki. Það var í raun einn megintil-
gangur laganna að spoma við því
að til skólanna réðust starfsmenn
með takmarkaða gmnnmenntun og
þekkingu á skólastarfinu, kennslu-
og uppeldisfræðum og námsefni
skólanna. Hins vegar var einnig
ljóst að nokkur aðlögunartími væri
nauðsynlegur. Þess vegna er í lög-
unum ákvæði um undanþágunefnd-
ir sem geta veitt undanþágu til að
ráða réttindalausa starfsmenn til
skólanna, þó aldrei lengur er til eins
árs í senn.
Nú er það svo með margar
starfsgreinar að leikmenn, ef svo
má segja, geta stundum sinnt að
einhverju leyti störfum sem þeir
hafa ekki lært sérstaklega til. Sum-
ir em t.d. lagnir að gera við bíla
þó ekki hafi þeir lært bifvélavirkj-
un, aðrir geta hlúð að lösnum þó
ekki séu þeir læknar. Það er bless-
unarlega svo í lífinu að menn læra
ýmislegt hver af öðram og
lífsreynsla þroskaðs fólks er dýr-
mætur sjóður að ganga í. En það
er ekki nóg þegar að formlegu
skólastarfí kemur í þjóðfélagi sem
byggir tilvem sína á góðri menntun
þegna sinna þannig að þeir standist
samanburð við þegna annarra
þjóða.
Það er því mikið álitamál hvort
réttlætanlegt sé að ráða til kennslu
starfsmenn sem hafa takmarkaða
gmnnmenntun og enga eða í besta
falli mjög takmarkaða innsýn í
kennslu- og uppeldisfræði.
Skýrslur um skólastarf
Á nýliðnu ári komu fram nokkrar
skýrslur um skólastarf á íslandi.
Tvær þeirra vil ég nefna hér,
skýrslu menntamálaráðuneytisins
um menntastefnu á íslandi, OECD-
skýrsluna svonefndu, og skýrslu um
starfskjör gmnnskóla- og fram-
haldsskólakehnara.
í skýrslu OECD-fulltrúanna er
dregin upp döpur mynd af skóla-
starfi og menntastefnu á íslandi.
En okkur sem störfum við skóla
landsins segir hún engin ný tíðindi.
Ámm saman hafa kennarar og
samtök þeirra, á fundum og ráð-
stefnum, í ræðu og riti bent á að
hvergi í hinum vestræna heimi
þekkist að jafn illa sé búið að nem-
endum og hér er gert.
Margsetning skóla og sundurslit-
inn vinnudagur nemenda em
óþekkt fyrirbæri annars staðar. Hér
er skortur á náms- og kennslugögn-
um slíkur að kennarar verða að
verja miklum tíma til þess að út-
búa, semja og ljósrita verkefni og
annað sem þarf að vera fyrir hendi.
Algengt er að íslenskir kennarar
þurfí að hafa umsjón með tveimur
eða fleiri bekkjardeildum. Alls stað-
ar þar sem ég þekki til, t.d. hér í
nágrannalöndum okkar, er óþekkt
að kennarar hafi umsjón með fleiri
en einni bekkjardeild vegna þess
hve mikil ábyrgð og álag fylgir
slíkri umsjón.
Hvergi þekkist að kennarar
bama séu að stómm hluta fólk sem
skórtir tilskilda menntun og starfs-
þjálfun og þar af leiðandi búa kenn-
arar annars staðar ekki við það
álag sem því fylgir að leiðbeina
réttindalausum starfsmönnum skól-
anna sem hvorki þekkja til skóla-
starfs né þess námsefnis sem þeir
eiga að fara að kenna.
Annars staðar viðgengst ekki að .
ákvarðanataka um skólastarf
stjómist meira og minna af geð-
þótta stjómmálamanna sem ekki
telja alltaf þörf á að hafa samvinnu
við kennara og samtök þeirra.
Hin skýrslan er í rauninni fram-
hald af endurmatsskýrslunni svo-
kölluðu sem staðfesti og færði sönn-
ur á það hvemig skólastarf og starf
kennara hefur breyst á undanföm-
um áram og hvemig skólanum er
nú ætlað víðara og viðameira hlut-
verk en áður.
Starfskjaranefndir vom settar á
laggimar í síðustu kjarasamningum
við kennara. Miklar vonir vom
bundnar við störf þeirra, einkum
vegna þess að í þetta sinn átti fjár-
málaráðuneytið fulla aðild að þeim.
Margar þeirra tillagna sem neftid-
imar urðu einhuga um munu ef þær
koma til framkvæmda verða skóla-
starfí í landinu mikil lyftistöng og
gera mögulegt að bæta starfsað-
stöðu í skólum og laun kennara.
Athafnir í stað orða
Nú standa yfir kjarasamningar
við kennara í gmnnskólum og fram-
haldsskólum. Kennarar og samtök
þeirra hljóta að treysta því að fjár-
málaráðuneytið taki fulla ábyrgð á
aðild sinni að starfskjaranefndun-
um og sjái til þess að kjör kennara-
stéttarinnar verði bætt.
Að sínu leyti em samtök kennara
þess albúin að axla þá ábyrgð sem
því fylgir að móta skólastarfíð í
landinu. Þeim er mikilvægur stuðn-
ingur og samvinna við foreldra og
hijóta að fagna þróttmiklu starfi
margra foreldrafélaga sem m.a.
hefur birst í útgáfu glæsilegs tíma-
rits sem nýlega hefur komið út.
Kennarasamtök hafa sýnt vilja
sinn í verki með útgáfu heildar-
stefnu Kennarasambands Islands í
skólamálum, heildarstefnu sem tek-
ur á öllum meginþáttum skólastarfs
og fellur í öllum meginatriðum að
gildandi grannskólalögum.
Nú er tækifæri til að snúa vöm
í sókn og láta ekki orðin tóm á
hátíðis- og tyllidögum nægja —
sýna í verki og viðurkenna að unga
kynslóðin er dýrmætasti fjársjóður
okkar.
Spurningin er aðeins: „Hvað má
skólinn kosta?" Ef hér á að reka
skólastarf á þann hátt sem landslög
gera ráð fyrir og í samræmi við þær
kröfur sem menningarþjóðin hlýtur
að gera til menntakerfis síns verður
að veita meira fjármagni en nú er
gert til skólanna, til innri og ytri
búnaðar þeirra og til að bæta laun
kennara þannig að þeir fáist þar
til starfa.
Með því einu móti getum við
stuðlað að úrbótum til handa æsku
þessa lands og skilað menningararf-
inum áfram til komandi kynslóðar.
Höfundur er formaður Kennara■
sambands íslands.
LÉTT. LIPUR OG VANDVIRK HAGKVÆM OG HEILNÆM
Já, svona er NILFISK: Vönduð og tæknilega ósvikin, gerð til að vinna sitt verk,
fljótt og vel, áreftirár, með lágmarks truflunum og tilkostnaði.
Aðeins 6,1 kg á svifléttum hjólabúnaði.
Stillanlegt sogafl og afbragðs sogstykki.
STERK OG TRAUST
Rcynslan sannar rekstraröryggi og
einstaka endingu.
10 lítra poki og svo frábær ryksíun að
hún hreinsar einnig andrúmsloftið.
Nýlegar hollusturannsóknir leiddu í Ijós
að flestar ryksugur 'rykmenga loftið,
sumar hrikalega.
NILFISK
HEIMSINS BESTA RYKSUGA
Stór orð, sem reynslan réttlætir
/Fönix
HÁTÚNI6A SlMI (91)24420
Kennitölur, nafnnúmer og aðrar helstu upplýsingar um 10.000 starfandi
fyrirtæki alls staðar á landinu er að finna í
Vantar þig gólfteppi, bátakrana eða einhvem til að sjá um tískusýningu eða ráðstefnu?
Upplýsingar um útflytjendur, erlend umboð eða farsímanúmer einhvers íslensks skips?
Svarið finnur þú í „ÍSLENSK FYRIRTÆKI1988“.
ÍSLENSK FYRIRTÆKI - ómissandi uppsláttarrit í 18 ár.