Morgunblaðið - 16.04.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. APRÍL 1988
Líf á landsbyggðinni
eftir Jóhönnu Á.
Steingrímsdóttur
Við fylgjumst vel með fréttum á lands-
byggðinni og myndum okkur skoðun á
flestum málum eins og aðrir íslendingar.
Þó eru sum mál þannig vaxin að við
skiljum bara ekki nokkum skapaðan hlut.
Eitt af þessum málum sem eru skiln-
ingi okkar ofvaxin er hin margslungna
starfsemi Sambands íslenskra samvinnu-
félaga, samt hafa þau mál verið svo mikið
í fréttum að engan hefði átt að skorta
nauðsynlegar upplýsingar til að mynda sér
skoðun, en niðurstaðan, að minnsta kosti
hjá mér, hefur ekki orðið önnur en eins
og segir í gamalli vísu:
„Hver er hvers og hvers er hvað
hvemig ætti ég að getayitað það?“
Menn spyrja hver annan á fömum vegi:
„Er hugsjónin dauð“ og eiga þá í flestum
tilfellum við kaupfélögin, samvinnuhug-
sjónina, sem hafði það markmið að leiðar-
ljósi að bæta hag almennings, sem 1882
hafði ekki of mikið til hnífs og skeiðar,
en ástandið virðist ekki mikið betra núna
eftir því sem manni heyrist á kjarabarát-
tunni.
Ég held að á landsbyggðinni trúi nokkr-
ar sálir enn á „hugsjónina" og flestir halda
sig trúfastlega við kaupfélögin, jafnvel þó
að í sumum tilfellum sé verðlagið ívið
lægra hjá „kaupmanninum á hominu", en
auðvitað er verðlagið eins og annað í þess-
um heimi svona upp og ofan.
Nú er ég að leggja af stað í bæinn
(Húsavík) til að kaupa í páskamatinn.
A landsbyggðinni gerir maður sér glað-
an dag í mat og stundar útivist um pá-
skana, fjölskyldur fara á skíðum og vél-
sleðum, stundum bara á túnunum kringum
bæina því í góðu snjólagi eru túnin frábær-
ar gönguleiðir fyrir þá sem vilja nota
gönguskíði.
Ef ekki er skíðafæri niðri í sveit er
stefnt til íjalla, aldrei þó neinar langleiðir
því heim verða bændur að ná til gegninga
að kvöldi.
Já, þetta var nú útúrdúr, ég var að
tala um innkaupin.
Þau em vafalaust eins hjá mér og þétt-
býlishúsmóðurinni, nema hvað ég kaupi
sjálfsagt meira í einu til að spara mér
ferðir í bæinn.
Ég kaupi kjöt og allt sem tilheyrir slíkri
máltíð, lambakjötið er vinsælast hjá mér
þó að auðvitað sé nautakjöt ofarlega á
listanum.
Ég kaupi kex og osta, ávexti, græn-
meti, brauð og páskaegg. í blómabúðina
verð ég að fara til að kaupa páskaliljum-
ar. Það verður ös í bænum og biðröð við
kassana í öllum búðum. Þú verður kannske
undrandi að heyra talað um matvörubúðir
í fleirtölu utan Akureyrar og Reykjavíkur?
Á Húsavík eru fjórar mjög góðar og
nýtískulegar matvömbúðir, t.d. mikið úr-
val af nýju grænmeti og ávöxtum. Tvær
þessar verslanir em í einkaeign, þar að
auki er auðvitað fiskbúð með glænýjum
fiski. Auk þess em útibú kaupfélaganna
í öllum stærri sveitum.
Mjólkurvömr þarf ég ekki að kaupa í
bænum því tankbfllinn sem kemur á bæina
til að sækja mjólkina er með kæliklefa og
bflstjórinn gerist afgreiðslumaður, selur
mjólk í femum og kössum og allar algeng-
ar, unnar mjólkurafurðir á meðan bfllinn
sogar upp í sig mjólkina úr tankinum í
mjólkurhúsinu.
„Menn spyrja hver annan á
förnum vegi: „Er hugsjónin
dauö“ og eiga þá í flestum
tilfellum við kaupfélögin,
samvinnuhugsjónina, sem
hafði það markmið að leið-
arljósi að bæta hag almenn-
ings,“
Já, ég var að leggja af stað í páskainn-
kaupin, nú á ég bara eftir að gera upp
við mig í hvaða verslun ég á að fara. A
meðan þessar vangaveltur vom að flækj-
ast fyrir mér datt mér í hug gömul saga.
Það var á fyrstu ámm Kaupfélags Þin-
geyinga að Jakob Hálfdánarson, sem var
einn af okkar traustu fmmheijum sam-
vinnuhugsjónarinnar, lagði af stað frá
Húsavík suður um sveitir til ^ð innheimta
greiðslur fyrir Kaupfélagið hjá bændum.
Hann fór gangandi og bjó sig að heim-
an samkvæmt gamla málshættinum:
„Sjaldan er bagi af bandi, eða burðarauki
að staf.“ Hann hafði langan broddstaf í
hendi og hönk af grönnu snæri setti hann
í bakpoka sinn. Jakob þurfti að fara yfir
ár og læki, sem víðast vom á ísi. Þá kom
sér vel að hafa broddstafinn til að geta
reynt traustleika íssins.
Honum varð vel til fanga, bændur töldu
greiðslur í hendur hans og það var orðinn
gildur sjóður sem hann bar á baki sínu.
Greiðslur vom ekki á þeim ámm reidd-
ar fram í ávísunum eða greiðslukortum
heldur í peningum og óbætanlegt ef sá
sjóður glataðist.
Jakob var ánægður með ferðina og létt-
ur í spori þó að hann ætti langa leið að
baki, hann hafði gengið um Reykjahverfí,
Mývatnssveit, Bárðardal, Ljósavatns-
hrepp, Reykjadal og Aðaldal. Þeir sem til
þekkja geta hugsað sér hvflíkar vegalengd-
ir hann hefur gengið.
Á bakaleið þurfti hann að fara yfir
Laxá, hún reyndist á ótryggum ísi en yfir
hana varð hann að fara, ekki taldi hann
sig geta frestað för sinni til Húsavíkur
þar sem komið var alveg að þeim tíma
er greiðslumar urðu að berast. Kom þá
fyrst í huga hans að hvað sem um hann
yrði mætti sjóðurinn ekki glatast, ef svo
færi væri kaupfélaginu voðinn vís og ef
til vill dauðadómur á þetta hjartabam al-
mennings. Jaköb opnaði poka sinn og dró
upp snærishönkina, batt traustlega um
pokann, rakti hönkina niður, hélt endanum
á snærinu í hendi sér, lagðist á fjóra fæt-
ur, lagði broddstafinn þversum fyrir fram-
an sig og mjakaði sér þannig yfir ána.
Ef ísinn hefði brostið var lítil von að
hann kæmist lífs af, snærinu ætlaði hann
að sleppa ef svo illa færi og væri þá sjóður-
inn eftir á bakkanum, hann mundi finnast
og hag kaupfélagsins væri borgið hvað
sem yrði um hann sjálfan, það skipti minna
máli, hvers virði var einstaklingur á móts
við hagsmuni almennings?
Þessa sögu sagði Jakobína dóttir Jakobs
foreldrum mínum svo að ég heyrði þegar
ég var krakki.
Næst þegar einhver segir við mig: „Er
hugsjónin dauð?“ mun ég svara með ann-
arri spumingu: Er einhver lengur svo heit-
ur í stefnu sinni að hann meti hærra hags-
muni almennings en sitt eigið líf?
Höfundur býr í Ámesi ÍAðaldal.
Aðalskrifstofa Útsýnar í nýtt húsnæði í Mjódd:
Við hliótum að laga okk-
ur að breyttum timum
Morgunblaðið/Þorkell
Helgi Magnússon, forstjóri Útsýnar, á nýju skrifstofunni að Álfabakka 16. Út um gluggann má sjá
rúmgott bílastæðið og fjær Reykjanesbraut, fjölfömustu götu landsins.
- segir Helgi
Magnússon forstjóri
„MEÐ þesstun flutningum verður
grundvallarbreyting á aðstöðu og
þjónustu Útsýnar við viðskiptavini
sina. Þetta er vissulega stórt skref
og með þessu erum við að bijóta
ákveðna hefð þar sem við erum
fyrsta, af helstu ferðaskrifstofum
landsins, sem flytur aðalstöðvarn-
ar úr gamla miðbænum," sagði
Helgi Magnússon, forstjóri Ferða-
skrifstofunnar Útsýnar, sem nú
um helgina flytur í nýtt húsnæði
að Álfabakka 16 í Mjóddinni í
Breiðholti. „Við munum þó að
sjálfsögðu verða áfram með sölu-
skrif stofu á gamla staðnum i Aust-
urstræti 17, en mest af starfsem-
inni flytur i nýja húsnæðið. Með
þessu fyrirkomulagi teljum við
okkur geta veitt viðskiptavinum
okkar betri þjónustu, bæði með
þvi að flytja okkur nær fjölmenn-
ustu íbúðahverfum höfuðborgar-
svæðisins auk þess sem öll aðstaða
innandyra sem utan verður rýmri
og þægilegri. Þjóðfélagið tekur
sífeUdum breytingum og við hljót-
um að laga okkur að breyttum
timum til að geta veitt sem besta
þjónustu," sagði Helgi ennfremur.
„Útsýn hefur haft aðalstöðvar
sínar í Austurstræti 17 í 23 ár, og
fyrirtækið var fyrsti aðilinn sem
flutti inn þegar „Silli og Valdi"
byggðu húsið. Þá var Útsýn með
aðstöðu á jarðhæðinni, og reyndar
munum við halda þeirri hæð áfram
undir söluskrifstofu, ásamt annarri
hæðinni. Þegar Utsýn kom fyrst í
Austurstrætið voru starfsmenn fyrir-
tækisins ijórir en síðan hefur vöxtur
þess verið stöðugur og fastir starfs-
menn eru nú 45, en verða 60 til 70
í sumar, með fararstjórum.
Með vaxandi umsvifum tók Útsýn
til afnota fleiri hæðir í húsinu og
hafði undir það síðasta lagt undir sig
allt það húsnæði í Austurstræti 17,
sem hægt var að fá. Starfsemin var
með öðrum orðum á ijórum hæðum
í húsinu. Það gefur auga leið að það
er mjög erfitt að vinna við slíkar
aðstæður og húsnæðið í Austur-
stræti var fyrir löngu sprungið utan
af starfseminni, þannig að það var
orðið löngu tímabært að hugsa sér
til hreyfings og breyta um húsnæði
fyrir aðalskrifstofu Útsýnar.
Ákvörðun þar að lútandi var tekin
fyrir tveimur árum, með hliðsjón af
stöðugum vexti fyrirtækisins. Það
að flytja inn í Mjódd kostaði auðvitað
talsverða umhugsun því að það er
alltaf erfitt að verða fyrstur til að
breyta hefð, sem lengi hefur verið
við lýði, en sem kunnugt er hafa
allar helstu ferðaskrifstofumar verið
með aðsetur í miðborginni hingað
til. En eftir þvl sem við veltum þessu
meira fyrir okkur urðum við sann-
færðir um að það væri rétt ákvörðun
að fara úr miðborginni með aðalskrif-
stofuna, en skilja eftir útibú eða sölu-
skrifstofu í hjarta borgarinnar. Það
hefur hins vegar aldrei hvarflað að
okkur að segja að fulíu skilið við
miðborgina og engin áform eru um
að hverfa þaðan í bráð. Eins og kunn-
ugt er er bílastæðavandinn í mið-
borginni svo mikill að það, að geta
boðið næg bflastæði, eins og eru við
nýju skrifstofuna, skiptir mjög miklu
máli.
Þeir viðskiptavinir okkar sem
fylgst hafa með áformum Útsýnar
um að flytja aðalskrifstofuna hafa
nær undantekningarlaust lýst
ánægju sinni með þetta skref. Þeir
telja að við getum veitt betri þjón-
ustu með þessu fyrirkomulagi og
margir rifja eflaust upp dapurlega
reynslu af því að reyna að fá bfla-
stáeði í miðborginni, hvort sem þeir
hafa átt erindi við okkur eða ein-
hveija aðra. Óhætt er að fullyrða að
þessi flutningur okkar hefur mælst
mjög vel fyrir."
í alfaraleið
„Álfabakkinn er við hliðina á
Reykjanesbraut, sem er fjölfamasta
gata landsins þar sem tugir þús-
unda vegfarenda fara um á hveijum
degi,“ sagði Helgi er hann var
spurður hvers vegna Mjóddin í
Breiðholti hefði orðið fyrir valinu.
„Skrifstofan verður því í alfaraleið
og við eigum von á mjög mikilli
umferð um þetta svæði. Fjölmenn-
asta hverfi borgarinnar, Breiðholt-
ið, er þama alveg við og eftir teng-
ingu Reykjanesbrautar suður til
Hafnarfjarðar erum við steinsnar
frá Hafnarfirði og Garðabæ. Enn-
fremur er stutt í Kópavoginn, Foss-
voginn, Bústaðahverfið og Árbæ.
Mjóddin er að byggjast mjög
hratt upp nú um þessar mundir sem
einn af þremur megin verslunar-
og þjónustukjömum höfuðborgar-
svæðisins. Gamli miðbærinn er á
sínum stað og mun alltaf halda
miklum styrk, einkum vegna fót-
gangandi umferðar. Kringlan hefur
þegar náð fótfestu og Mjóddin er í
mikilli sókn sem öfiugt viðskipta-
og þjónustusvæði. Til marks um það
get ég nefnt nokkra aðila sem þeg-
ar eru komnir með starfsemi í
Mjóddina eða em á leið þangað inn:
Allir þekkja Broadway og flestir
landsmenn hafa komið þangað. Bíó-
höllin dregur að sér mikinn fólks-
Qölda. Kaupstaður í Mjódd er ein
af helstu verslunarmiðstöðvum
borgarinnar. Bankar hafa þegar
komið sér fyrir þama með þjónustu
sína svo sem Landsbankinn, Versl-
unarbankinn, Búnaðarbankinn og
Sparisjóður Reykjavíkur og ná-
grennis mun opna þama á næst-
unni. Áfengisverlsun ríkisins mun
opna útibú i næsta húsi við okkur
á sumri komanda. Ýmis þjónustu-
fyrirtæki eru eða munu verða á
þessu svæði, svo sem lyfjabúð, efna-
laug, hárskeri, hárgreiðslustofur,
tannlæknar, heilsurækt og þannig
mætti lengi telja. Auk þess má
nefna mikilvæg þjónustufyrirtæki
svo sem Póst og síma og Strætis-
vagna Reykjavíkur, en stærsta
skiptistöð SVR mun rísa norðan-
megin við Útsýnarhúsið. Bygging
strætisvagnanna mun tengjast yfir-
byggðum göngugötum svæðisins,
sem tengja munu allar verslanir og
þjónustufyrirtæki Mjóddarinnar
saman. Meðal annarra fyrirtælq'a
svæðisins má nefna Fálkann,
Voque, Svein bakara, Pennann,
Bókaverslun Sigfúsar Eymundsson-
ar, Almenna bókafélagið, blómabúð
og byggingarvöruverslun svo nokk-
uð sé nefnt. Þessu til viðbótar er
talsvert húsnæði í byggingu og mér
er ekki kunnugt um hvaða verslun-
ar- og þjónustufyrirtæki bætast
þama við. En á svæðinu verður öll