Morgunblaðið - 17.05.1988, Page 41

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17 MAÍ 1988
41
Ari Skúlason, hagfræðingur ASI:
Rauða strikið í nóv-
ember stenst varla
„RAUÐA strikið 1. júlí gæti hang-
ið ef menn eru bjartsýnir, en hitt
er miklu hæpnara að rauða strikið
1. nóvember standist, ég hef enga
trú á því,“ sagði Ari Skúlason,
hagfræðingur ASÍ, er hann var
spurður um áhrif gengisfellingar-
innar. „Frá okkar sjónarmiði
skiptir mestu máli að það verði
ekki komið kjaraskerðingarhöggi
Eiður Guðnason:
Viðunandi
niðurstaða
EIÐUR Guðnason, formaður þing-
flokks Alþýðuflokksins, sagðist
telja að ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar um lækkun á gengi krónunnar
og viðræður við aðila vinnumark-
aðarins væri viðunandi niðurstaða
á þessu stigi. Nú yrðu að hefjast
viðræður um hliðarráðstafanir.
„Þetta er viðunandi niðurstaða á
þessu stigi en fleira þarf að koma
til. Við alþýðuflokksmenn vorum til-
búnir með tillögur um hliðarráðstaf-
anir og nú verða þær ræddar. Tíminn
tók völdin af mönnum þegar gjald-
eyrisútstreymið átti sér stað," sagði
Eiður.
„Við teljum mikilvægt að nú he§-
ist viðræður við aðila vinnumarkað-
arins og vonum að þær beri árangur
áður en langt um líður. Það var öllum
ljóst að gengisfelling var staðreynd.
Hún hefur bætt hlut fískvinnslufyrir-
tækjanna verulega en ef gengið hefði
verið lengra hefði það skapað önnur
og erfíðari vandamál."
á launþega og þá sérstaklega á
þá sem lægst laun hafa. Það er
alveg út í hött að fara að setja lög
á kjaraþróun þvi þau munu gilda
fyrir þá lægstlaunuðu en ekki fyr-
ir hina, eins og við höfum reynslu
fyrir frá 1983.“
„Við horfum ekki bara á þetta úr
fjarlægð en hins vegar erum við ekki
tilbúnir að fara í viðræður eingöngu
til að ákveða hvemig skerða eigi
kaupið. Annars er lítið um þetta að
segja nú, þessi gengisfelling er
eflaust ekki nema hluti af því sem á
eftir að koma í ljós. Svona gengis-
felling ein sér leiðir ekki til neins
nema hvað hún gæti lækkað kaup-
mátt hjá fólki. Hún frestar bara
vandanum."
Ari sagði að framfærsluvísitalan
nú væri reiknuð 245,19 stig, en að
öllu óbreyttu hefði hún átt að hækka
um 2% nú, í um 250 stig. Áhrifín
af gengisfellingunni væru tafín og
kæmu ekki fyllilega í ljós fyrr en í
júlí. Rauða strikið 1. júlí - sem í nær
öllum samningum gerir ráð fyrir að
framfærsluvísitalan færi ekki yfír
263 stig - ætti því að halda nema
einhver ófyrirsjáanleg alda af verð-
hækkunum kæmi til. Rautt strik í
Vestfjarðasamningunum, sem miðar
við 258 stig þann 1. júní, ætti sömu-
leiðis að standa.
„Það er ekki rétt að segja að samn-
ingar launafólks séu ástæðan fyrir
þessarri gengisfellingu. Gengið var
fellt við undirritun samninga og þá
voru menn sammmála um að það
væri það sem þyrfti til að halda keyra
fískiðnaðinn áfram á árinu. Fiskiðn-
aðurinn er í vanda vegna gengis
dollarans og lækkandi verðs á mörk-
uðum, en sá vandi verður ekki leyst-
ur með almennum aðgerðum sem
ganga út yfír allt hagkerfíð."
Beðið frétta við sijórnarráðið
ÞAÐ var beðið í ofvæni um helgina eftir fréttum frá ríkisstjóminni
um til hvaða efnahagsaðgerða yrði gripið. Þessa mynd tók ljósmynd-
ari Morgunblaðsins, Ólafur K. Magnússon, fyrir utan stjómarráðið á
sunnudag. Þar má sjá þá Birgi ísleif Gunnarsson, Guðmund H. Garð-
arsson, ðlaf G. Einarsson og Halldór Blöndal, auk fréttamanna.
Þj óðhagsstof nun:
Fyrstu verð-
hækkanir 4-6%
ÞÓRÐUR Friðjónsson forstjóri
Þjóðhagsstofnunar segir að tekjur
útflutningsgreinanna muni aukast
um 11,1% í kjölfar gengisfelling-
arinnar eða sem nemur hækkun á
meðalverði erlends gjaldeyris.
Þórður segir að varanleg áhrif á
stöðu atvinnuveganna sé ekki hægt
að meta fyrr en ljóst verði hvaða
aðgerðum ríkisstjómin beitir til að
hindra víxlhækkanir launa, verðlags
og gengis. „Gengisfellingin ein mun
á skömmum tíma hafa 4-6% áhrif
til hækkunar verðlags,“ sagði Þórð-
VSÍ frestar
aðalfundi
Framkvæmdastjóm Vinnuveit-
endasambands Islands hefur
ákveðið að fresta aðalfundi, sem
hefjast átti i dag, fram til 7. júní
vegna óvissu í efnahagsmálum.
„Ríkisstjómin hefur nú kallað að-
ila vinnumarkaðarins til samráðs um
efnahagsráðstafanir og jafnframt
blasir við að gripið verði til einhverra
frekari ráðstafana og við teljum ekki
æskilegt að halda aðalfund VSÍ í
þeirri stöðu," sagði Þórarinn V. Þór-
arinsson er hann var spurður um
ástæður frestunarinnar.
Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastj óri VSÍ:
Kaupmáttarskerðing er
óhjákvæmileg í stöðunni
„ÞESSI gengisfelling er slæm
frá sjónarmiði allra; frá sjónar-
miði útflutningsgreinanna er
Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ:
Tökum ekki þátt í við-
ræðum um kjaraskerðingu
„ÉG HELD að mönnum í ríkis-
stjórninni hljóti að vera ljóst eins
og öðrum að við förum ekki út í
viðræður um að leita leiða til þess
hvernig megi koma kjaraskerð-
ingum fyrir, heldur til þess að
f inna leiðir við að leysa þau vanda-
mál sem við er að striða og að
tryggja kaupmátt fólks,“ sagði
Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ
um efnahagsráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar. „Það er alveg ljóst
að i viðræðunum um helgina var
sú krafa uppi í ríkisstjórninni að
Olafur G. Einarsson:
Verðum að
kanna grund-
völl áframhald-
andí samstarfs
„ÉG VERÐ að lýsa yfir von-
brigðum mínum yfir því að ekki
tókst að ganga frá hliðarráðstöf-
unum samhliða gengisfelling-
unni,“ sagði Ólafur G. Einarsson.
„Ég held að það hefði verið hægt
ef ekki hefði verið flækst fyrir
með óskyldar tillögur. Það læðist
að manni sú hugsun að verið sé
að setja á svið kosningapró-
gröm.“
„Við verðum að nota tímann fram
að mánaðamótum vel til að kanna
hvort grundvöllur fyrir áframhald-
andi samstarfi sé fyrir hendi,“ sagði
Ólafur G. „Ef svo reynist ekki verð-
ur að bregðast við því með viðeig-
andi hætti."
það yrðu sett lög á samninga og
rauðu strikin f sumar, en það var
horfið frá því og það er ljóst að
það var vegna þess að Alþýðu-
flokkurinn neitaði að fallast á
það.“
„Við lögðum á það áherslu strax
og aðgerðimar lágu í loftinu að við
sættum okkur ekki við lögbindingu
launa og Alþýðuflokkurinn hefur því
náð mikilvægum árangri í viðræðun-
um um helgina. Það er svo önnur
saga hvemig tekst að fylgja því eft-
ir og undir því er áframhaldið komið.
Mergurinn málsins er sá að það
er það lítið vitað um efnahagsaðgerð-
ir stjómarinnar að það er tæplega
tímabært að meta þær nú. Það er
búið að ákveða gengisfellingu, en það
er líka ljóst að það eiga eftir að koma
ákvarðanir um hvemig megi tryggja
varanlegan rekstrargrundvöll fisk-
vinn'slunnar, hvemig skuli taka á
þeirri þenslu sem verið hefur að und-
anfömu og í þriðja lagi á eftir að
taka á því hvemig kaupmáttur verði
tryggður. Það má gera ráð fyrir því
að þessi mál skýrist á næsta hálfa
mánuði en í dag er þetta nánast allt
saman á huldu.
Ég held að það geti ekki nokkur
maður horft til reynslunnar 1983 og
staðið í þeirri trú að hann sé að leysa
eitthvað með því að setja lög á laun.
Þá varð fólk sem bjó við taxtana
eina fyrir mikilli kjaraskerðingu, en
aðrir, sem leystu sín mál með per-
sónulegum samningum á sínum
vinnustöðum, sluppu jafnvel alveg
við kjaraskerðinguna og juku jafnvel
kaupmátt sinn á sama tíma. Það
gekk yfir hrikaleg misskipting sem
menn hafa ekki ráðið við að koma
sér út úr enn. Lögbinding launa kem-
ur fyrst og fremst niður á láglauna-
fólki.
Gengisfelling ein sér er augljós-
lega kjaraskerðing því hún leiðir til
aukinnar verðbólgu og það er líka
ljóst að þessar aðgerðir leysa ekki
öll þau vandamál sem við er að etja.
Til þess að taka á vandanum sjálfum
þarf að taka á þeim grundvallar-
vandamálum sem við er að fást í
kerfínu," sagði Ásmundur Stefáns-
son.
hún of lítil, en frá sjónarhóli
launafólks er hún of mikil,“
sagði Þórarinn V. Þórarinsson,
framkvæmdastjóri VSÍ. „Hins
vegar stöndum við frammi fyrir
því að útflutningur þjóðarinnar
er bæði að falla í verði og
minnka að magni, þannig að
kaupmáttur tekna þjóðarinnar
er að falla. Það er öilum mönn-
um ljóst að það kaupmáttarfall
hlýtur að koma fram gagnvart
okkur öllum.
Ég get ekki dæmt um núna að
hvað marki þetta raskar gild-
istímafyrirvörum kjarasamninga.
Það virðist ekki líklegt að vísitalan
fari langt yfir rauða strikið 1. júlí,
en það eru líkur á því að síðar á
árinu verði þetta búið að vinda upp
á sig.
Ákvæðin í kjarasamningum eru
ekki loforð um kauphækkanir þó
að tekjur fyrirtækjanna og kaup-
máttur þjóðartekna minnki. Þetta
eru ákvæði um það að ef forsendur
breytast frá því sem við gáfum
okkur í bytjun ársins, þá gefist
mönnum kostur á að endurskoða
þær ákvarðanir tvisvar á samn-
ingstímabilinu. Launþegar geta
gert kröfur um launahækkanir allt
að þeim mun sem verðlag fer fram
yfir það sem búist var við. Við eig-
um þann kost að gangast undir
það jarðarmen að þynna krónumar
og hækka kaupið eða að neita því
og segja sem svo: það em ekki
eðlileg viðbrögð við tekjuskerðingu
þjóðfélagsins að hækka kaup. Fal-
list verkalýðshreyfíngin ekki á
þessi rök geta samningar orðið
lausir. Þetta em því frekar gilá-
istímafyrirvarar en vísitöluákvæði.
Hvemig á þetta reynir get ég
ekkert sagt um nú. Það er alveg
ljóst að það em erfiðleikar fram-
undan í okkar þjóðarbúskap og
þeir koma til með að hrína á lands-
mönnum öllum, fyrst og harðast á
útflutningsfyrirtælqunum og þeim
sem standa í samkeppni við erlend-
an atvinnurekstur," sagði Þórar-
inn.
Ólafur ísleifsson:
Hefði átt að fallast á til-
lögur Seðlabanka Islands
ÓLAFUR ísleifsson, efnahags-
ráðunautur ríkisstjórnarinnar,
telur að ríkisstjórnin hefði átt að
fallast á tillögur Seðlabankans um
nauðsynlegustu stuðningsaðgerð-
ir við gengisbreytinginuna. Hann
segir að miðað við 10% gengis-
breytingu sé gert ráð fyrir að
verðbólga frá upphafi til loka árs
verði 23%.
„Mér þykir slæmt að ekki skuli
hafa tekist samkomulag á milli
flokkanna um nauðsynlegustu
stuðningsaðgerðir við gengisbreyt-
inguna,“ sagði Ólafur ísleifsson.
„Það hefði að mínu mati átt að fall-
ast á tillögur Seðlabankans um 2%
hækkun á bindiskyldu í því skyni
að draga úr peningaþensluáhrifum
gengisbreytingarinnar.
Það er einnig nauðsynlegt að
herða að í ríkisbúskapnum til að
tryggja að markmiðið um halla-
lausan ríkisbúskap árið 1988 náist
og auka aðhald og upplýsingamiðlun
i verðiagsmálum. Einnig þarf að
koma í veg fyrir að gengisbreytingin
leiði af sér víxlgengi kauplags og
verðlags. Jafnframt þarf að tryggja
að samningar sem þegar hafa verið
gerðir af launþegafélögum verði
ekki brotnir niður af hópum sem
standa ofar í launastiganum. Þetta
eru meðal þeirra verkefna sem brýn-
ast er að taka á og var m.a. lagt
áherslu á í miðlunartillögu forsætis-
ráðherra sem lögð var fram síðdegis
á sunnudag.
Ólafur sagði að miðað við 10%
gengisbreytingu væri gert ráð fyrir
því að verðbólga frá upphafi til loka
árs verði 23%. Þetta væri með þeim
fyrirvara að ekki gerðist þörf á því
að breyta gengi frekar á árinu og
að ekki kæmi til launahækkana
vegna áhrifa gengisbreytingarinnar.
Kaupmáttur atvinnutekna á mann
myndi samkvæmt útreikningum
Þjóðhagsstofnunar dragast saman
um 4,5% ef miðað væri við meðal-
talskaupmátt ársins 1987. Hins veg-
ar væri vakin athygli á þvi að meðal-
talskaupmáttur yrði samt sem áðiir
15% hærri en hann var árið 1986.