Morgunblaðið - 21.05.1988, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MAÍ 1988
Viðtal við Richard Perle, fyrrum aðstoðarvarnarmálaráðherra Bandaríkjanna:
Við vorum raunsæir og náð-
um raunverulegum árangri
Eftir Ingemar Dörfer
ÞANGAÐ til í apríl á síðasta árí
var Richard Perle einn áhrifa-
mesti embættismaðurínn í
bandaríska varnarmálaráðu-
neytinu. Þegar Caspar Wein-
berger var skipaður vamar-
málaráðherra í janúar 1981 bauð
hann Perle nýja stöðu sem kom-
ið hafði verið fót í vamarmála-
ráðuneytinu. Perle þáði starfið
og varð aðstoðarvamarmálaráð-
herra á sviði alþjóðlegra örygg-
ismála. Þar segist hann hafa
fengið tækifæri til að einbeita
sér að hugðarefnum sinum;
kjarnorkuvopnum, samskiptum
austur og vesturs, málefnum
Atlantshafsbandalagsins, örygg-
ishagsmunum Evrópu og við-
ræðum við Sovétmenn um af-
vopnun og tæknisamvinnu. Nú
situr Perle, sem er aðeins 46 ára
gamall og blaðamenn nefndu
gjarnan „fursta myrkursins“,
við skríftir í glæsilegrí íbúð sinni
í Washington. Hann segir þetta
vera spennubók. „Ég þarf að
Ijúka við hana því ég notaði fyr-
irframgreiðsluna til að borga
íbúðina".
Richard Perle ólst upp í Los
Angeles og kynntist snemma virt-
um sérfræðingum á sviði alþjóða-
mála. Árið 1962 hélt hann til Lon-
don og hóf nám í hinum virta Lon-
don School of Economics. Kennari
hans þar var Ástralinn Hedley
Bull, sem skrifað hafði fræga bók
um takmörkun vígbúnaðar, The
Control of The Arms Race, Árið
1964 hóf Perle doktorsnám við
Princeton-háskóla og var þar í þijú
ár. Doktorsritgerð hans átti að
fjalla um þær aðferðir sem Danir
og Bretar beittu í samningaviðræð-
um um að fá aðgang að hinum
sameiginlega markaði ríkja Evr-
ópubandalagsins. En Perle lauk
aldrei doktorsnáminu, hann var
alltof upptekinn af viðfangsefnum
samtímans. Perle bjó um tíma í
Kaupmannahöfn er hann vann að
doktorsverkefninu og segist hafa
fengið mikinn áhuga á Skand-
inavíu. Hann bætir því hins vegar
við að hrifning hans á Skandinavíu
sé ekki alger og tiltekur sérstak-
lega stefnu Dana í varnar- og ör-
yggismálum. Vamir Dana segir
hann vera „vonlausar" og „öldung-
is ófullnægjandi".
Sáttmálar um takmörkun
vígbúnaðar
Árið 1969 kynntist Perle Henry
„Scoop" Jackson, öldungardeildar-
þingmanni, sem var áhrifamikill
demókrati í vamarmálanefnd öld-
ungadeildarinnar. Perle var einn
nánasti aðstoðarmaður Jacksons í
11 ár og vann m.a. að breytingartil-
lögum hans við SALT 1-samkomu-
lagið um takmarkanir langdrægra
kjamorkuvopna. Perle vann einnig
að tillögum varðandi SALT II-
sáttmálann, sem þeir Jimmy Carter
Bandaríkjaforseti og Leoníd Brez-
hnev Sovétleiðtogi undirrituðu árið
1979 en fékkst aldrei staðfestur á
Bandaríkjaþingi. Perle kveðst vera
stoltastur af breytingartillögunni
við SALT 1 sáttmálann, sem kveð-
ur á um að í öllum frekari af-
vopnunarsamningum við Sovét-
menn beri að krefjast þess að jöfn-
uður skuli ríkja milli risaveldanna
hvað varðar flölda kjamorkuvopna.
„Afstaða okkar á leiðtogafundinum
í Reykjavík byggðist einmitt á
þessu. Sovétmenn lögðu til að við
fækkuðum langdrægum kjam-
orkuvopnum okkar um helming en
þar sem þeir nutu yfirburða á þessu
sviði kröfðumst við þess að samið
yrði um jafnan fjölda þessara
vopna".
Aðstoðarmaður
Weinbergers
Perle hætti að vinna með Jack-
Ronald Reagan Bandaríkjaforseti og Míkhaíl S. Gorbatsjov, aðalritari sovéska kommúnistaflokks-
ins, takast í hendur eftir að hafa undirritað afvopnunarsáttmálann í Washington. Perle vann að
gerð samningsins og segir engan vafa leika á því að hann treysti öryggishagsmuni lýðræðisríkjanna.
son árið 1980 og ári síðar var hann
kominn til starfa í vamarmálaráðu-
neytinu eftir að Ronald Reagan
Bandaríkjaforseti hafði skipað
Caspar Weinberger vamarmála-
ráðherra. Perle segist einkum hafa
haft samskipti risaveldanna á sihni
könnu og kveðst ekki hafa tekið
ákvarðanir um uppsetningu tiltek-
inna vopnakerfa. „Rússamir voru
eins og ég hafði ímyndað mér þá.
Míkhaíl Gorbatsjov er mjög hæfur
leiðtogi og hann hefur komið mönn-
um í valdastöður sem skilja betur
Vesturlönd og vestræna menningu
en forverar þeirra.
Það var auðvelt að vinna með
Cap Weinberger. Ég hafði fijálsar
hendur á mínu sviði svo framarlega
sem ákvarðanir mínar og sjónarmið
voru í samræmi við grundvallarvið-
horf hans. Hann tók hinar endan-
legu ákvarðanir og yfirleitt studdi
hann mig“.
Perle verður tíðrætt um sáttmál-
ann um algera upprætingu meðal-
og skammdrægra kjamorkueld-
flauga á landi, sem leiðtogar risa-
veldanna undirrituðu í Washington
í desember á síðasta ári. „Með sátt-
málanum hafa Sovétmenn fallist á
tillögu Reagans forseta frá því í
nóvember 1981, sem gekk undir
nafninu „núlllausnin". „Raunsæis-
mennimir sögðu okkur ungu menn-
ina vera draumóramenn þegar við
lögðum þessa tillögu fram. Nú hef-
ur komið í ljós að það vomm við
sem vorum raunsæir og það vorum
við sem náðum raunverulegum ár-
angri," segir Perle og bætir við að
sáttmálinn þjóni öryggishagsmun-
um lýðræðisríkjanna þar sem kveð-
ið sé á um að allar eldflaugar Sovét-
manna af gerðinni SS-20 skuli
eyðilagðar. Eldflaugar þessar séu
hreyfanlegar og af þeim sökum
mun ógnvænlegri vopn en banda-
rísku Pershing II-eldflaugamar
sem komið var upp í Evrópu til
mótvægis við vígvæðingu Sovét-
manna í álfunni. Kveðst hann telja
líklegt að ekki reyndist unnt að
beita Pershing-flaugunum í hugs-
anlegri kjamorkustyijöld, þar sem
staðsetning þeirra sé vel kunn og
Sovétmönnrnum væri í lófa lagið
að eyðileggja þær í strax í upphafi
kjamorkuátaka. Washington-sátt-
málinn treysti því greinilega örygg-
ishagsmuni Évrópu og Vestur-
landa.
Uggvænlegt þekkingar-
leysi Genschers
Vestur-Þjóðveijar hafa lýst yfír
áhyggjum sínum vegna þeirra
skammdrægu kjamorkuflugskeyta
og vígvallarvopna sem eftir munu
standa í Evrópu þegar ákvæði
Washington-sáttmálans hafa verið
uppfyllt. Telja þeir sýnt að komi
til kjamorkuátaka verði vopnum
þessum beitt á landsvæði þýsku
ríkjanna tveggja. Hafa af þessum
sökum heyrst þær raddir í Vestur-
Þýskalandi að stefna beri að „þriðju
núlllausninni", algerri útiýmingu
skammdrægra kjamorkuvopna í
Evrópu.
Richard Perle telur þetta sjónar-
mið tilkomið vegna alvarlegs mis-
skilnings á hinni eiginlegu vígstöðu
í Evrópu. „Gallinn við samkomulag
sem þetta er einfaldlega sá að ekki
er unnt að halda uppi eftirliti með
því að það sé virt. Haldi íjóðveij-
Richard Perle.
Unnið að brottflutningi sovéskrar kjamorkueldflaugar frá Aust-
ur-Þýskalandi í samræmi við ákvæði Washington-sáttmálans.
Perle vísar áhyggjum Vestur-Þjóðverja af vígstöðunni í Evrópu
á bug og segir eftirlit með þeim vopnum sem eftir munu standa
óhugsandi.
amir áfram á sömu braut verðum
við að tala um fyrir þeim og gera
þeim ljóst að við höfum ekki í
hyggju að halda hersveitum okkar
lengur í Vestur-Þýskalandi verði
„kjamorkuregnhlífin" tekin niður.
Sovésku hermennimir ráða yfir
skammdrægum kjamorkuvopnum
þannig að vitaskuld verðum við að
ráða yfir sams konar vopnabúnaði.
Við neyðumst til að gera Vestur-
Þjóðveijum afstöðu okkar ljósa og
láti þeir ekki segjast verðum við
að skýra frá henni á opinberum
vettvangi. Þessi vandi er að miklu
leyti tilkominn vegna Hans Di-
etrichs Genschers, utanríkisráð-
herra Vestur-Þýskalands. Hann er
hlynntur öllum samningum um tak-
mörkun vígbúnaðar og fækkun
kjamorkuvopna og skiptir þá inni-
haldið litlu máli. Á stundum hefur
mér fundist ógnvekjandi hvað hann
er illa að sér.“
Varnir NATO
Aðspurður um vamir Vestur-
Evrópu kveðst Perle telja brýnt að
efla hinn hefðbundna herafla. Þá
telur hann einnig sýnt að hótunin
um beitingu kjamorkuvopna gegni
ekki sama hlutverki og áður í sam-
skiptum risaveldanna. Skapist
óvissu- eða hættuástand segir hann
hótun um beitingu þessara vopna
ekki lengur vera trúverðuga. Perle
segist einnig telja að á vettvangi
Atlantshafsbandalagsins hafi verið
gerð þau mistök að efla vamir
Mið-Evrópu á kostnað ystu vængja
vamarsvæðisins. Telur hann að
Sovétmenn gætu með árás úr
norðri eða suðri brotið sér leið inn
í Mið-Evrópu. Vamaráætlanir Atl-
antshafsbandalagsins geri ráð fyrir
að Sovétmenn hefji árás til vesturs
og að bardagamir fari fram þar
sem vamir NATO séu hvað öflug-
astar. Perle segir söguna sýna að
árás beinist aldrei að þeim land-
svæðum þar sem vamimar séu
traustastar.
Af þessum sökum telur hann
brýnt að auka viðbúnað Atlants-
hafsbandalagsins í Noregi eigi að
takast að koma þangað hersveitum
NATO á óvissu- og átakatímum.
Hann telur það hafa verið mistök
norskra ráðamanna að ákveða að
birgðastöðvum NATO skyldi komið
upp í Þrændalögum og segir þenn-
an hluta viðbúnaðarins hafa orðið
áhrifameiri hefðu stöðvamar verið
reistar norðar í landinu, í Troms-
fylki.
Kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd
Loks víkjum við talinu að hug-
myndinni um að Norðurlöndin verði
lýst kjamorkuvopnalaust svæði.
„Þetta er heimskuleg hugmynd!,"
segir Perle. „Það er ekki unnt að
ganga að því sem vísu að kjam-
orkuvopnalausu svæðum verði
þyrmt í stórveldaátökum. Staðsetn-
ing kjamorkuvopna stendur ekki í
rökréttu samhengi við þau skot-
mörk sem óvinurinn kann að velja
sér. Yfirlýsing um kjamorkuvopna-
leysi Norðurlanda væri með öllu
marklaus þar sem unnt er að skjóta
kjamorkuvopnum að Norðurlönd-
unum hvaðan sem er“.
Perle kveðst hafa efasemdir um
gildi þess að semja um takmörkun
vígbúnaðar í höfunum. „Stefna
okkar er sú að geta tryggt hreyfan-
leika herskipa okkar og kafbáta
og að geta leitað til hafna í aðild-
arríkjunum hvort sem kjamorku-
vopn eru um borð eða ekki. Þess-
ari stefnu munum við ekki falla
frá.“
Perle segir brýnasta verkefni
sænskra hemaðaryfirvalda að elfa
loftvamir landsins. Einungis með
traustum vömum geti hlutleysis-
stefna Svia verið sannfæranai.
Varðandi ferðir óþekktra kafbáta
í sænska skeijagarðinum, sem
flestir telja víst að séu sovéskir,
segist Perle efast um að herafla
Svía hafi verið beitt til fullnustu
við kafbátaleitina. „Það væri ágætt
ef ykkur tækist að sökkva einum
eða að klófesta hann með einum
eða öðmm hætti. Ef þið sökkvið
einum er ég sannfærður um að
þeir láta ekki sjá sig framar".
Höfundur er sænskur sér-
fræðingur í alþjóðamilum.