Morgunblaðið - 13.08.1988, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDÁGUR 13. ÁGÚST 1988
Slétta og Eldvatns-
tanginn í Fljótshverfi
eftir Vilhjálm
Eyjólfsson
Nú hefur verið malbikaður
hringvegurinn í Fljótshverfi. Það
hefur hlýnað og tíbrá liggur yfir
malbikinu, eða klæðningunni eins
og sagt er. En ég sé ekki annað
en orðið malbik henti betur.
Landið breytir um svip, þegar
komið er austur fyrir Foss á Síðu.
Fjöllin eru öðru vísi, meira lagskipt
og brunahraun og jökulhlaup hafa
mótað undirlendið.
Eg ek suður eystri álmu Skaft-
áreldahraunsins, fram hjá Teyg-
ingalæk og skammt sunnar, en
vegurinn liggur niður af hraun-
brúninni, ég beygi til vinstri og ek
í hlaðið á Sléttu. Húsbóndinn, Elías
Pálsson, kemur á móti mér frá
bæjardyrunum, yfírlætislaus eins
og bæjamafnið, sem hann valdi.
En Slétta er nýbýli úr Hruna, sem
er skammt þaðan. Mér ætlar að
ganga illa að opna hliðið og Elías
verður að segja mér til, þetta er
hálfgerð galdralæsing. „Eg hafði
þetta svona, til að hrossin ættu
verra með að opna,“ segir Elías.
Hann fer með mig í bæinn og við
setjumst að kaffidrykkju hjá hús-
móðurinni, Jónínu Einarsdóttur,
og „það var nóg með“ eins og sagt
var í gamla daga. Elías ætlar að
sýna mér Eldvatnstangann. Það
var fyrir nokkru umsamið, „en það
liggur ekkert á fyrr en eftir mat,“
segir Elías. Ég hef áhuga á að
skoða skrúðgarðinn. Elías fer með
mér. Það gefur sannarlega á að
líta. Það em orðin mjög stór tré
þama og þó ekki byijað að gróður-
setja fyrr en 1960, þegar farið er
að byggja á Sléttu. Þetta er stór
garður er lykur um íbúðarhúsið,
með voldugu skjólbelti, sem brýtur
austanáttina. Ég fer fram á að fá
að taka mynd af Elíasi þama í
garðinum. „Nei, það er betra að
þú takir mynd héma af Jonínu.
Hun hefur ræktað þetta,“ segir
Elías. 0g ég fæ að taka mynd af
henni í garðinum. Hun Jonína Ein-
arsdóttir frá Hmna hlýtur að hafa
græna fíngur, eins og nú er sagt.
Þegar ég reika um garðinn hennar
minnist ég garða stórhótela á Kan-
aríeyjum.
Eftir hádegismatinn ökum við
suður aurana austan Eldvatns á
Bmnasandi. Þessir aurar em sér-
kennilegir, svo sléttir og jafnir.
Eins og tröllaskafa hafi sléttað þá
eftir réttskeið. Nokkm neðar
streymir áin til suðausturs, tær og
lygn og í ótal bugðum. Við skiljum
bílinn eftir syðst á aumum,
göngum að hrauninu og stökkvum
yfír læk, sem rennur í ána undan
hraunbrúninni.
Eldvatnstanginn er helluhraun
með miklum gjám. Hraunið hefur
mnnið fram þunnfljótandi. Þetta
vora fjörbröt Skaftáreldar hér í
byggð og ekki svo lítil. Svo segir
sr. Jón Steingrímsson: „Þetta eld-
hlaup, sem var það síðasta sem
hér fram kom, var það ógurlegasta
og höstugasta." Er hann þá gistir
í Kálfafeilskoti er svipuð birta um
nóttina og í glöðu tunglsljósi og
svipað hafí mátt segja í Öræfum,
„er trúverðugir menn hingað for-
töldu".
Þann 2. nóvember 1783 messar
sr. Jón eldprestur á Kálfafelli yfír
fólki, „sem enn var á Núpstað og
Kálfafellskoti. Þá var hægur vind-
ur á norðan, en ösku og sandfjúk
svo mikið fram af hverri brún að
við sáum grilling til staðarins og
kirkjunnar, hver þó standa hátt,
er við komum að og vomm á flös-
unum fyrir framan fjósin. Það
mátti segjast mikill sandmisturs
og hörmungardagur. “
Við göngum suður með hraun-
brúninni að vestanverðu með Eld-
vatnið á hægri hönd. Þama er fal-
legt. Spegiltærir lækir renna út í
ána og allstaðar með möl í botni,
frá því er Hverfisfljót rann þama
„fyrir Eld“. Þetta er einn heitasti
dagur sumarsins en bitmýið, sem
þama er, lætur okkur að mestu í
friði, hvort sem þama kemur til
hitinn eða meðfædd kurteisi. Við
setjumst á eitt hraunnefíð, útsýnið
er stórfenglegt til fjallanna .og til
suðurs horfum við á óræðar mynd-
ir hillinganna.
Ágætis kaffí er með í ferðinni
og aðeins til að láta útí. Gott að
geta stjómað hitastiginu og aðeins
að mýkja kaffíð. Sunnarlega með
vesturbrún Eldvatnstangans er
sauðaborg Anesar Jónssonar.
Hann bjó á Hrauna 1883-1916.
Þetta er all stæðileg fjárborg,
hringhlaðin og um 5 metrar í þver-
mál. Þama er klettur við borgina
og góð aðstaða að taka mynd. Ég
fer fram á, að Elías verði rrieð á
myndinni. „Nei, þá yrði sagt að
þetta væri ágætis mynd, ef karlinn
hefði ekki verið með,“ segir Elías.
Syðst á Eldvatnstanganum að
utanverðu er dysjaður maður.
Hann varð úti austan við Eldvat-
nið í Skaftáreldum. Svo segir sr.
Jón Steingrímsson í riti sínu Full-
komið skrif um Síðueld: „Af þeim
76 manneskjum sem dóu í minni
sókn (1784) var enginn kistulaus
grafínn. Á vissa daga og helgidaga
eftir sem á stóð varð að samsafna
líkum. Vom stundum látnir 6,
stundum 8, stundum 10 í eina gröf.
Því þá hungursneyðin og burða-
leysið, sem þar af jókst, gjörði
menn máttvana að höggva kla-
kann, veittust allir sem til vom og
sig gátu til kirkjunnar dregið, að
þessu verki, grófu kistur svo hveija
út af annarri og ofaná aðra, var
Jónína Einarsdóttir í skrúðgarðinum á Sléttu.
; * “-v- v, »*•*> * v. ,
Sauðaborg Anesar Jónssonar í Hruna.
svo síðast vel tyrft yfir þá leg-
staði, sem allir em í útsuðurparti
kirkjugarðsins (á Kirkjubæjar-
klaustri), annars staðar náðist þar
ei til vegna sands og vatns. Hafði
í tjeðu nú hagkvæmasta plássi

Eldvatnstanginn og útsýni frá legstað Vigfúsar Valdasonar.
enginn fyrr grafinn verið af ein-
slags innbirtingu manna, hvert
pláss var nú líkt sem eftirskilið og
geymt til þessarar þarfar. Af
hesta- og mannleysi vom 14 grafn-
ir í afmörkuðum bæjarhússgarði á
Hörgslandi hospitali. Þeir sem dóu
í Fljótsdalshverfi þar í kirkjugörð-
um, svo það em ósannindi að nokk-
ur hafi hér grafínn verið í bæjum
eða víðavangi, eins og hingað hef-
ir borist annars staðar hafi sagt
verið, fyrir utan einn mann, sem
hjet Vigfús Valdason. Hann var
illur í skapi, blótaði nálega öllu,
þá ijeð svo við að horfa (Guð læt-
ur ei að sjer hæða.) Hann varð úti
á sandi fyrir austan Eldvatnið, er
hann þar dysjaður uppi í hrauninu
að vestanverðu og hlaðin varða
yfír.“
Við Elías reikum um svæðið,
sem eflaust geymir hinsta hvílu-
stað Vigfúsar Valdasonar. Og þótt
við gemm smá tilraunir að fínna
legstaðinn ber það öngvan árang-
ur. Varðan eflaust hmnin fyrir
löngu og sandfok hefur fyllt upp
hraunbrúnina. Og sjálfsagt fór
best á því að við mgluðum ekkert
í beinunum, sem ekki þótti taka
að flytja í kristinna manna reit í
hörmungum Skaftárelda.
Höfundur er fréttaritari Morgun-
blaðsins i Hnausum íMeðaUandi.
Brids
Arnór Ragnarsson
Sumarbrids
Sama góða aðsóknin er í sum-
arbrids þessa dagana. 54 pör mættu
til leiks sl. jjriðjudag, og var spilað
í 4 riðlum. Urslit urðu (efstu pör);
A) Gunnar Þórðarson —
Sigfús Þórðarson Hörður Pálsson — 258
Oliver Kristófersson Dúa Ólafsdóttir — 239
Véný Viðarsdóttir Karen Vilhjálmsdóttir — 230
Þorvaldur Óskarsson Aldís Schram — 220
Guðrún Bergsdóttir Jón Hersir Elíasson — 220
Jóhannes Jónsson B) Jakob Knstinsson — 219
Magnús Ólafsson Kristín Guðbjömsdóttir — 202
Bjöm Amórsson Bjöm Blöndal — 176
Sigurður Lámsson 171
Steinunn Snorradóttir —
Þorgerður Þórarinsdóttir 164
Gestur Jónsson —
Friðjón Þórhallsson 162
Ársæll Vignisson —
Trausti Harðarson 155
C)
Valgerður Knstjónsdóttir —
Bjöm Theodórsson 185
Ámi Már Bjömsson —
Guðmundur A. Grétarsson 184
Erlendur Jónsson — .
OddurJakobsson 183
Hallgrímur Hallgrímsson —
Þorsteinn Ólafsson 183
Hjördís Eyþórsdóttir —
Jacqui McGreal 183
Gylfí Gíslason —
Þórður Jónsson 173
D)
Ríkharður Steinbergsson —
Steinberg Ríkharðsson 130
Ármann J. Lámsson —
Helgi V fborg 126
Ari Konráðsson —
Kjartan Ingvarsson 120
Láms Hermannsson —
Steingrímur Jónasson 116