Morgunblaðið - 13.08.1988, Qupperneq 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. ÁGÚST 1988
Útgefandi tnHiifeife Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar MatthíasJohannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, ÁgústlngiJónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, simi 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Martröð
húsnæðiskerfisins
Miklar vonir voru bundnar
við nýja húsnæðiskerfíð
sem kom til framkvæmda í
september 1986 eftir að náðst
hafði samkomulag um breytta
skipan húsnæðismála í lqara-
samningum í febrúar fyrr á
sama ári. Lána átti allt að 70%
af íbúðarverði til 40 ára á
breytilegum vöxtum, sem
hingað til hafa verið 3,5%
raunvextir. Nýja húsnæðis-
kerfíð átti að fjármagna með
skuldabréfakaupum lífeyns-
sjóða.
Strax í upphafí sáust hættu-
merki á lofti. Nefnd sem vann
að tillögum um húsnæðismál
í kjölfar febrúarsamninganna
1986 benti á að ef „mismunur-
inn á vöxtum og á teknum
lánum og veittum hjá Bygg-
ingarsjóði ríkisins [verður]
meiri en 2-3% til lengdar, mun
lánakerfíð sligast," þar sem
ríkissjóður þurfti að greiða
mismuninn. Síðan segir í áliti
nefndarinnar: „Þannig sýna
dæmi, sem tekin hafa verið
um 5-6% vaxtamun til langs
tíma, að slík niðurgreiðsla
krefðist sífellt meiri ríkisfram-
laga og lántöku hjá lífeyris-
sjóðum. Þetta gæti aðeins
staðið mjög skamma hríð og
hlyti að kalla á gagngera end-
urskoðun þessara mála og
breytingu á lögum.“
Nú þegar tveggja ára
reynsla er komin á nýja hús-
næðiskerfíð sést glögglega að
eitthvað mjög alvarlegt er að.
Félagsmálaráðherra sagði á
Alþingi í vetur að ef ekkert
yrði að gert myndi Byggingar-
sjóður fara að ganga á eigið
fé innan nokkurra ára og fljót-
lega verða gjaldþrota.
Vegna hinna niðurgreiddu
vaxta á húsnæðislánum hefur
eftirspumin eftir þeim verið
gríðarleg. í mars á síðasta ári
þurfti Húsnæðisstofnun að
hætta að senda út lánsloforð
þar sem það fjármagn sem hún
hafði til ráðstöfunar var ein-
faldlega á þrotum. Útsending
lánsloforða hófst síðan í byrjun
þessa árs. A þeim mánuðum
sem liðu frá þvií að kerfínu var
lokað og þar til það var opnað
á ný bárust Húsnæðisstofnun
5800 lánsumsóknir og ekkert
látvirðistveraþar á. Ihveijum
mánuði berast um 430 lánsum-
sóknir til viðbótar en útsend
lánsloforð eru um 250. Biðröð-
in eftir húsnæðislánum heldur
því áfram að lengjast. Biðtími
eftir lánum hefur hingað til
verið um tvö ár en nú stefnir
í það að hann verði 3-4 ár.
Sá hópur sem á hvað erfíð-
ast uppdráttar í þessu kerfí
er unga fólkið sem er að fara
eignast sitt fyrsta húsnæði. Á
meðan beðið er eftir hús-
næðisláni verður það oftast að
leita á náðir leigumarkaðarins.
Slíkt væri kannski hægt að
þola í skamman tfma en ekki
í 3-4 ár eins og staðan á leigu-
markaðinum er í dag. Framboð
á leiguhúsnæði er mjög tak-
markað og það sem er til stað-
ar ér dýrt óg erfítt að fá til
lengri tíma. 25.000 til 35.000
krónur í leigu á mánuði fyrir
litla íbúð er fremur regla en
undantekning. Hvemig á fólk
með meðaltekjur, sem greiðir
fyrmefndar upphæðir, eða enn
hærri, í leigu á hveijum mán-
uði, að leggja fyrir fé til íbúð-
arkaupa?
Þetta kerfí hefur haft
hörmulegar afleiðingar í för
með sér fyrir fjölda fjöl-
skyldna. í örvæntingu sinni
selur þetta fólk oft lánsloforð
sín með miklum afföllum og
flármagnar það sem upp á
vantar með dýmm skamm-
tímalánum. Slíkt gerir því enn
erfíðara fyrir að standa í skil-
um með skuldbindingar sínar.
Talið er að sá hópur sem lent
hefur í alvarlegum erfíðleikum
vegna húsnæðiskaupa telji vel
á annað þúsund fjölskyldur.
Sundraðar fjölskyldur eða fjöl-
skyldur í of þröngu, ófullnægj-
andi og jafnvel h'eilsuspillandi
húsnæði skipta síðan hundmð-
um.
Rétturinn til húsnæðis er
eitt biýnasta mannréttindamál
okkar tíma ekkert síður mikil-
vægara en rétturinn til atvinnu
og menntunar. Það á að vera
eitt af helstu forgangsverkefn-
um stjómvalda að búa fólki
þannig í haginn að það geti
notið þessara mannréttinda
með eðlilegri fyrirhöfn. Það er
ekki hægt í dag.
Eins og hið nýja kerfí var
kynnt á sínum tíma leit það
mjög vel út. Ef ástandið er
hins vegar skoðað í ljósi reynsl-
unnar sést að það hefur ekk-
ert batnað frá því sem var.
Opinber heimsókn Þorsteins Pálssonar forsætisráóherra
Morgunblaðið/RAX
Frá athöfninni i þjóðkirkjugarðinum í Arlington. Þar lagði Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra blómsveig
að minnismerki óþekkta hermannsins. Þá vom þjóðsöngvar íslands og Bandaríkjanna leiknir og hleypt var
af 19 fallbyssuskotum tíl heiðurs forsætisráðherra.
Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra í Bandaríkjunum:
Lagði krans að minn-
isvarða óþekkta her-
mannsins í Arlington
Heimsótti eina stærstu flotastöð heims
Washington. Frá Ola Birni Kárasyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
ÞORSTEINN Pálsson, forsætis-
ráðherra, lagði krans að minnis-
varða óþekkta hermannsins í
Arlington, þjóðkirkjugarði
Bandaríkjanna, í gærmorgun.
Við athöfnina vom þjóðsöngvar
íslands og Bandaríkjanna leikn-
ir. Síðar um daginn var flogið í
forsetaflugvél, sem er sú flugvél
sem George Bush, varaforseti
Bandarikjanna, notar, til Nor-
folk, en þar er ein stærsta flota-
stöð heims. Þar skoðaði forsætis-
ráðherra USS Theodore Roose-
velt, nýjasta flugmóðurskip.
Bandaríkjaflota.
Athöfnin í Arlington hófst með
því að gengið var fram hjá fána-
borg, og var gengið með íslenska
fánann á eftir forsætisráðherra.
Síðan voru leiknir þjóðsöngvar land-
anna og lagður krans á minnis-
merki óþekkta hermannsins. Þá var
einnig skoðað safn í kirkjugarðin-
um. 19 fallbyssuskotum var hleypt
af til heiðurs forsætisráðherra.
Frá þjóðkirkjugarðinum var ekið
til Ardrew’s-herflugvallarins og
flogið til Norfolk, þar sem Banda-
rílq'afloti hefur eina stærstu flota-
stöð í heimi. Lee Baggett, flotafor-
ingi ingi og yfirmaður flotastöðvar-
innar, tók á móti forsætisráðherra
og fylgdarliði hans. Þeir áttu síðan
fund saman þar sem rædd voru
öryggis- og vamarmál, sérstaklega
á Atlantshafi. Eftir það var farið
um borð í nýjasta flugmóðurskip
Bandaríkjanna, USS Theodore Ro-
osevelt, sem er kjamorkuknúið. Þar
var snæddur hádegisverður og skip-
ið skoðað. Að því loknu var farið
aftur til Washington.
Opinberri heimsókn Þorsteins
Pálssonar til Bandaríkjanna lýkur
í dag, laugardag.
Eftir að minningarathöfninni lauk
George Bush, varaforseti Bandarí
Þorsteins Pálssonar, Þorsteinn, N
á íslandi, Ingvi Ingvarsson, sendihe
Um borðí USS Theodore Roosevelt
Forsætisráðherra skoðaði nýjasta flugmóðurskip Bandaríkjaflota I
gær þegar hann heimsótti flotastöðina í Norfolk. USS Theodore
Roosevelt var tekið í notkun í óktóber 1986. Skipið er kjarnorkuknú-
ið og eru skipveijar rúmlega 6200 talsins. Tvær sjónvarpsstöðvar
og útvarpsstöðvar eru um borð, körfuboltalið, leik- og afþreyingar-
salir. Skipherra er Dayton W. Ritt og tók hann á móti forsætisráð-
herra og fylgdarliði hans.Á neðri myndinni tekur forsætisráðherra
við bók sem Dayton W. Ritt færði honum að gjöf. Lengst til hægri
er Lee Bagget, yfirmaður flotastöðvarinnar í Norfolk, en við hlið
hans stendur Nicholas Ruwe, sendiherra Bandaríkjanna á íslandi.