Morgunblaðið - 29.09.1988, Qupperneq 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1988
NÝ RÍKISSTJÓRN TEKUR VIÐ
Yfirlýsing ríkisstjórnarinnar um
fyrstu aðgerðir í efhahagsmálum
Morgunblaðið/Þorkell
Gjaldeyrisdeildir bankanna voru lokaðar í gær vegna fyrirhugaðra efnahagsaðgerða ríkisstjórnarinnar.
Ríkisstjórnin hefur gefið út
yfirlýsingu um fyrstu aðgerðir í
efiiahagsmálum. Þessi yfirlýsing
fer hér á eftir í heild sinni.
Yfir vofir stöðvun margra útflutn-
ingsfyrirtækja, sem myndi valda at-
vinnuleysi og tekjumissi hjá fjölda
fólks um allt land. Viðskiptahalli við
útlönd er mikill og fer vaxandi verði
ekki tekið í taumana. Ágreiningur
1 innan fráfarandi ríkisstjórnar olli
óþolandi óvissu og úrræðaleysi og
stefndi grundvelli atvinnulífsins í
hættu. Flokkamir, sem mynda hina
nýju ríkisstjóm, hafa komið sér sam-
an um aðgerðir, sem eiga að taka
við af þeirri verðstöðvun og frestun
á hækkun launa og búvöruverðs, sem
gilt hefur frá því í byijun septem-
ber. Markmið þessara aðgerða er að
færa niður verðbólgu og vexti, bæta
afkomu útflutningsgreina, einkum
ftystingar, og treysta atvinnuöiyggi
í landinu. Aðgerðimar stuðla að
lækkun fjármagnskostnaðar heimil-
anna og treysta þar með flárhags-
grundvöll þeirra. Þar sem málið þol-
ir enga bið, er óhjákvæmilegt að
i gefa út bráðabirgðalög um lög-
bundna þætti aðgerðanna. Jafnframt
er nauðsynlegt að beita ákvæðum
gildandi laga um vexti og verðlags-
mái til hins ítrasta til að lækka verð-
bólgu og vexti. Með þessum aðgerð-
um er eytt þeirri óvissu sem ríkt
hefur í iandsmálum að undanfömu
og lagður grunnur að atvinnuöryggi
og stöðugleika í efnahagsmálum.
Aðgerðirnar eru þessar:
1. Aðgerðir til að bæta afkomu
, atvinnu vega.
1.1 Verðjöfiiun til fiskiðnaðarins.
Verðjöftiunarsjóði fiskiðnaðaríns
hefur verið heimilað að taka inn-
lent eða erlent lán með ríkis-
ábyrgð allt að flárhæð 800 millj-
ónir króna. Andvirði lánsins skal
nota til greiðslu verðbóta vegna
framleiðslu á freðfiski og hörpu-
diski á tímabilinu 1. júní 1988
til 31. maí 1989. Greiðslur skulu
fylgja almennum reglum sjóðs-
ins en taka skal sérstakt tillit
til afkomu frystingar. Þetta gef-
ur færi á allt að 5% verðuppbót
á freðfisk og sambæriiegra
áhrifa á afkomu.
Verðjöfnunarsjóði fiskiðnað-
arins hefur einnig verið heimilað
vegna rækjuvinnslu að ákveða
að viðmiðunarverð við greiðslu
verðbóta vegna framleiðslu frá
1. júní sl. taki mið af meðalmark-
aðsverði undangenginna tveggja
ára.
1.2 Atvinnutryggingarsjóður út-
flutningsgreina. Með bráða-
birgðalögum hefur verið stofii-
aður sérstakur sjóður — At-
vinnutryggingarsjóður — til þess
að leysa úr fjárhagsvanda fyrir-
tækja í útflutningsgreinum með
lánum og skuldbreytingum.
Sjóðurinn mun fá tvö þúsund
miiljónir króna til ráðstöfunar á
næstu tveimur árum. Af árlegu
framlagi ríkissjóðs tii Atvinnu-
, leysistryggingasjóðs munu
renna 300 milljónir króna á ari
til Atvinnutryggingarsjóðsins
næstu tvö ár. Einnig mun hann
fá 200 milljóna króna árlegt
framlag úr ríkissjóði, sem aflað
verður með sérstakri tekjuöflun.
Samtals nema framlög þessi
helmingi af ráðstöfunarfé sjóðs-
ins. Jafnframt verður sjóðnum
heimilað að taka lán að fjárhæð
eitt þúsund milljónir króna á
næstu tveimur árum, annars
vegar með Verðjöfnunarsjóð
fiskiðnaðarins að bakhjarli og
hins vegar erlendis með rfkis-
ábyrgð. Atvinnutryggingarsjóði
er heimilt að hafa milligöngu
um skuldbreytingu á allt að
5.000 þúsund miHjónum króna
af lausaskuldum útflutningsfyr-
irtækja. Honum er heimilt að
taka við skuldabréfum frá fyrir-
tækjum í útflutningsgreinum og
gefa út skuldabréf til lánar-
drottna þeirra. Sjóðurinn ábyrg-
ist greiðslu þeirra bréfa með
eignum sínum.
Atvinnutryggingarsjóður
verður undir stjóm sem skipuð
verður af þeim ráðherrum sem
helst hafa með þau málefni að
gera er honum tengjast. Sam-
starfsnefnd lánastofnana út-
flutningsatvinnuveganna mun
undirbúa tillögur til sjóðsstjóm-
arinnar. í starfi sínu mun sjóðs-
stjómin hafa samráð við at-
vinnumálanefndir í héraði og við
forsvarsmenn samtaka í atvinn-
ulífí og á vinnumarkaði. Ríkis-
endurskoðandi mun fylgjast náið
með starfsemi sjóðsins og gefa
Alþingi reglulega skýrslu um
starfsemi hans.
1.3 Stuðningur við ullariðnað.
Niðurgreiðslur á ull til ullariðn-
aðarins verða auknar um allt að
40 milljónir króna á ijæstu fimm
mánuðum. Þetta gæti leitt til
bata í afkomu fyrirtækja í ulla-
riðnaði sem nemur um 5% af
tekjum.
1.4 Lækkun raforkuverðs til
hraðfrystiiðnaðarins. Rikis-
stjómin mun beita sér fyrir fjórð-
ungslækkun á raforkuverði til
ftystihúsanna.
1.5 Endurgreiðsla söluskatts.
Uppsafnaður söluskattur fisk-
eldis og loðdýraræktar verður
endurgreiddur með hliðstæðum
hætti og til annarra útflutnings-
greina.
1.6 Endurskoðun afurðalánakerf-
is. Ríkisstjómin mun beita sér
fyrir endurskoðun afurðalána-
kerfís sjávarútvegs, iðnaðar og
landbúnaðar til þess að tryggja
ömgga fjármögnun útflutnings-
starfseminnar. við það verður
miðað, að hlutfall afurðalána af
söluandvirði verði ekki lægra en
það var meðan Seðlabankinn sá
um fjármögnun þessara lána.
2. Verðstöðvun
2.1. Almennt verðlag. Ríkisstjórnin
hefur ákveðið með heimild í 7. gr.
laga nr. 56/1978 um verðlag, sam-
keppnishömlur og óréttmæta við-
skiptahætti og að fengnu áliti Verð-
lagsráðs að framlengja gildandi verð-
stöðvun til 28. febrúar 1989 með
þeirri breytir.gu, að heimilt verður
að hækka verð vöru og þjónustu sem
nemur hækkun á erlendu innkaups-
verði eða hækkun á verði á innlend-
um grænmetis- og fískmörkuðum.
Sérstakt átak verður meðal annars
haft samstarf við samtök launafólks
og neytenda í því skyni.
2.2. Búvöruverð. Verð á búvömm
breytist ekki á verðstöðvunartímabil-
inu og verða niðurgreiðslur auknar
til að halda því óbreyttu.
2.3. Gjaldskrár. Gjaldskrár fyrir-
tækja á vegum ríkis eða sveitarfélaga
og gjaldskrár sjálfstætt starfandi
sérfræðinga verða óbreyttar til 28.
febrúar 1989 að öðm leyti en því
að heimilt verður að taka tillit til
hækkana á erlendu innkaupsverði
aðfanga. Sama gildir um hvers kyns
útselda vinnu og þjónustu.
2.4. Húsaleiga. Óheimilt er að
hækka húsaleigu á tímabilinu 28.
september 1988 til 28. febrúar 1989.
3. Kjaramál
3.1. Almenn laun. Laun haldast
óbreytt til 15. febrúar 1989. Þann
dag kemur til framkvæmda sú 1,25%
kauphækkun sem verða átti 1. febrú-
ar 1989 eða 1. mars 1989 samkvæmt
kjarasamningum sem gerðir vom
fyrir 1. september 1988.
3.2. Samningsréttur. Launahækk-
anir eftir 1. mars 1989 samkvæmt
kjarasamningum sem gerðir vom
fýrir 1. september 1988 skulu koma
til framkvæmda jafnframt því sem
heimilt verður að segja samningum
þessum lausum eftir 15. febrúar
1989. Lagaákvæði um takmörkun á
samningsrétti launafólks falla þar
með úr gildi.
2.3 Laun bænda. Launaliður í verð-
lagsgmndvelli búvöm verður
óbreyttur fram til 15. febrúar 1989
en hækkar þá um 1,25%.
2.4 Fiskverð. Almennt fiskverð,
sem ákveðið var í júnfmánuði síðast-
liðnum, verður óbreytt til 15. febrúar
1989 en hækkar þann dag um 1,25%
og gildir það verð til 31. maí 1989.
Verðið er þó uppsegjaniegt eftir 15.
febrúar 1989 með viku fyrirvara.
2.5 Hækkun tekjutryggingar og
heimilisuppbótar. Tekjutrygging
elli- og örorkulífeyris og heimilisupp-
bót hækka um 3% frá 1. október nk.
2.6 Hækkun persónuafsláttar og
barnabóta. Persónuafsláttur og
bamabætur verða hækkaðar sér-
staklega í tengslum við aðgerðir í
skattamálum.
2.7 Skuldbreytingar heimila. Til
þess að auðvelda skuldbreytingu hjá
húsbyggjendum og til að liðsinna
Qölskyldum í alvarlegum greiðsluerf-
iðleikum verður aflað 150 milljóna
króna. Þá er Qármálaráðherra heim-
ilt að setja almennar reglur um upp-
gjör vangoldinna tekju- og eigna-
skatta, sem lagðir voru á áður en
staðgreiðslukerfið kom til fram-
kvæmda. Meginreglan er að álagðir
skattar greiðist upp en uppsafnaðir
dráttarvextir séu lækkaðir.
2.8 Kjarastefiia. Ríkisstjómin mun
þegar á næstu vikum beita sér fyrir
viðræðum við samtökin á vinnumark-
aðnum um kjarastefnu fyrir árið
1989, þar sem meðal annars verði
ræddar forsendur kjarasamninga á
því ári og á næstu árum.
4. Lækkun vaxta og
breytingar á
fjármagTismarkaði
4. Lækkun vaxta. Ríkisstjómin fel-
ur Seðlabankanum í samráði við
viðskiptaráðuneytið að halda
áfram viðræðum við lánastofnanir
um lækkun vaxta. Leiði þær við-
ræður ekki til samkomulags um
vaxtaþróun, samþykkir ríkis-
sfjómin beina íhlutun Seðlabank-
ans um vaxtaákvarðanir innláns-
stofnana til þess að viðunandi
niðurstaða náist.
4.2 Lækkun nafnvaxta. Á grund-
velli áframhaldandi verð- og
launastöðvunar munu nafhvextir
lækka um 5—10% til viðbótar í
næsta mánuði og enn frekar síðar,
þegar við tekur tímabil stöðug-
leika í verðlagi. Nafnvextir af al-
mennum skuldabréfum sem vom
40% í júlí og ágúst verða þannig
komnir niður í um 15% í október-
mánuði.
4.3 Lækkun raunvaxta. Ríkis-
stjómin mun beita sér fyrir'3%
lækkun meðalraunvaxta á spari-
skírteinum og öðrum skuldabréf-
um ríkissjóðs í samningum við
innlánsstofnanir og lífeyrissjóði.
Ríkisstjómin hefur falið Seðla-
bankanum að hlutast til um hlið-
stæðar breytingar á öðmm svið-
um lánamarkaðarins. Þetta mun
koma til framkvæmda á næstu
vikum.
4.4. Breytt lánskjaravisitala.
Ríkisstjómin hefur falið Seðia-
bankanum að breyta gmndvelli
lánskjaravísitölu þannig að vísi-
tala launa hafi helmingsvægi á
móti framfærsluvísitölu og vísi-
tölu byggingarkostnaðar, sem
hafi fjórðungsvægi hvor. Jafn-
framt verður heimilað að velja
viðmiðun við gengi sem láns-
Iqaravísitölu. Með þessari breyt-
ingu er dregið úr misgengi launa
og lánskjara samhliða þvi sem
sparifé er varið fyrir verðlags-
breytingum. Ríkisstjómin ætlar
sér að koma í veg fyrir víxlhækk-
anir verðlags og lánskjara, þegar
jafnvægi í efnahagsmáíum er náð.
4.5 Breyttur útreikningur drátt-
arvaxta. Með bráðabirgðalögum
sem sett hafa verið er kveðið á
um að dráttarvextir skuli fram-
vegis reiknast sem dagvextir.
Jafnframt mun Seðlabankinn
reikna dráttarvexti eigi sjaldnar
en mánaðarlega.
4.6 Vaxtamunur afurðalána. Með
bráðabirgðalögum hefur Seðla-
bankanum verið heimilað að
ákveða sérstaklega vaxtamun
innlánsstofnana við ákvörðun
vaxta á afurðalánum til útflutn-
ingsatvinnuvega.
4.7 Fjármagnsmarkaður. Sett
verða lög um starfsemi á fjár-
magnsmarkaði utan bankakerfis
á grundvelli fyrirliggjandi frum-
varpa. Þá verða einnig sett lög
sem kveða á um að skylt verði
að skrá á nafn hvers konar
skuldabréf og eigendaskipti á
þeim og að bankar og önnur fjár-
málafyrirtæki verði upplýsinga-
skyld gagnvart skattyfirvöldum.
Aðhald í ríkisQármálum
og lánsfjármálum
5.1 Aðgerðir gegn verðbólgu. Þær
efnahagsaðgerðir, sem þessar
tillögur gera ráð fyrir, leiða til
mikillar hjöðnunar verðbólgu og
vaxta á næstu mánuðum. I ljósi
þeirrar þenslu, sem enn ríkir í.
efnahagsmálum og kemur meðal
annars fram í miklum viðskipta-
halla gagnvart útlöndum, er
mjög mikilvægt að fylgja að-
gerðunum eftir með ströngu
aðhaldi í flánnálum ríkis og
sveitarfélaga. Að öðrum kosti
er hætt við, að fljótlega sæki í
sama farið, verðbólga færist í
aukana og vextir hækki á nýjan
leik.
5.2. Tekjuafgangur. Til þess að
draga úr þenslu verða fjárlög
ríkissjóðs fyrir næsta ár afgreidd
með (1%) tekjuafgangi. Með því
móti dregur úr lánsfjárþörf ríkis-
sjóðs og samkeppnin um lánsfé
verður minni. Það auðveldar
lækkun vaxta. Þá er rétt að
hafa í huga, að ríkissjóður geng-
ur í ábyrgð fyrir láni Verðjöfnun-
arsjóðs að íjárhæð 800 milljónir
króna. Jafnframt er nauðsynlegt
að við gerð lánsfjárlaga fyrir
næsta ár verði strangt aðhald
að erlendum lántökum. Þá verð-
ur ríkisábyrgð á lántökum banka
og fjárfestingarlánasjóða erlend-
is takmörkuð.
5.3 Útgjaldastefiia. Til þess að ná
þessu markmiði í ríkisfjármálum
mega útgjöld ríkisins ekki
hækka að raungildi frá yfir-
standandi ári. Þetta þýðir að
draga verður úr ríkisútgjöldum
um 1.500 milljónir króna frá því
sem að óbreyttu stefnir í, meðal
annars með skipulagsbreyting-
um og hagræðingu og með því
að fresta framkvæmd laga sem
hafa í för með sér aukin útgjöld.
Unnið verður að því að bjóða
almenningi til kaups ríkisfyrir-
tæki og hlutafé ríkisins í fyrir-
tækjum sem stunda atvinnu-
rekstur.
5.4 Teiguöflun. Að óbreyttu stefnir
í 3.500 milljóna króna halla á
ríkissjóði á næsta ári. Auk þess
fela þær aðgerðir, sem hér eru
ákveðnar, í sér útgjöld að fjár-
hæð um 800 milljónir króna. Á
. hinn bóginn minnkar tekjuþörf
ríkissjóðs um 1.000 miHjónir
króna með frestun á upptöku
virðisaukaskatts til 1. janúar
1990.
Til að ná markmiðinu um (1%)
tekjuafgang á næsta ári verður
dregið úr ríkisútgjöldum um
1.500 miHjónir eins og áður
sagði og afiað tekna að flárhæð
2.500 milljónir króna.
Þær eftiahagsaðgerðir, sem
ákveðnar hafa verið, mótast af mikl-
um rekstrarerfiðleikum i fiskvinnslu,
viðskiptahalla, stöðnun og jafnvel
samdrætti í þjóðartekjum. Þær fela
því í sér aðhald að þjóðarútgjöldum
og tilfærslu Qár til undirstöðugreina.
En þær eru einnig nauðsynlegar til
þess að leggja grunn að endurskipu-
lagningu og endurbótum í íslenskum
þjóðarbúskap.